قاعده بازی

با اینکه خبرگزاری فرانسه اولین نهاد رسمی خبررسانی جهانی در ایران است که فعالیت‌های خود را قبل از انقلا‌ب اسلا‌می آغاز کرده اما فعالیت‌های خبری این آژانس طی تحولا‌ت و پیروزی انقلا‌ب و جنگ تحمیلی به اوج خود می‌رسد. روابط بین انقلا‌بیون و فرانسه یا هر آنچه فرانسوی است به دلیل اقامت امام خمینی (ره) در نوفل‌لوشاتو دوستانه و حسنه بود. به شکلی که هیچ‌گونه محدودیت خاصی برای خبرنگاران فرانس‌پرس وجود نداشت و آنان به راحتی رویدادهای انقلا‌ب را پوشش می‌دادند.
متن خبر ورود شکوهمند امام خمینی به ایران ارسالی روی تلکس‌فرانس‌پرس چنین است: <خبرگزاری فرانسه- تهران: آیت‌الله (امام) خمینی، رهبر معنوی و روحانی ایرانیان پس از پانزده سال تبعید که توسط شاه اعمال شده بود به شکل قدرتمندانه‌ای به کشور خود بازگشت. ورود آیت‌الله به دلیل بسته شدن فرودگاه توسط نظامیان شاه دو هفته به تاخیر افتاده بود اما عاقبت با فشار ایرانیان این بازگشت محقق شد. هواپیمای اختصاصی بوئینگ ۷۴۷ ایرفرانس حامل رهبر شیعیان در روز پنجشنبه ساعت یک صبح به وقت ‌GMT و به همراهی ۵۰ نفر از یاران و بیش از ۱۵۰ خبرنگار فرانسوی و خارجی فرودگاه شارل‌دوگل را به مقصد تهران ترک نمودند.
این سفر تاریخی پس از آن صورت گرفت که آیت‌الله با سپری کردن ۱۵ سال اقامت در عراق و نیز ۱۷۰ روز اقامت در فرانسه خود را برای ایجاد تحولی حساس در ایران آماده ساخته بود. بیش از پنج میلیون منتظر بازگشت (امام) خمینی بودند. فاصله ۳۲ کیلومتری بین فرودگاه تا گورستان بزرگ تهران (بهشت‌زهرا) مملو از این جمعیت بود. آیت‌الله خمینی در اولین اقدام خود در این مکان سخنرانی کردند.>۱۱) ‌
تحولا‌ت ایران در دوران انقلا‌ب به حدی مورد توجه فرانس‌پرس قرار می‌گیرد که کارمندان دفتر تهران به‌طور بیست‌وچهار ساعته و در سه شیفت کاری به خبررسانی می‌پرداختند. به لحاظ مکانی نیز دفتر این خبرگزاری در قلب تهران بود. اولین دفتر فرانس‌پرس واقع در میدان شهدا (ژاله)، چهارراه آب سردار و در همسایگی دانشکده هنرهای داراماتیک به بسیاری از مراکز تصمیم‌گیری انقلا‌بیون و نیز اقامتگاه امام نزدیک بود. شرایط عمومی کار خبرنگاران فرانس‌پرس چندان مطلوب به نظر نمی‌رسید. سرما، فرسودگی ادوات و وسایل، قطع مرتب برق و بهره‌گیری از ژنراتورهای مولد برق. دستگاه‌های تلکس فرانس‌پرس تولید شرکت زیمنس آلمان دشواری‌های زیادی را برای خبرنگاران به‌همراه می‌آورد اما تمامی تحولا‌ت لحظه به لحظه انقلا‌ب مورد توجه آنان بود. یکی دیگر از خبرهای ارسالی فرانس‌پرس در زمینه ورود امام خمینی بدین شرح است: <خبرگزاری فرانسه- تهران: بنا به گزارش روزنامه کیهان، فرودگاه تهران در روز بازگشت امام خمینی پذیرای هیچ پروازی به غیر از پرواز تاریخی پاریس- تهران نیست. روز چهارشنبه یک روز قبل از ورود آیت‌الله، تظاهرات وسیعی علیه اقدامات دولت بختیار صورت گرفت. در عرض چند روز گذشته علا‌ئمی از یک کودتای نظامی توسط گارد شاهنشاهی (جاویدان) در سطح شهر دیده شده است.>
