۹ دسامبر سال ۱۲۹۲ ـ سالگرد درگذشت سعدی شاعر و اندیشمند انساندوست و اندرز گوی ما

به به نوشته قریب به اتفاق کرونیکلر ها، مشرف الدین مصلح ابن عبدالله ــ سعدی شیرازی ــ نهم دسامبر سال ۱۲۹۲ میلادی در زادگاه خود شهر باستانی شیراز وفات یافته است. یکی ــ دو تن دیگر درگذشت سعدی را سال ۱۲۹۰ میلادی ذکر کرده و نوشته اند که وی بسال ۱۲۱۰ میلادی در شیراز به دنیا آمده بود. او که درنوجوانی شیراز را برای ادامه تحصیل در نظامیه بغداد (دانشکده ای که خواجه نظام الملک توسی ساخته بود) ترک کرده بود تا سال ۱۲۵۶ (۴۶ سالگی) به زادگاه خود بازنگشت و در این مدت از عراق امروز، سوریه قدیم (شامل لبنان و جنوب غربی ترکیه)، مصر، حجاز و قسمتهایی از آناتولی دیدار کرده و در طرابلس لبنان به دست صلیبیون اسیر شده بود که او را به نوشته خودش «به کار گل بداشتند» یعنی عملگی در ساختن بناء به او تحمیل شده بود، که در اینجا توسط یک تاجر بازخرید و آزاد شد. سعدی که این نام او از اسم سعد ابن زنگی حکمران وقت فارس گرفته شده است در سال ۱۲۵۷ بوستان که عمدتا نثر است و سال بعد گلستان را که غالبا نظم است به پایان رسانید.
نظم و نثر سعدی که تا آن زمان چنین سبک و روشی سابقه نداشت فصاحت زبان فارسی را به اعلا درجه رسانید. این استاد سخن فارسی نثری روان و شیرین دارد. حکایات و ابیات سعدی آکنده از پند و اندرز برای اصلاح مردمان است. وی در عین حال یک صوفی بود. نمونه هایی از اندرزهای منظوم او از این قرارند:
● یک نمونه:
روزی که زیر خاک، تن ما نهان شود وآنها که کرده ایم یکایک عیان شود....
● نمونه دیگر :
چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن که می گویند ملاحان سرودی ....
● همچنین:
شنیدم که در وقت نزع روان به هرمز چنین گفت نوشیروان
که خاطر نگهدار و درویش باش نه، دربندآسایش خویش باش
نیاساید اندر دیار تو ، کس چو آسایش خویش خواهی، و بس
سعدی یک انساندوست واقعی و کامل بود. درباره انساندوستی او، ذکر این شعر کافی است:
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
● وی همچنین گوید:
اگر پادشاهست، وگر پینه دوز چو خفتند، گردد شب هر دو روز
ایران که در قرون قدیم به مدت ۱۲ قرن یک ابرقدرت نظامی ــ سیاسی بی چون و چرا در جهان بود، در قرون وسطا هم از نظر اندیشه، دانش و ادبیات تنها بزرگ جهان بشمار می رود که در این زمینه همتا نداشته است و سعدی یکی از ستارگان آسمان این دوران ایران بود ــ دورانی که اروپا درجهل وظلمت دست و پا می زد و شرق تا آن سوی روسیه گرفتار تاخت و تاز مغولان و طوایفی از این دست بود. این دوران نا آرام و بی ثبات که مانع اقدام گروهی می شد، ایرانیان را متوجه خلاقیت انفرادی خود کرد که پیشرفت در علم و ادب نتیجه تلاش فردی است.
سعدی یک شخصیت جهانی است که در اروپا بسیاری از مردم این نام را بر فرزندان پسر خود می گذارند. نام اول یک رئیس جمهوری فرانسه قرن گذشته «سعدی» بود. در اینترنت، سعدی در صدها سایت وصف شده است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز