غنی سازی اوقات فراغت با ورزش

باتوجه به تعطیلی مدارس و شروع تعطیلات تابستانی اكثریت قریب به اتفاق خانواده ها برای پرنمودن اوقات فراغت فرزندان خود به سراغ آموزشگاه ها، ورزشگاه ها و مكان هایی می گردند كه بتوانند ساعاتی از وقت آنان را پرنمایند. اكثر این مكان ها باتوجه به تورم اقتصادی جامعه تقریباً به صورت خصوصی با شهریه های بالا از مشتریان خود پذیرایی می كنند كه با توجه به سطح درآمد جامعه كه در سطح متوسط قرار دارند، فقط تعداد محدودی می توانند از برنامه ها استفاده نمایند و اقشار متوسط جامعه باید از مدارس، مساجد، و اكثراً از زمین های خاكی جنوب شهر استفاده نمایند و حسرت زمین چمن های خوش آب و رنگ و سالن های شیك را بخورند.
یكی از مهمترین نعمت ها، نعمت تندرستی و سلامت است كه می تواند در موفقیت انسان عاملی مهم باشد.
یك جامعه، یك خانواده، تنها زمانی قادر خواهد بود كه راه ترقی و تكامل را طی كند كه متشكل از افرادی سالم، باارزش و پاك باشد. باتوجه به این مهم تربیت بدنی و ورزش به عنوان بخشی از نیاز ساختاری انسان بایستی موردتوجه همه افراد جامعه اعم از زن و مرد، كوچك و بزرگ باشد. تربیت بدنی یك پدیده انسانی و یك ابزار مؤثر برای پرورش جسم و روح و ارتقاء فرهنگ و تربیت و اخلاق است و می تواند زمینه ساز هویت ملی باشد.
نقش ورزش در پیشگیری از نارسایی های بدن، ورزش درمانی و برنامه ریزی و گسترش تربیت بدنی در سطوح مختلف زندگی عموم مردم باید موردتوجه قرارگیرد. نكته مهم این است كه همه افراد جامعه از كودكان و بزرگسالان باید یاد بگیرند كه تندرستی پدیده ای است كه عوامل مختلفی در حفظ و بقاء و یا ازبین بردن آن دخالت دارند و تربیت بدنی عامل بسیار مهم و ارزنده است كه می تواند به عنوان یك وسیله آموزش علمی و واقعی مفهوم و اعتقاد به تندرستی را در افراد ایجاد نماید. در آموزش و پرورش نیز نخستین هدف، رشد ابعاد گوناگون شخصیت فرد از جنبه های جسمانی، روانی و اجتماعی و معنوی است. ورزش و هدف تربیتی آن یادگیری مهارت های رفتاری را باعث می شود و با چنین تعبیری ورزش به عنوان یك وسیله كمك كننده عملی، پیوسته با تربیت همراه است، گرچه مربی ورزش است كه می تواند تصمیم بگیرد كه اولویت را به ورزش دهد و یا به تربیت؟ در یك تحلیل كلی باید گفت تربیت و ورزش در یك فرهنگ یا جامعه نمی تواند اجزای جدانشدنی از یكدیگر بوده باشند؛ چراكه به نظر می رسد هردو ارزش های والا و گاه متفاوت از یكدیگر را دارا باشند. تربیت بدنی دانشی است كه به رشد و تكامل و بكارگیری توانائی های بالقوه وحركتی و پاسخ های مربوط به آن و نیز تغییر و اصلاح رفتار فرد به نتیجه این پاسخ هاست، توجه دارد، بین ورزش و تربیت بدنی شاخه ای از تربیت موجود است از این رو باید پیوسته با اهداف درونی تعلیم و تربیت همساز و هماهنگ باشد. آینده كودكان و جوانان، زنان و مردان جامعه ما در گرو آموزش و پرورش افراد است. توسعه جوامع شهری و روی آوردن مردم از روستاها به شهرها به طور اتوماتیك باعث روگرداندن اززندگی طبیعی و روی آوردن به زندگی مكانیكی است، افزایش وسایل پیشرفته و مدرن با تمام مزایا و تسهیلاتش اثرات منفی زیادی روی بدن انسان نهاده و او را دچار فقر حركتی نموده است.
