روانشناسی سیاسی رفتار انتخاباتی مهدی کروبی

شناخت انگیزه‌های آشکار تصمیم‌گیری‌های سیاسی توسط بازیگران موضوعی ساده است و احتیاج زیادی به روش‌های روانشناسانه ندارد. اما این اعوجاجات درونی انگیزش‌های سیاسی افراد است که بسیاری از صاحب‌نظران روانشناسی سیاسی را به خود مشغول کرده است.
بسیاری از نویسندگان در این زمینه معتقدند که اغلب سیاستمداران نیز مانند انسان‌های دیگر مبری از انگیزه‌های شخصی نیستند و مانند هر شغل و حرفه دیگر، منافعشان را در زندگی سیاسی جستجو می‌کنند.
البته اگر چه این بحث در قبال برخی از سیاستمداران ملتزم به ایستارهای غیرشخصی مغشوش است اما حداقل در قبال تصمیم‌گیری‌های رفتار سیاسی حجت‌‌الاسلام والمسلمین مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی تا حدود زیادی دلالت‌های نقلی و عینی افاده از انگیزه‌های مشخص ایشان برای بازگشت به قدرت دارد.
حجت الاسلام کروبی به صراحت درباره هدف تشکیل حزب اعتماد ملی می‌گوید: “برنامه‌ما قطعا گرفتن دولت و قدرت و بازگشت به آن است. اصولا حزب می‌آید که قدرت را در دست بگیرد و در اکثریت باشد”.
در روانشناسی سیاسی شخصیت حجت الاسلام کروبی با بررسی دو تجربه انشعاب و انشقاق ایشان از جامعه روحانیت مبارز در سال ۶۶ و مجمع روحانیون مبارز در سال ۸۴ نمی‌توان انگیزه‌های شخصی ایشان و علاقه به حضور در سازمان رسمی قدرت را نادیده گرفت.
اگرچه در مجلس ششم کروبی به ریاست مجلس رسید و محتشمی‌پور هم رئیس فراکسیون دوم خرداد شد اما در همان زمان نیز super structure جریان دوم خرداد یعنی حجت الاسلام سیدمحمد خاتمی انگیزه‌های درونی کروبی را قلقلک می‌داد.
در انتخابات مجلس هفتم نه کروبی، نه انصاری، نه منتجب نیا، و نه هیچ یک از اعضای مجمع به مجلس راه نیافتند. پس از این انتخابات کروبی سکوت را شکست و حرف‌های فرو خورده چند ساله‌اش را بیرون ریخت. وی ناکامی‌های اصلاح‌طلبان در انتخابات را ناشی از گلی دانست که دوم خردادی‌ها بر سرشان زدند و انتخابات را تحریم کردند. در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام مهدی کروبی به عنوان دبیرکل مجمع روحانیون تصمیم به نامزدی در صحنه انتخابات گرفت. این در حالی بود که مشارکت و سازمان مجاهدین مصطفی معین را به میدان فرستاده بودند. حجت الاسلام خاتمی که در آن زمان رئیس جمهور بود، موسوی خوئینی‌ها، موسوی بجنوردی، محمد علی ابطحی و بسیاری از اعضای دیگر مجمع نیز حاضر نشدند در رکاب کروبی به میدان انتخابات بیایند. در این بین حمایت مجید انصاری از هاشمی رفسنجانی نیز برای کروبی خیلی گران تمام شد. چنین برخوردی از جانب مجمع سبب شد کروبی حسابش را از سایر سابقون مجمع جدا کند و حزب اعتماد ملی را در سال ۸۴ تاسیس نماید.
اگرچه بدنه حزب اعتماد ملی مدعی است قصد ندارد به عنوان محوریت جریان اصلاحات و ستون اصلی و فرعی و ... آن وارد عمل شود اما واقعیت آن است که مهدی کروبی با تاکید بر تمایزات خود و حزب متبوعش با سایر گروه‌های دوم خردادی بر پرچمداری جریان اصلاحات مصلحانه مصر است.
