تأثیر سوءژنتیکی

به منظور مطالعه غلظت فلزات سنگین در ماهیان مختلف سواحل استان هرمزگان و مقایسه غلظت فلزات سنگین در گونه‌های مختلف هم‌چنین مقایسه مناطق صیادی مختلف در این استان، به بررسی غلظت فلز سرب و کادمیوم در بافت کبد کفشک گرد (Euryglossa orientalis) و کفشک تیزدندان (Psettodes erumei) در دو منطقه صیادی بندرعباس و بندر لنگه پرداخته شد. نمونه‌ها پس از تهیه شدن با استفاده از روش موجود در کتاب استاندارد متد به آزمایشگاه منتقل و پس از بیومتری بافت هدف جدا و پس از خشک شدن، پودر شدن و هضم شیمیائی جهت تعیین میزان فلز سرب (pd) و کامیوم (Cd) توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز شدند. میانگین غلظت سرب در کبد کفشک تیزدندان در بندرعباس ۴۷/۵۵ ppm و در بندر لنگه ۳۸/۴۶ ppm و میانگین غلظت سرب در کبد کفشک گرد در بندرعباس ۸۷/۹۴ ppm و در بندر لنگه ۰۹/۸۶ ppm بوده است. هم‌چنین میانگین غلظت کادیوم در کبد کفشک تیزدندان در بندرعباس ۱۶/۷۹ و در بندر لنگه ۷۶/۴۸ ppm میانگین غلظت کادیوم در کبد کفشک گرد در بندرعباس ۳۷/۴۰ ppm و در بندر لنگه ۸۳/۳۹ ppm به‌دست آمد. طبق اطلاعات به‌دست آمده اختلاف معنی‌داری بین میانگین‌ها مشاهده نشد. ضمناً در مورد غلظت سرب در بافت کبد دو گونه تفاوت معنی‌داری وجود داشت. با بررسی دیگری که در زمینه ارتباط بین غلظت فلز و طول و وزن ماهیان انجام شد مشخص گردید که بین این پارامترها ارتباط کاملاً معنی‌داری وجود دارد بدین معنی که با افزایش طول و وزن شدت آلودگی نیز افزایش می‌یابد. با توجه به غلظت‌های به‌دست آمده در بافت کبد و حدود استاندارد FDA ماهیان مذکور قابل مصرف نمی‌باشند.
● اثرات فلزات سنگین بر سلامت انسان
مطالعه پیرامون نقش فلزات سنگین در محیط زیست و اثرات آنها بر سلامت انسان و موجودات از دیرباز مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است. از آن‌جا که فلزات سنگین به دلیل برخورداری از خاصیت تجمع‌پذیری، در بافت‌های مختلف و عدم تجربه‌پذیری و نیز مقاومت در برابر تغییرات بیولوژیکی پس از ورود به محیط قادرند در چرخه حیات به حرکت‌ چرخه‌ای خود ادامه داده و به‌تدریج در بافت‌های چرب و نیز در مصرف‌کنندگان تکامل‌یافته، ذخیره گردند و از این راه موجب بروز خطرات عدیده سمی، حاد و مزمن و حتی اثرات سوءژنتیکی شوند.
بسیاری از فلزات به‌طور طبیعی در اکوسیستم‌های آبی وجود دارند و حتی تعدادی از آنها در بقاء موجودات نقش حائز اهمیتی را ایفا می‌کنند (مانند آهن، روی، کبالت) با این وجود چنان‌چه غلظت این فلزات از حد مشخصی فراتر رود موجب بروز اختلال در شبکه‌های غذائی و به‌طور کلی فعالیت آبزیان می‌شود.
امروزه به دلیل افزایش استقرار صنایع مختلف در سواحل و رشد و توسعه شهرهای ساحلی، اکوسیستم‌های آبی و آبزیان آنها از آلودگی‌های تخلیه شده به آب‌ها توسط صنایع مختلف و کشتی‌ها، تأثیر می‌پذیرند. این تأثیرات از بدو ورود آلودگی به اکوسیستم به‌صورت کاهش فعالیت‌های زیستی موجودات و در برخی موارد تلفات شدید آبزیان نمود پیدا می‌کند. فلزات سنگین اثرات مختلفی مانند کاهش رشد، تغییر رفتار، تغییرات ژنتیکی و مرگ و میر آبزیان را باعث می‌شوند. این‌گونه رفتار سبب زوال زیستی آبزیان می‌گردد. نابودی یا کاهش گونه‌ای خاص سبب تغییر در اکوسیستم آب گشته و توازن آنها را به هم می‌زند.
