نمونه هایی از فضائل و سیره فردی امام علی (ع)

● اهمیت دادن به جوان
روزی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به بازار كرباس فروشان آمد، دكانداری دید كه قیافه خوبی داشت، فرمود: دوتا لباس می‏خواهم كه قیمت آنها پنج درهم باشد، مرد برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین آنچه بخواهی در دكان دارم، امام دید كه دكاندار او را شناخت، لذا از آنجا دور شد.
به دكانی رسید كه فروشنده آن غلام بود، امام از او دو لباس خرید به پنج درهم، یكی را به سه درهم و دیگری به دور درهم، آنگاه به قنبر فرمود: سه درهمی را تو بپوش. قنبر گفت: آنرا شما بپوشید كه بالای منبر می‏روید و بر مردم خطبه می‏خوانید. امام فرمود: تو جوانی، آرزوی جوانی داری، من از خدایم شرم می‏كنم كه خود را در لباس بر تو ترجیح بدهم.
شنیدم رسول خدا (ص) درباره غلامان می‏فرمود: از آنچه می‏پوشید بر آنها بپوشانید و از آنچه می‏خورید به آنها بخورانید:
«قال و انت شابّ و بك شَرَهُ الشّباب و انا استحیی من ربی أن اتفضّلَ علیك سمعتُ رسول اللّه (ص) یقول: اَلِبسوهم ممّا تَلْبَسون و اطعموهم ممّا تأكُلُون...»۱
●اخلاق پسندیده
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در راه كوفه با یك نفر «ذمی» راه می‏رفتند، مرد ذمی به او گفت: بنده خدا كجا می‏روی؟ فرمود: می‏خواهم به كوفه بروم، بعد از مدتی، مرد ذمی به راه دیگری برگشت و خواست از امام جدا شود، حضرت نیز به راه او رفت، مرد ذمی گفت : بنده خدا مگر نگفتی كه به كوفه می‏روم؟ اما فرمود آری به كوفه می‏روم،
ذمی گفت: اینجا راه كوفه نیست، حضرت فرمود: میدانم راه كوفه نیست، گفت: پس چرا با من می‏آیی؟ فرمود: كمال رفاقت آنست كه شخص در وقت جدا شدن به احترام رفیق، مقداری او را مشایعت كند، پیامبر ما به ما چنین یاد داده است.
«قال له امیرالمؤمنین (ع) هذا من تمام الصحبهٔ ان یشیّع الرجل صاحبه هنیئهٔ اذا فارقه و كذلك امرنا نبینا (ص)».
مرد ذمی گفت: آیا پیامبرتان چنین دستور داده است؟ فرمود: آری، ذمی گفت: پس آنكه به او ایمان آورده‏اند در اثر این چنین اخلاق پسندیده است، گواهی می‏دهم كه من نیز بر دین تو هستم، آنگاه با آن حضرت به كوفه آمد و چون امام را شناخت اسلام آورد. ۲
● كاروتلاش
جوانی بنام ابی نیزر از فرزندان نجاشی پادشاه یمن در كودكی به مدینه آمد در محضر رسول خدا (ص) به اسلام مشرف گردید، او درخدمت آن حضرت زندگی می‏كرد، پس از رحلت رسول الله (ص) در خدمت فاطمه و فرزندان او (علیهم السلام) بود.
ابو نیزر گوید: من حراست دو مزرعه امیرالمؤمنین (ع) را به عهده داشتم كه یكی «عین ابی نیزر» و دیگری «بُغیبه» بود، روزی آن حضرت در مزرعه به من فرمود: طعامی برای خوردن هست؟ گفتم: دارم ولی آن را برای امیرالمؤمنین خوش ندارم، كدوی مزرعه است كه با روغن كهنه دنبه گوسفند تهیه كرده‏ام،فرمود: بیاور، آوردم .
امام برخاست و در جوی آب دست خویش را شست، بعد مقدار از آن كدو را میل فرمود، سپس دست خویش را خاكمال كرد و با دو دست مقداری آب نوشید،بعد فرمود: ابانیزر دستها پاكترین ظرفند، آنگاه با رطوبت دستها شكم مبارك خویش را مسح كرد و فرمود: هر كه شكمش او را داخل آتش كند، خدا او را از رحمت خویش دور فرماید: «من ادخله بطنه فی النار فابعده الله».