خوشبختانه اینك در كشور ما به ورزش بیش از پیش توجه می شود، ورزش كه روزی تنها وسیله قهرمان پروری برای عرضه اندام در عرصه های مسابقات جهانی بود، به وسیله ای برای پرورش و نگه داری قوای جسمانی و روانی تبدیل شده است، از این رو طبعاً تعداد كسانی كه به ورزش روی می آورند بسیار بیشتر شده است.
شكی نیست كه یكی از اقدامات اساسی كه باید انجام گیرد، فراهم آوردن مطالب خواندنی و آموزشی است تا مردم علاقمند دریابند كه ورزش به چه كار می آید و چه فوایدی را برایشان دربردارد. فعالیت های بدنی و ورزشی در شرایط كنونی در جوامع مختلف دنیا به صورت ضرورتی انكارناپذیر پذیرفته شده است، باتوجه به پیشرفت تكنولوژی و ایجاد عوامل گوناگون رفاهی و درنتیجه كمی تحرك و جنب و جوش نیاز به تخصیص ساعاتی از اوقات زندگی به حركات بدنی كاملاً محسوس و الزامی است.
محدودیت شرایط مكانی و تراكم بیش از حد جمعیت و عدم تناسب فضاهای حركتی با رشد جمعیت از عوامل محدودكننده فعالیت های بدنی می باشد، از سوی دیگر بروز مسائل جدید در روند زندگی و اختصاص زمان قابل توجهی از ساعات روزانه برای رفع این مسائل مجال پرداخت به امر ورزش را كاهش می دهد. درخصوص ورزش خانواده باید برنامه های متنوعی باتوجه به ناهماهنگی طبقات اجتماعی ازنظر وقت، طرز برداشت، میزان سواد، موفقیت شغلی، وضع اقتصادی و نوع تربیت و نظایر آن درنظر گرفته شود، چراكه این اقشار دارای نگرش های متفاوت هستند و نمی توان الگوی یكسانی برای همه درنظر گرفت، تهیه بولتن و نشریات برای تفهیم، تبیین برنامه های ورزشی، نحوه انجام حركات، تبلیغ ازطریق رسانه های گروهی به عنوان یك عامل تربیتی و بهداشتی، شناساندن ورزش های گوناگون به خانواده ها، ایجاد امكانات در پارك ها، محله ها، اماكن عمومی ورزشی به منظور توزیع عادلانه امكانات ورزشی مابین افراد جامعه امری ضروری است و مهم تر از همه فرهنگ ورزش باید در خانواده ها رسوخ پیدا كند.
یكی از بزرگ ترین و با اهمیت ترین بخش ها توجه به فعالیت های ورزشی است كه در برنامه های سازندگی هر جامعه باید موردتوجه قرار گیرد، دوران كودكی تا سنین جوانی است كه مقاطع قبل و بعد از دبستان، راهنمایی، دبیرستان و بالاخره دانشگاه را شامل می شود. پی ریزی و اساس فعالیت های ورزشی برای سنین بزرگسالی و شكوفایی تن و جان در همین سال ها شكل می گیرد. عدم توجه به سازندگی جسم و روان افراد دراین مرحله است كه به عدم شكوفایی اقتصادی و اجتماعی جوامع منجر می گردد، زیرا پایه های رشد مناسب برای افراد جامعه در همین سنین پی ریزی و پایه گزاری می شود.
● اوقات فراغت:
معنای لغوی فراغت: LEISUREبه معنای رهایی موقت از كار و اشتغال رسمی زندگی و انجام فعالیت هایی كه موردنظر و به دلخواه فرد باشند و كاركردهای اصلی را رفع خستگی، سرگرمی، تفریح، رشد و شكوفایی شخصیت انسان برشمرده اند. (زیور ورزش شماره ۲۸ خرداد ۸۳)
زمانی را شامل می شود كه فرد در آن مسئولیت خاصی از نظر اجتماعی و امرار معاش و مسائل خانوادگی را بردوش ندارد. باتوجه به این كه افراد امروزه با فقر حركتی ناشی از تكنیك و تمدن عصر حاضر مواجعه هستند و این نه تنها سبب ضعف های عضلانی و ارگانی شده، بلكه باعث نارسایی و اشكالات خاص روانی نیز می گردد، خالی بودن اوقات فراغت و یا عدم امكان دسترسی به امكانات و برنامه های سالم سبب گرایش های غیراصولی و غیراخلاقی در افراد گردد.