فلزات سنگین سبب انعقاد لعاب سطحی بدن (موکوس) و آبشش ماهیان می‌شوند. هم‌چنین مشخص شده است که ماهی‌ها در محلول‌های سرب در اثر تنگی نفس شدید می‌میرند. میزان سمیت فلزات سنگین بسته به شکل فلز در آب (معدنی یا آلی) حضور یا عدم حضور سایر فلزات، فاکتورهای محیطی از قبیل دما، اکسیژن محلول، شوری و شرایط موجود زنده از قبیل مرحله زندگی، سن، جنس، میزان فعالیت، نوع تغذیه و ... تغییر می‌کند.
سطوح مختلف جذب یک فلز منعکس‌کننده تفاوت در رژیم غذائی و یا توانائی‌های کنترل هومواستاتیکی دارد. مطالعات زیادی ارتباط میزان فلزات در ماهیان و مکان‌های تغذیه را ثابت کرده است. گونه‌های بنتوز خوار و شکارچیان معمولاً مقادیر بالائی از فلزات را در خود دارند. مطالعه پیرامون فلزات سنگین به‌خصوص در مورد محیط‌های آبی و آبزیان در سطح جهان به‌طور بسیار گسترده‌ای صورت گرفته است.
ذخیره‌سازی و تجمع زیستی مواد آلوده‌کننده و به‌خصوص فلزات سنگین در آبزیان تابعی از شرایط اکولوژی، فیزیکی، شیمیائی و بیولوژیکی موجود در آب می‌باشد که به جایگاه موجود در زنجیره غذائی، خصوصیات فیزیکی و شیمیائی آب، وضعیت اکولوژیکی ماهی و واکنش‌های ارگان‌های مختلف ماهی وابسته است.
اصولاً فلزات سنگین بیشتر در بافت‌هائی وجود دارند که فعالیت‌های متابولیکی بالائی دارند. کلیه‌ها، کبد و ماهیچه‌ها از مهم‌ترین این اندام‌ها هستند. آلودگی شدید منابع آبی با سرب موجب سیاه شدن باله‌ها و خمیدگی ستون فقرات در ماهیان می‌شود. هم‌چنین ثابت شده است که فلز سرب بر روی دستگاه تناسلی تأثیرات سوء وارد کرده و می‌تواند سبب بروز اختلالات ژنتیکی شود. سرب معمولاً در قسمت‌های اسکلتی سخت‌پوستان بیشتر از قسمت‌های عضلانی تجمع پیدا می‌کند.
میزان جذب کادمیوم در جانوران ناشی از نوع تغذیه آنهاست. کبد و کلیه محل مناسبی جهت تمرکز کادمیوم می‌باشد. صدف‌های دریائی نیز از غلظت بالائی از کادمیوم برخوردارند. مهم‌ترین راه‌های جذب فلزات سنگین در ماهیان عبارتند از:
▪ جذب سطحی: تنها شواهد اندکی مبنی بر جذب فلزات سنگین از طریق پوست موجود است. زیرا معمولاً چنین پنداشته می‌شود که سطح بدن ماهی مانع از ورود مواد زیان‌بار موجود در آب به داخل بدن می‌شود. از طرفی ماهیان با ترشح مواد مخاطی (Mucus) بر روی پوست تا اندازه‌ زیادی از ورود آلاینده‌ها به بدن جلوگیری می‌کنند.
▪ جذب از طریق دستگاه تنفسی: برنش‌ها نه‌تنها اندام‌های اصلی تبادلات گازی در ماهیان هستند بلکه نقش قابل ملاحظه‌ای را در جذب مواد (حتی فلزات) ضروری و غیرضروری از آب را برعهده دارند. پس از جذب فلزات سنگین توسط برنش‌ها این فلزات در تمامی بدن پراکنده شده و در اندام‌های به‌خصوصی نظیر کبد و کلیه تجمع می‌یابند.