چندی پیش حجت الاسلام و المسلمین مهدی کروبی در جمع خبرنگاران گفته بود: “من یک دستگاه جوشکاری زیر بغل دارم و مدام به دنبال جوش زدن هستم.” وی همچنین افزوده است: “من دیگر حمالی دیگران را نمی‌کنم. من هزینه خواهم داد و کار خواهم کرد ولی برای کسانی که به، آنها اعتقاد دارم و نه برای غیر از این.” دبیرکل حزب اعتماد ملی در ادامه ضمن اشاره به عده قلیلی که موجب شکست اصلاحات شدند خاطر نشان کرده است: “همان عده دوباره می‌خواهند کلاه جدید بر سر ما بگذارند... من دیگر زیر بار آنها نخواهم رفت... اصلاح‌طلبان هیچ اختلافی با هم ندارند چون همه می‌دانیم اختلاف سر سفره‌ای است که گوشت و برنج و پلو باشد، سر سفره خالی کسی دعوا نمی‌کند...”
احتجاجات صحیح و سقیم حجت الاسلام مهدی کروبی در آسیب‌شناسی فرآیند ائتلاف‌سازی در جبهه دوم خرداد قبل از هر چیز اذهان را به یافتن سر منشا اختلافات بین کروبی و عده قلیلی که وی عنوان “صحنه‌گردانان فریبکار” را به آنها داده است، رهنمون می‌سازد. در واقع محل بحث و اختلاف کروبی با دوم خردادی‌ها کجاست که وی را وادار ساخته به صراحت اعلام کند “ما به هیچ وجه وارد این ائتلاف نخواهیم شد.” البته نباید فراموش کرد تصمیم‌گیری سیاسی بازیگران در عرصه‌های مختلف محصول چندین عامل است و انگیزه‌های روانی فرد تنها بخشی از فرآیند یک تصمیم‌گیری است. فشار افکار عمومی، فشار گروه‌های اجتماعی، محیط سازمانی تصمیم‌گیرنده، میزان اطلاعات در دسترس تصمیم‌گیرنده، هزینه‌های تصمیم‌گیری و عوامل موثر به یک تصمیم‌گیری سیاسی را شکل می‌دهند که البته در مورد تصمیمات و رفتار سیاسی حجت الاسلام کروبی تمام این فاکتورها قابل بحث هستند و طبیعی است که مجال حاضر فرصت پرداخت شامل و کامل را فراهم نخواهد کرد. به هر حال رفتار سیاسی، مصاحبه‌ها، اظهارات مختلف کروبی که گاهی به نعل و گاهی به میخ است به راحتی در این چارچوب تحلیلی روانی می‌گنجد.
اما علاوه بر این مباحث حجت الاسلام کروبی را باید در زمره اعتدالیون و فحول جریان دوم خرداد دسته‌بندی کرد. ایشان بارها بر مبانی انقلاب، نظام و رهبری تاکید کرده‌اند هر چند بازگشت به قدرت در چارچوب استراتژی حزب اعتماد ملی نقش محوری را بازی می‌کند.
در واقع علاقه به قدرت در نزد کروبی را نمی‌توان امری مذموم برشمرد. وی سعی دارد ضمن پایبندی به چارچوب‌های قانونی نظام در راستای تکثر سیاسی فعالیت‌های خود را ادامه دهد. اما تحرکات اخیر رسانه‌ای مهدی کروبی را صرفا می‌توان در مسیر هرچه بیشتر رسانه‌ای شدن حزب اعتماد ملی و اندیشیدن به موفقیت‌ در انتخابات دانست.
این تصور که مهدی کروبی می‌تواند برگ برنده اصولگرایان واقع شود و به گفته تاجرنیا از حزب مشارکت نوعی عهد اخوت نانوشته بین او و اصولگرایان وجود دارد افسانه‌‌ای خیال‌انگیز است که نه اصولگرایان آن را باور می‌کنند و نه خود آقای کروبی.
مهدی کروبی و حزب متبوعش قصد دارند به عنوان یک جریان نوظهور در کشور با نقد آسیب‌های اصلاحات مسیر فعالیت سیاسی خود را وارد فاز جدید و متفاوتی کند که در برخی جاها مورد تائید اصولگرایان و درخیلی جاها متفاوت و حتی متعارض با آنهاست اما از آنجا که کروبی ثابت کرد به چارچوب‌های قانون اساسی وفادار است حیات حرکت حزب اعتماد ملی تا آینده‌ای در دست با التزام متداوم و مستمر آن به مبانی قانونی نظام ادامه خواهد یافت.

امیرعلی اسکندری

منبع : روزنامه رسالت