فراغت یك پدیده ذهنی و روانی است، حالتی برای روح است كه الزاماً به وقت اضافی ارتباط ندارد. (پاپیر- ۱۹۶۵)
فراغت سه كار عمده دارد: آرمیدن از خستگی، رشد آزاد به منظور جبران محدودیت های بدنی و ذهنی زندگی مدرن و تفریح كه از ملال زندگی بكاهد.(مك دانالد- ۱۹۶۰)
فراغت شامل فعالیت هایی جدا از اجبارهای شغلی، خانوادگی و اجتماعی است كه در آن فرد فقط به میل خود عمل می كند.(دو سازیه- ۱۹۶۷)
● نتیجه:
فراغت كار یا بیكاری نیست، بلكه یك تجربه با ارزش زندگی است. فراغت جدی ترین مشغله انسان است. (ارسطو) دكتر واعظ موسوی- ۱۳۸۳
▪ از فعالیت های اوقات فراغت می توان موارد زیر را نام برد:
بازی كردن و مسابقه دادن، راهپیمایی و دویدن، خواندن و نوشتن، استراحت كردن، نواختن موسیقی، نقاشی كردن پرداختن به فعالیت هایی كه مورد علاقه می باشد (كارهای دستی، خیاطی، كارهای هنری و...)، حركات موزون، دید و بازدید، تماشا كردن و گوش كردن، رفتن به تئاتر و سینما، شركت در كلوپ های ورزشی، كوه پیمایی و...
برداشت ما از فراغت نباید آن باشد كه همه فعالیت های اوقات فراغت حتماً باید با فعالیت بدنی همراه باشد.
هیچ چیز نمی تواند جای تفریح سالم را بگیرد. فعالیت های تفریحی به افراد فرصت می دهد تا انرژی و احساسات خود را تخلیه كنند.
گذراندن اوقات فراغت در كنار افراد خانواده، صمیمیت و یگانگی را بیشتر می كند و روابط فرزندان و والدین را تحكیم می بخشد.
تفریح سالم و تعامل اجتماعی احساس غربت، دلتنگی، ترس، انزوا را كاهش می دهد و به ایجاد یگانگی ملت ها كمك می كند.
برنامه ریزی اوقات فراغت نمی تواند چیزی مستقل و بی ارتباط با سایر اوقات باشد، بلكه باید دقیقاً وصل به برنامه كلان زندگی، مفید، راه گشا و زمینه ساز باشد. در غیر این صورت خواه ناخواه بخش هایی از عمر پرارزش انسان در وادی پوچی و بی ثمری از بین می رود و صرف كارهای بیهوده می گردد. (دكتر فریدون تندنویس)
بهترین سرگرمی مومن شنا كردن است. رسول اكرم «ص»
پس برای یك مسلمان شنا بهترین تفریحی است كه اوقات فراغت می تواند به آن بپردازد.
یكی از روش هایی كه می تواند اوقات فراغت افراد جامعه را زیر پوشش قرار دهد و بسیاری از ضعف ها و كمبودهای جسمانی و روانی را رفع و درمان كند، ورزش و تفریحات سالم می باشد. تربیت بدنی و ورزش گذشته از جبران ضعف ها و حفظ تندرستی افراد، آنان را برای زندگی، تلاش و اهداف مشترك آماده می سازد. استفاده از بازی در اوقات فراغت فرصتی برای پیشرفت فرد فراهم می نماید.