▪ از طریق دستگاه گوارش: جذب فلزات غیرمحلول توسط ماهیان تنها از طریق دستگاه گوارش میسر است. در بسیاری از اکوسیستم‌های آبی، آلودگی‌ ماهیان به‌واسطه استفاده غذائی از موجودات زنده حاوی فلزات بوده و غذاهای آلوده به فلزات سنگین یک منبع بسیار آلوده‌تر از آب می‌باشد. هم‌چنین باید به نقش رسوبات به‌عنوان جایگاه نهائی آلاینده‌ها در محیط‌های آبی و تغذیه بسیاری از کف‌زیان و تماس مستقیم با آنها نیز اشاره کرد.
کفشک ماهی از گونه‌ای کف‌زی می‌باشد که به دلیل تماس مستقیم با رسوبات و رژیم تغذیه می‌تواند شاخص مناسبی از وضعیت بستر و آلودگی‌های منطقه باشد. در منطقه صیادی بندرعباس به دلیل وجود صنایع مختلف و نیز وجود دو اسکله بزرگ کشور و هم‌چنین تردد کشتی‌های نفتکش و تجاری، در معرض آلودگی‌های مختلفی قرار دارد. که در این پژوهش به بررسی فلزات سنگین کادمیوم (Cd) و سرب (pb) در دو بافت کبد و ماهیچه دو گوه از کفشک ماهیان منطقه به نام‌های کفشک گرد و کفشک تیزدندان در منطقه صیادی بندرعباس و بندر لنگه پرداخته شده است. لازم به‌ذکر است که این گونه‌ها از گونه‌های تجاری منطقه می‌باشند که مورد تغذیه انسان نیز قرار می‌گیرند.
● مواد و روش‌ها
در این پژوهش‌ دو گونه ماهی به نام‌های کفشک گرد از خانواده Solidea و کفشک تیزدندان از خانواده Psettodidea مورد بررسی قرار گرفتند. این گونه‌ها از گونه‌های تجاری در منطقه می‌باشند که از گونه‌های کف‌زی هستند و به‌عنوان شاخص مناسبی برای نشان دادن وضعیت بستر هستند. منبع تغذیه کفشک گرد براساس اولولیت غذائی به ترتیب عبارتند از: زوبنتوزها و بی‌مهرگان کف‌زی. این‌ گونه دارای بدن بیضوی و پهن است. رنگ بدن آن خاکستری یا قهوه‌ای با لکه‌های درشت نامشخص در طرف چشم‌دار بدن است. از نظر پراکنش در سراسر دریای عمان تا خلیج‌فارس و قسمت شرقی خلیج‌فارس تا بندر بوشهر وجود دارد.
منبع تغذیه کفشک تیزدندان نیز براساس اولویت غذائی عبارتند از: زوبنتوزها یا نکتون‌ها و سفالوپدها، Finifish و سایر سخت‌پوستان. رژیم غذائی کفشک تیزدندان بیشتر حالت گوشتخواری دارد و حداکثر طول این‌گونه در خلیج‌فارس و دریای عمان ۶۰ سانتی‌متر است. رنگ بدن آن معمولاً قهوه‌ای ـ خاکستری است و دارای بدن بیضوی و پهن ولی ضخیم‌تر از سایز کفشک ماهیان است. هر دو چشم این‌گونه در یک طرف بدن قرار دارد. از نظر پراکنش در سراسر خلیج‌فارس و دریای عمان دیده می‌شود.
گونه‌های ماهی صید شده از ۲ منطقه صیادی بندرعباس و بندر لنگه تهیه شدند. نمونه‌های کفشک ماهی مورد مطالعه از طریق سفر به منطقه و تهیه نمونه تازه صورت گرفت. لازم به ذکر است که کفشک ماهیان توسط تورهای ترال صید می‌شوند که برخی از انواع کوچک‌تر آنها را نمی‌توان در مشتاهای ساحلی مستقر در برخی مناطق استان تهیه کرد.