فرانس‌پرس در زمینه واکنش امام به این اقدامات می‌افزاید: <اما آیت‌الله خمینی ساعاتی قبل از ترک نوفل‌لوشاتو در زمینه خطرات جانی می‌گویند که خداوند خود حافظ جان من است و زندگی من در دستان اوست. ‌
آیت‌الله خمینی پس از بازگشت به ایران یک مدرسه مذهبی را جهت اقامت خود انتخاب کرده‌اند. محل اقامت ایشان در این مدرسه مکانی است ساده، بدون هیچ‌گونه تزئین و تشریفات به مساحت تقریبی چهارده متر مربع.>۲۲)
تشکیل دولت موقت به دستور امام خمینی نیز یکی دیگر از رویدادهایی بود که فرانس‌پرس بدان پرداخته بود. پاتریک مونی، خبرنگار اعزامی این آژانس طی گزارشی به تحولا‌ت این دوره زمانی می‌پردازد: <خبرگزاری فرانسه- تهران: مهدی بازرگان، رئیس دولت موقت اسلا‌می روز دوشنبه بعدازظهر به طور رسمی فعالیت‌های خود را در کاخ نخست‌وزیری آغاز کرد. این ساختمان دولتی درست بیست‌وچهار ساعت پیش به دست انقلا‌بیون افتاد. مهدی بازرگان، نخست‌وزیر ۷۳ ساله ایران که توسط آیت‌الله خمینی بدین سمت منصوب شده، طی اظهاراتی می‌گوید: <تصمیم داریم که پس از التهابات، بحران‌ها و مبارزات چندماهه بر ضد رژیم سلطنتی از امروز کشور را به حالت عادی بازگردانیم.>
پاتریک مونی در ادامه می‌افزاید: <گزارش‌های دیگر حاکی از آن است که کاخ سلطنتی نیز به دست انقلا‌بیون تسخیر شده و گارد شاهنشاهی (جاویدان) که خود نشانه‌ای از سلطه رژیم وفاداری به شاه بود تسلیم و عاقبت پرچم سفید را امروز صبح بالا‌ برده‌اند.>۳۳)
سال ۱۳۵۸ ژان‌ژاک کازو، به عنوان خبرنگار ثابت دفتر فرانس‌پرس وارد ایران می‌شود. در آن دوران به جز خبرگزاری فرانسه هیچ آژانس خبری‌ای در ایران خبرنگار ثابت نداشته است. ‌
اما عاقبت پرونده کاری کازو در ایران به طور حیرت‌انگیزی بسته و از ایران اخراج می‌شود. ابوالحسن بنی‌صدر در مصاحبه‌ای با روزنامه لوموند فرانسه با خودپسندی ادعا کرده بود که وی محبوب‌ترین فرد سیاسی نزد ملت ایران است. کازو این بخش از مصاحبه را در خبری روی تلکس فرانس‌پرس قرار می‌دهد. دوستداران و نزدیکان امام پس از اطلا‌ع از چنین اظهاراتی به انتقاد از بنی‌صدر می‌پردازند. وی نیز به شکلی تلا‌فی‌جویانه پس از اعتراض شدید به فرانس‌پرس دستور اخراج کازو را از ایران صادر می‌کند! این در حالی بود که کازو صرفا به نقل بخشی از مصاحبه پرداخته بود.
فعالیت‌های فرانس‌پرس با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران افزایش نسبی می‌یابد و در پی آن پی‌یر تایفر، به عنوان مسوول دفتر فرانس‌پرس عازم تهران می‌شود. یکی از گزارش‌های فرانس‌پرس در زمینه آغاز حمله عراق به ایران اینچنین است: <خبرگزاری فرانسه ‌ - )AFP( تهران: بغداد موج دوم حملا‌ت هوایی خود را علیه ایران آغاز کرد. وزارت امورخارجه ایران طی بیانیه‌ای اعلا‌م کرد که بر اثر این بمباران‌ها تعداد زیادی از غیرنظامیان بی‌گناه کشته شده‌اند.>
امام خمینی رهبر انقلا‌ب اسلا‌می ایران روز دوشنبه طی بیاناتی از نظامیان عراقی خواستند تا مانند ارتشیان ایرانی که بر ضد شاه به مبارزه پرداختند، علیه رژیم صدام‌حسین اقدام و از ایرانیان الگو بگیرند.