دانشمندان و متفكران امروزی اعلام كرده اند كه تفریح و چگونگی گذراندن اوقات فراغت وسیله موثری برای پرورش قوای فكری، جسمی، اخلاقی، رشد شخصیت و بروز خلاقه افراد و عامل مهمی برای جلوگیری از رفتارهای ناپسند اجتماعی به حساب می آید. بنابراین در راستای برنامه ریزی صحیح و خوب از این اوقات را باید پایه و اساس و قدمی موثر برای داشتن یك اجتماع سالم، پاك و تندرست دانست.البته سازمان دهی و برنامه ریزی های كلی برای پر كردن اوقات فراغت به عهده سازمان ها و ارگان هایی مانند وزارت كشور، بهزیستی، تربیت بدنی، فرهنگ و هنر و آموزش و پرورش است، ولی این مهم به عهده وزارت آموزش و پرورش هر كشور است، كه با بكارگیری و كاربرد آن برای تك تك افراد شناخته شده باشد، در واقع باید تفكر و درك استفاده صحیح از اوقات فراغت در سال های تحصیلی آموزش داده شود و به عنوان یك بخش با ارزش در تعلیم افراد در مد نظر مسئولان آموزش و پرورش كشور باشد، تا در سالم سازی فرد در جامعه موثر واقع شود. و به آنان تفهیم شود كه اوقات فراغت صرفاً تفریح و سرگرمی محض نیست، بلكه ساعات فوق نیاز به برنامه ریزی صحیح دارد، تا رشد و تعالی انسان را در برگیرد. با برنامه ریزی دقیق و ایجاد امكانات و با حداقل شهریه برای غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان گام های اساسی برداشته شود.
برنامه های صدا و سیما در ساعات اوقات فراغت باید از تنوع و گستردگی لازم برخوردار باشد.
یك جوان باید اوقات بیكاری خود را مقداری در میادین ورزشی و مسابقات بگذراند و مقداری نیز در مطالعه و تحقیق بگذراند.
بالاخره برای كاهش بیماریها و قرار دادن پیشگیری به جای درمان و از بین بردن اعتیادات مضر و ریشه كن كردن مصرف مواد مخدر و پر كردن اوقات فراغت و بیكاری مردم با برنامه های سازنده و مفید، راهی جز برنامه ریزی دقیق در امر ورزش و بازی نیست. دردمندان جامعه ما خوب می دانند كه در فصل تابستان كه فصل تعطیلی مدارس كشور است، برای كودكان و نوجوانان، مشكلات بزرگی وجود دارد و نبودن برنامه صحیح برای پر كردن اوقات فراغت در این فصل، موجب ضررهای اخلاقی، جسمی، اقتصادی و سیاسی خواهد شد.
اوقات فراغت بدین لحاظ خوب است كه انسان می تواند مقداری به خود بپردازد و به اصطلاح درونگرایی كند و چه بسا به استعدادهای درونی خود پی ببرد.
بنابراین، نه تنها باید به فكر تعطیلات تابستان بود، بلكه باید به فكر مقطع قبل از دبستان، كودكستان هم بود و نیز باید برای تعطیلات خانواده ها و اوقات فراغت و بیكاری میانسالان و پیران برنامه ریزی كرد.
در یك جامعه ایده آل، همچنان كه نباید فقر اقتصادی مطرح باشد، باید فقر تفریحات سالم نیز مطرح گردد.
توجه به اینكه نوجوانان بیش از سایر اقشار جامعه تأثیرپذیرتر هستند، به وسیله ورزش می توان بهترین مسایل اخلاقی را در حین انجام فعالیت های ورزشی به آنها آموخت و آنها را از انجام كارهای خلاف شئون اجتماعی برحذر نمود.
در دوره پیش از دبستان چون آموزش همه گیر نیست و همه اطفال را پوشش نمی دهد، بنابراین توجه به ایجاد امكانات بازی و ورزش در اماكن عمومی از اهمیت خاصی برخوردار است، در این مورد پارك ها، باشگاه های محلی، امكانات ورزشی، مهدهای كودك، تاسیس فضاهای باز در مجتمع های مسكونی و پروژه های شهرسازی باید مورد توجه قرار گیرد. با توجه به این كه حركت در شكل گیری و رشد كودكان، عامل اصلی به شمار می رود و در این مورد باید شهرداری ها، بهزیستی، موسسات خیریه، انجمن های محلی موظف به تامین فضاهای حركتی برای این گروه باشند. جهت سنین دوره دبستان، تنوع وسایل دارای ارزش بیشتری است، همچنین به علت رعایت مسایل ایمنی، به جهت عدم آگاهی بچه ها در حفظ تعادل و سلامتی خویش باید در تهیه و ساخت وسایل اختصاصی اماكن مورد استفاده آنان بیشتر مورد توجه قرار گیرد. استفاده از وسایل ارزان قیمت، برگزاری مسابقات در سطوح مختلف و سود بردن از فضاهای باز در جامعه توجه شود. مهمترین وظیفه آموزش و پرورش در این مقطع توجه به آموزش از طریق حركت و بازی است.