از هرگونه تعداد ۱۲ عدد (۶ عدد از بندرعباس و ۶ عدد از بندرلنگه) تهیه شد. تمامی نمونه‌ها با حضور در منطقه صیادی و خریداری از صیادان بر روی لنج با بررسی شرایط نگهداری ماهی توسط صیاد (نگهداری بر روی یخ) تهیه شد. لازم به ذکر است که تنها گونه‌هائی انتخاب می‌شد که شرایط نگهداری آنها توسط صیاد مناسب و بر روی یخ بود و از تازه بودن و سالم بودن آنها براساس مشاهده و بررسی آبشش، میزان موکوس روی بدن (کفشک ماهی تازه صید شده دارای موکوس بسیار زیادی بر روی بدن است)، بررسی چشم‌ها و کمک کارشناس‌ شیلات از صیاد خریداری شد. نمونه‌ها پس از خریداری با استفاده از روش ذکر شده در کتاب استاندارد متد (حمل در کیسه پلاستیکی و روی یخ) به آزمایشگاه منتقل شد.
بیومتری ماهیان در آزمایشگاه توسط تخته بیومتری و ترازو (با دقت ۱ گرم) انجام شد. پس از این مرحله برای برداشت بافت هدف از ماهیان (کبد)، نمونه‌ها توسط تیغه پاک و از جنس استیل، کالبدشکافی و جدا شدند. کالبدشکافی نمونه‌ها تماماً از سمت بالای بدن گونه‌ها (سمت چشم‌دار آنها) صورت گرفت. بافت به‌دست آمده پس از توزین در پتریدیش (شیشه ساعت) قرار گرفت تا در مرحله بعد برای خشک شدن در آون قرار بگیرد. برای تهیه نمونه بافت کبد سعی شد تا تمامی این بافت (به جهت کوچکی و کمی وزن) از بدن ماهی جدا شود.
نمونه‌ها پس از کدگذاری در آون در دمای ۶۵ درجه سانتی‌گراد برای خشک شدن قرار داده شد. در طی ۷۲ ساعت نمونه‌ها سه بار متوالی (۲۴ ساعت، ۴۸ ساعت و ۷۲ ساعت) توزین شد. زمانی که ۲ بار متوالی اختلاف توزین نمونه‌ها صفر شد، مشخص شد که نمونه‌ها کاملاً خشک شده‌اند. پس از توزین نهائی و ثبت وزن خشک نمونه‌ها، ۲/۰ گرم بافت خشک از هر نمونه توزین و جدا کرده و هضم شیمیائی بر روی آن انجام شد.
تمامی مراحل هضم شیمیائی نمونه‌ها براساس روش راپمی (MOOPAM ۱۹۹۹) انجام شد. در این مرحله ۲/۰ از هر نمونه برداشته و در هاون چینی به‌صورت پودر درآوردیم. سپس ۵ میلی‌ لیتر اسید نیتریک ۶۵ درصد بر روی پودر نمونه ریختیم و ظرف را به مدت یک ساعت در دمای اتاق قرار دادیم.
محلول حاصل را در ظرف تفلونی (بمب تفلونی) ریخته و مطابق دستورالعمل دور ظرف را با ورقه آلومینیومی به‌طور کامل پوشانده و ظرف را به مدت ۳ ساعت بر روی هیتر (هات پلت) در دمای ۹۰ درجه سانتی‌گراد قرار دادیم. بعد از گذشت این زمان و خنک شدن کامل بمب تفلونی محلول حاصل را در بالون حجمی ریخته و به حجم ۵۰ میلی‌لیتر رساندیم. سپس برای اندازه‌گیری غلظت فلز در بافت هدف نمونه را در دستگاه جذب اتمی قرار دادیم. دستگاه جذب اتمی مورد استفاده این آزمایش دستگاه جذب اتمی با شعله مدل M۵ بود که توسط شرکت Thermo ساخته شده بود.
● نتایج
نمونه‌های بافت تهیه شده، توسط دستگاه جذب اتمی جهت مشخص شدن غلظت فلز سرب و دمیوم آنالیز شد. داده‌های خام به‌دست آمده از دستگاه جذب اتمی را با وارد کردن در فرمول (۱) به‌صورت داده‌های اولیه (غلظت) درآمدند.
سپس با وارد کردن میزان درصد رطوبت و قرار دادن اعداد در فرمول (۲)، غلظت نهائی به‌دست آمد. آنالیز آماری این داده‌ها تماماً توسط نرم‌افزار Spss۱۱.۵ انجام شد.
فرمول شماره (۱) که در آن:
A= غلظت محاسبه شده توسط دستگاه
B= ـ۵۰ میلی‌لیتر (حجم نهائی)
N= وزن اولیه (۲/۰ گرم)
V= غلظت فلز مورد نظر
فرمول شماره (۲) که در آن:
V= غلظت به‌دست آمده از فرمول شماره (۱)
T= درصد رطوبت
Vf= غلظت نهائی و تصحیح شده
براساس غلظت‌های به‌دست آمده مشخص شد که میانگین غلظت سرب در کبد کفشک تیزدندان در بندرعباس ۴۷/۵۵ ppmو در بندر لنگه ۳۸/۴۶ ppm و میانگین غلظت سرب در کبد کفشک گرد در بندرعباس ۸۷/۹۴ ppm و در بندر لنگه ۰۹/۸۶ ppm بوده است. هم‌چنین میانگین غلظت کادمیوم در کبد کفشک تیزدندان در بندرعباس ۱۶/۷۹ ppm و در بندر لنگه ۷۶/۴۸ ppm و میانگین غلظت کادمیوم در کبد کفشک گرد در بندرعباس ۳۷/۴۰ و در بندر لنگه ۸۳/۳۹ ppm به‌دست آمد. دامنه غلظت فلزات و میانگین آنها در جدول ۱ آورده شده است.
با مقایسه غلظت کادمیوم در کبد هر دو گونه و در ایستگاه‌های مختلف علی‌رغم وجود اختلاف در میانگین غلظت فلزات، هیچ‌گونه اختلاف آماری معنی‌داری بین ایستگاه‌ها و گونه‌ها مشخص نشد.
هم‌چنین با مقایسه غلظت فلز سرب در کبد تنها در بین گونه‌ها تفاوت معنی‌داری مشاهده شد که می‌تواند ناشی از نوع تغذیه و رژیم غذائی متفاوت گونه‌ها و یا سن آنها باشد. در مورد این فلز نیز هیچ‌گونه تفاوت معنی‌داری بین دو منطقه دیده نشد.
با بررسی دیگری که در زمینه ارتباط بین غلظت فلزات مذکور و طول و وزن ماهیان در هر گونه انجام شد (توسط آزمون همبستگی پیرسون) مشخص شد که بین این پارامترها با غلظت فلز ارتباط کاملاً معنی‌داری وجود دارد. بدین معنی که با افزایش وزن و یا طول ماهی غلظت این فلزات نیز افزایش می‌یابد. که تأییدکننده اصل تجمع زیستی فلزات سنگین در موجودات است.
● نتیجه‌گیری
با بررسی نتایج به‌دست آمده مشخص می‌شود که مناطق صیادی بندر لنگه و بندرعباس از نظر آلودگی به فلزات سنگین مورد بررسی در وضعیت مشابهی نسبت به هم قرار دارند و از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین غلظت فلزات سرب و کادمیوم در ماهیان مورد بررسی در این دو منطقه وجود ندارد.
هم‌چنین غلظت فلزات سنگین مورد بررسی با طول و وزن گونه‌های کفشک ماهی مورد آزمایش رابطه مستقیم و معنی‌داری دارند. به این ترتیب که با افزایش طول و وزن ماهی بر میزان فلز سنگین افزوده می‌شود. با بررسی ارتباط غلظت کادمیوم در کبد گونه کفشک گرد با طول آن در بندرعباس مشخص شد که این پارامترها در سطح ۰۵/۰ معنی‌دار هستند که این پارامترها با ضریب همبستگی برابر (۸۷۴/۰) برقرار بود که نشان از وجود یک ارتباط نسبتاً قوی و مثبت بین غلظت کادمیوم در کبد و طول گونه در منطقه بندرعباس بود. هم‌چنین غلظت سرب در بافت کبد در سطح ۰۵/۰ با طول گونه در بندرعباس با ضریب همبستگی ۸۸۳/۰ دارای ارتباط بود. در مورد بررسی ارتباط بین غلظت فلز کادمیوم در بافت کبد کفشک گرد و طول آن در بندر لنگه مشخص شد که ارتباط در سطح ۰۵/۰ درصد و با ضریب هم‌بستگی ۸۹۰/۰ وجود دارد. در مورد فلز سرب و ارتباط آن با طول، این ارتباط در سطح ۰۱/۰ درصد در بافت مذکور با ضریب همبستگی بالا که عبارت بودند از بافت کبد (۰/۹۷۶) در بافت کبد گونه مورد نظر بود.