رژیم بغداد با اقدام به حملا‌ت هوایی به تهران و منطقه نفت‌خیز خوزستان به‌ویژه شهر اهواز قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را نقض کرده است.>۴۴)
اما پی‌یر تایفر نیز بر اثر یک اشتباه حرفه‌ای تا سرحد اخراج پیش می‌رود.
مقامات دولتی به خبرنگاران تاکید صریحی کرده بودند که پس از هر حمله موشکی در متن خبرهایشان نام و محل اصابت موشک را به هیچ‌وجه گزارش ندهند. این یک تاکید کاملا‌ مستدل امنیتی بود. اما متاسفانه تایفر در یکی از گزارش‌های خود نام و موقعیت محل را قید می‌کند.
این گزارش با اعتراض مقام‌های ایرانی مواجه می‌شود اما حسن‌نیت، سوابق و همچنین تهیه یک گزارش جالب‌توجه باعث می‌شود که دولت ایران فرصت دیگری در اختیار تایفر قرار دهد.
وی بسیاری از حملا‌ت موشکی عراق به تهران و همچنین اوضاع اجتماعی، روحیه و مقاومت مردم پایتخت را از نزدیک رصد و گزارش می‌کرد. طی حملا‌ت موشکی، صدام تهدید کرده بود که نماز جمعه تهران را مورد هدف قرار خواهد داد. مردم با شنیدن چنین تهدیدی از خود واکنش نشان داده و نماز جمعه آن هفته در تهران با استقبال بیشتری از سمت مردم مواجه می‌شود. تایفر نیز که در آن مراسم حضور داشته به پوشش خبری مراسم می‌پردازد. همین گزارش باعث عکس‌العمل مثبت مقام‌های ایرانی می‌شود.
با پایان جنگ، مدیران ارشد فرانس‌پرس قانع می‌شوند که باید ایران را به عنوان یک کشور مهم در منطقه شناسایی و به گسترش کمی و کیفی کار خود در تهران بپردازند. از این زمان به بعد فرانس‌پرس منابع مالی، لوازم و ادوات جدیدتری را در اختیار خبرنگاران قرار می‌دهد.
سال ۱۳۶۹ سرژ آرنولد به مدت یک سال مدیر دفتر تهران می‌شود و دفتر قدیمی میدان شهدا به ونک انتقال می‌یابد.
در سال ۱۳۷۲ و با ورود لوران مایار به عنوان مسوول جدید دفتر شعبه فرانس‌پرس در تهران بخش انگلیسی‌زبان و نیز قسمت عکس راه‌اندازی می‌شود.
با پیروزی محمد خالقی در رقابت‌های ریاست‌جمهوری کریستف دورکفه به ایران می‌آید و بسیاری از تحولا‌ت دوران اصلا‌حات را پوشش می‌دهد. در این زمان تعداد زیادی از خبرگزاری‌ها و شبکه‌های تلویزیونی دفاتر دائم خود را در ایران افتتاح می‌کنند و فرانس‌پرس نیز کار خود را جدی‌تر پیگیری می‌کند. رقابت‌های خبری آغاز می‌شود و هر کدام از رسانه‌های خبری سعی بر ارتقای سطح کیفی و کمی اخبار خود دارند. گسترش و تثبیت قوانین مدنی و مطبوعاتی امنیت شغلی خبرنگاران خارجی را در پی داشته و فعالیت‌های آنان مدون‌تر و مدیریت وزارت ارشاد در بخش رسانه‌های خارجی منظم‌تر می‌شود، به نحوی که شخصیت و جایگاه حقوقی رسانه‌های خارجی به رسمیت شناخته شده و مناسبات و عملیات بانکی آنان سهولت بیشتری می‌یابد. اما هنوز هم محدودیت‌های نسبی در امر اطلا‌ع‌رسانی کم و بیش سرعت، کیفیت و کمیت اخبار ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
فرانس‌پرس در طول این چند دهه بیش از ۱۰ خبرنگار ارشد خود را به ایران اعزام کرده است تا تحولا‌ت ایران را بدون داوری به اطلا‌ع جهانیان برسانند.

امیر علیرضایی
منبع:
۱) آرشیو مرکزی خبرگزاری فرانسه، سند شماره ۲۷۲، دهم فوریه ۱۹۷۸ ‌
۲) همان
۳) همان، دوازدهم فوریه ۱۹۷۸
۴) سند شماره ۲۷۳، سپتامبر ۱۹۸۰

منبع : روزنامه اعتماد ملی