●دوره راهنمایی و دبیرستان:
مهمترین مسئله تبیین و تفهیم اهمیت ورزش و تربیت بدنی به مسئولان و مدیران مدارس است، زیرا آنان می توانند عامل تسهیل كننده باشند. اختصاص دادن ۲۰دقیقه ورزش صبحگاهی در كلیه مدارس سراسر كشور از طریق رسانه های گروهی كه عمومیت ورزش را از این طریق بتوان به تمام مدارس كشور برد.
- نظارت بر اجراء و عملكرد مربیان
- افزایش ساعت درس تربیت بدنی
- تدوین برنامه های علمی در جهت شناخت ورزش از ابعاد مختلف
- تهیه كتاب در این زمینه به عنوان یك منبع درسی
- نحوه برخورد مدیران با درس تربیت بدنی
- برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانش آموزان در دوره ها و ساعات تعطیل
- برگزاری مسابقات داخلی بین مدارس و... در كلیه رشته های ورزشی
- تهیه وسایل ورزشی گوناگون
- در اختیار قرار دادن كلیه امكانات ورزشی و پرورشی مدارس در اختیار كلیه دانش آموزان
- باز نمودن درهای بسته مكان های ورزشی خصوصی در محله های نزدیك (باشگاه های ادارات دولتی و خصوصی) استفاده از سالن های ورزشی سازمان تربیت بدنی
- محصور نمودن زمین های متروك شهری كه سالیان متمادی در گوشه و كنار شهر بدون استفاده مانده است.
- تشویق انجمن های اولیاء و مربیان مدارس برای پرداختن به امر ورزش به عنوان یك ضرورت اجتماعی، فرهنگی در پرورش ابعاد اخلاقی و اجتماعی فرزندان خود.
شایسته است این امر مورد توجه قرار گیرد كه با توجه به تحولاتی كه در اثر انقلاب فرهنگی و اسلامی در جامعه روی داده و بسیاری از مظاهر تفریحی ناسالم منسوخ شده، باید بتوانیم با برنامه ریزی های منسجم و حساب شده از گرایش دختران و پسران به علائق خطرناك و تخریب كننده از طریق پرداختن به فعالیت های ورزشی جلوگیری نماییم.
مشكلات موجود:
- عدم توجه كافی و برنامه ریزی صحیح از سوی والدین
- بالا بودن هزینه ها و مشكل اقتصادی خانواده ها
- عدم استفاده از فضاهای موجود در مدارس در ساعت غیرآموزشی
- كمبود امكانات و عدم در دسترس بودن برای همه
- نبود اعتبارات كافی
- عدم هماهنگی تمام ارگانهای دولتی و خصوصی كشور برای برنامه ریزی هماهنگ
راه حل ها:
- افزایش اعتبارات به بخش فعالیتهای فوق برنامه
- ارائه برنامه های مناسب جهت غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان
- تغییر نگرش خانواده ها در توجه به اوقات فراغت فرزندانشان
- جلب مشاركت تمامی نهادها و سازمانها و اقشار جامعه جهت ایجاد هماهنگی در تصمیم گیریها و اجرای برنامه های اوقات فراغت دانش آموزان
در پایان باید مجددا متذكر شد كه مسئولان آموزش و پرورش كشور می توانند با برنامه ریزی های دقیق ورزشی و تربیت بدنی به منظور بهره گیری و حسن استفاده از این اوقات كه دارای میزان بسیار بالایی از اهمیت و اعتبار می باشد، محتوی و تناسب مواد این برنامه ها را با سطح نیازها، علایق، استعداد و توانایی های جسمی و روانی افراد تنظیم كنند. در این زمینه علاوه بر فعالیت ها و پرورش زمینه های موجود، پرورش بازی ها و سرگرمی های موجود در هر منطقه می تواند از برنامه های مطلوب برای غنی سازی اوقافت فراغت باشد.

سیمین پورنقی

منبع : روزنامه کیهان