بررسی ارتباط غلظت فلز کادمیوم در بافت کبد کفشک تیزدندان با طول گونه نشان داد که غلظت فلز مذکور در بافت کبد این گونه با طول آن ارتباط معنی‌داری ندارد. فلز سرب نیز در بافت کبد همین‌ گونه با طول ارتباط معنی‌داری نداشت. بررسی ارتباط بین غلظت کادمیوم در بافت کبد کفشک تیزدندان در این منطقه با طول آن نشان داد که این ارتباط در سطح ۰۵/۰ درصد معنی‌دار و دارای ضریب همبستگی (۸۹۱/۰) است. فلز سرب نیز در بافت کبد با طول همبستگی آن در بافت کبد برابر (۰/۹۸۷) به‌دست آمد. غلظت فلز کادمیوم در بافت کبد کفشک تیزدندان در منطقه بندر لنگه ارتباط معنی‌داری را با وزن گونه در سطح ۰۵/۰ درصد نشان می‌داد که این ارتباط دارای ضریب همبستگی ۹۱۴/۰ بود. غلظت سرب نیز با وزن گونه کفشک تیزدندان در بندر لنگه در سطح ۰۵/۰ درصد ارتباط معنی‌داری را در سطح ۰۱/۰ با ضریب همبستگی ۹۷۷/۰ در بافت کبد نشان داد. بررسی ارتباط بین غلظت فلز کادمیوم در بافت کبد کفشک تیزدندان در بندرعباس نشان داد که ارتباط مثبت و نسبتاً قوی بین این پارامترها در سطح ۰۵/۰ وجود دارد. ضریب همبستگی این ارتباط برابر ۸۸۹/۰ بود. سرب نیز در بافت مذکور در سطح ۰۱/۰ با وزن گونه، ارتباط داشت ضرایب همبستگی این ارتباط در بافت کبد برابر ۹۹۱/۰ به‌دست آمد که حکایت از یک ارتباط مستقیم و بسیار قوی بین وزن و غلظت فلز سرب دارد.
اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین در خاویار و گوشت ماهیان ازون‌برون و قره‌برون در سال ۱۳۷۶ توسط مرجان صادقی‌نژاد نشان داد که بین غلظت فلزات در گوشت ماهیان و طول و وزن آنها ارتباط مثبت وجود دارد. هم‌چنین علیرضا محوری حبیب آبادی در سال ۱۳۷۷ در مطالعه‌ای بر روی ماهی شوریده نیز دریافت که غلظت فلزات آهن، مس، کبالت، کادمیوم، نیکل و سرب با طول و وزن این گونه ارتباط مستقیمی دارد.
مریم رفیعی در سال ۱۳۸۰ با بررسی غلظت فلز جیوه در کفشک گرد در بندر ماهشهر و مقایسه آن با وزن و طول گونه بدین نتیجه رسید که بین این دو پارامتر ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بدین معنی که با افزایش طول گونه غلظت این فلز نیز افزایش می‌یابد.
هم‌چنین غلامرضا امینی رنجبر نیز با اندازه‌گیری غلظت جیوه در کوسه ماهی (Carchaihinus dussumieri) و مقایسه آن با طول نمونه‌ها و وزن آنها به این حقیقت دست یافت که با افزایش طول و وزن گونه مذبور غلظت جیوه نیز افزایش می‌یابد.
ضمناً براساس مطالعه‌ای که توسط A.B.Yilmaz در سال ۲۰۰۳ میلادی بر روی دو گونه Sparus aurata و Mugil cephalus انجام شد مشخص شد که بین غلظت فلزات آهن، مس، نیکل، کروم، سرب و روی در بافت‌های ماهیچه‌، پوست و گنادها با وزن و طول گونه‌ها ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد.
هم‌چنین، Alexandra Delpinho در سال ۲۰۰۲ میزان جیوه را در عضله ۵ گونه ماهی اندازه‌گیری کردند و دریافتند که همبستگی مثبت بین میزان جیوه و طول گونه‌ها و وزن آنها وجود دارد.
با مقایسه میانگین غلظت کادمیوم موجود در بدن این آبزیان با استانداردهای FDA و استانداردهای انجمن UN Protein Advisory Group اروپا این گونه‌ها از نظر مصرف غیرقابل مصرف هستند و غلظت فلزات سنگین در بافت کبد این گونه‌ها بسیار بالا است که لزوم توجه به وضعیت این اکوسیستم و آبزیان آن را بیش از پیش نشان می‌دهد.
هم‌چنین مقایسه غلظت فلز سرب نیز با استانداردهای FDA و استانداردهای انجمن UN Protein Advisory Group اروپا نیز نشان می‌دهد که میزان فلز سرب نیز از حد مجاز تعیین شده بسیار بالاتر است (جدول ۵) که مهم‌ترین دلیل آن وجود صنایع بزرگ در منطقه از جمله کشتی‌سازی است که مصرف رنگ‌های مخصوص برای بدنه کشتی‌ها که مانع از رشد آبزیان و موجوداتی مانند بارناکل می‌شود و مقادیر بالائی فلز سرب در خود دارد، است.
با توجه به آن‌چه بیان شد و از آن‌جا که کفشک ماهیان از موجودات کف‌زی می‌باشند و از بنتوزها تغذیه می‌کنند. لذا میزان فلزات سنگین در بدن آنها در حد بالائی قرار دارد. ضمناً باید توجه داشت که استانداردهای جهانی موجود در سطح بین‌المللی برای حد مجاز غلظت هر یک از عناصر سنگین با توجه به میزان مصرف فرآورده‌های دریائی بیان می‌گردد و هرگز به‌صورت یک کمیت ثابت مطرح نمی‌شود و لذا غلظت بالای به‌دست آمده از این آزمایش در کفشک ماهیان در کنار مصرف بالای فرآورده‌های مذکور می‌تواند بسیار زیان‌آور باشد. با این وجود باید توجه داشت که اندام مورد بررسی در این آزمایش کبد بوده که مهم‌ترین دلیل به‌دست آمدن غلظت‌های بالا در نتیجه توانائی بالای این عضو در تجمع عناصر سنگین است. به‌طور کلی براساس نتایج به‌دست آمده مشخص می‌شود که میزان عناصر سنگین در ناحیه مورد مطالعه بسیار بالا است، که مهم‌ترین منشاء این آلودگی فعالیت‌های صنعتی است که در سواحل استان مستقر هستند.
● پیشنهادات
به‌طور کلی با توجه به نتایج به‌دست آمده و پی بردن به آلودگی شدید در منطقه و اهمیت اکولوژی منطقه مورد مطالعه و کل خلیج‌فارس و با توجه به این‌که به‌طور کلی هدف اصلی انجام هر پژوهش و تحقیقی در نهایت ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در جهت بهبود شرایط و وضع موجود است راهکارها و پیشنهادات زیر ارائه می‌شود:
ـ انجام یک بررسی جامع شامل اندازه‌گیری کلیه منابع آلوده‌کننده خلیج‌فارس
ـ انجام پژوهشی برروی گونه‌هائی که مورد تغذیه مردم منطقه قرار می‌گیرد از نظر میزان فلزات سنگین
ـ مطالعه بر روی جمعیت‌های انسانی ساکن در منطقه از نظر اندازه‌گیری فلزات در بافت‌های مختلف بدن مانند خون، مو، پوست یا شیر مادران شیرده و هم‌چنین بین سنین و جنس‌های مختلف
ـ انجام مطالعات پیوسته به فاصله زمانی مشخص و کوتاه‌مدت برای پایش منطقه، ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب برای پساب‌های شهری و صنعتی
ـ اندازه‌گیری فلزات سنگین در رودخانه‌های منتهی به خلیج‌فارس
ـ شناسائی سهم هر یک از کشورهای حوزه خلیج‌فارس در آلوده کردن آن تا به نسبت آلوده‌سازی در بهبود محیط زیست آن مساعدت کنند.
ـ تدوین استانداردهای فلزات سنگین در کشور برای مصرف آبزیان

منبع : ماهنامه پیام دریا