آنگاه كلنگ را به دست گرفت و برای كندن چشمه به دورون آن رفت، كلنگ می‏زد و همهمه می‏كرد، سپس از چشمه بیرون آمد كه هنوز از آب خبری نبود، پیشانی آن حضرت عرق می‏ریخت، دفعه دیگر داخل چشمه گردید، كلنگ می‏زد، آنگاه چشمه به آب رسید، آب مانند گردن شتر بیرون می‏زد امام به سرعت بیرون آمد و فرمود: خدا را گواه میگیرم كه آن در راه خدا صدقه است .
ابا نیزر برای من دواهٔ و صحیفه بیاور، به زودی آن دو را محضرش آوردم نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم» علی امیرالمؤمنین این دو مزرعه معروف به عین ابی نیزر و بغیبه را صدقه جارجه بر فقراء اهل مدینه و ابن سبیل قرار داد.
خدا چهره علی را در روز قیامت از آتش جهنم نگاه دارد. این دو قابل فروش و هبه به دیگری نیستند تا روزی كه به خدا ارث رسند و او بهترین وارثان است مگر آنكه حسن و حسین به آن دو احتیاج پیدا كنند كه مطلق در اختیار آن دو می‏باشند.
«بسم الله الرحمن الرحیم هذا ما تصدق به علی امیرالمؤمنین تصدق بالضیعتین المعروفتین بعین ابی نیزر و البغیبهٔ علی فقراء المدینهٔ و ابن السبیل لیقی الله بهما وجهه حرالنار یوم القیامهٔ لاتباعا ولا توهبا حتی یرثهما الله و هو خیر الوارثین الا ان یحتاج الیهما الحسن و الحسین فهما طلق لهما و لیس لغیرهما».
محمد بن هشام گوید: امام حسین (ع) را قرضی پیش آمد، معاویه به او نوشت حاضرم «عین ابی نیزر» را به دویست هزار دینار بخرم، امام قبول نفرموده وگفت: «انّما تصدق بها ابی لیقی الله وجهه حّرالنار» من به هیچ قیمتی آنرا نخواهم فروخت (الكنی والالقاب كلمه مبرد، سیرالائمهٔ ج ۱، ص ۳۲۱).
● تواصع وفروتنی
روزی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دید زنی مشك آبی به دوش گرفته می‏برد، امام مشك آب را از او گرفت، و به محلی كه زن می‏خواست، آورد آنگاه از حال زن پرسید، زن گفت: علی بن ابیطالب شوهر مرا به بعضی از ثغور فرستاد، در آنجا كشته شد، چند طفل یتیم برای من گذاشت، احتیاج مرا وادار كرده برای مردم خدمت كنم، تا خود و اطفالم را تأمین نمایم.
امام سلام الله علیه از آنجا بازگشت، شب را با ناراحتی به روز آورد، سپس زنبیلی كه در آن طعام بود برداشت و قصد خانه زن كرد، بعضی از یارانش گفتند: بگذارید ما ببریم فرمود: كیست كه بار مرا در قیامت بردارد؟ چون به درخانه زن رسید، زن پرسید كیست؟ فرمود: من همان بنده خدا هستم كه دیروز مشك آب را برای تو آوردم، در را باز كن برای بچه‏هایت طعام آورده‏ام.
زن گفت: خدا از تو راضی باشد و میان من و علی بن ابیطالب حكم كند، سپس در را باز كرد، امام داخل شد، فرمود: من كسب ثواب را دوست دارم، می‏خواهی تو خمیر كن و نان بپز و من بچه‏ها را آرام كنم و یا من خمیر كنم تو آنها را آرام كنی؟ زن گفت: من به نان پختن آگاهترم، زن شروع به خمیر گرفتن كرد، امام گوشت را آماده كرد، لقمه لقمه به دهان اطفال گوشت و خرما می‏گذاشت و به هر یك می‏فرمود: علی را حلال كن در حق تو قصور شده است .
چون خمیر آماده شد، زن گفت: بنده خدا تنور را آتش كن، امام صلوات الله علیه تنور را آتش كرد، حرارت شعله به چهره آن انسان مافوق می‏رسید می‏گفت: بچش یا علی این سزای كسی است كه زنان بیوه و اطفال یتیم را ضایع كند،
در این میان زنی از همسایه داخل خانه شد او امیرالمؤمنین (ع) را شناخت به زن صاحب خانه گفت: وای بر تو این كسیت كه برای تو تنور را آتش می‏كند؟ زن جواب داد مردی است كه به اطفال من رحم كرده است، زن همسایه گفت: وای بر تو این امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب است .
آن زن چون امام را شناخت پیش دوید و گفت: «و احیائی منك یا امیرالمؤمنین» ای امیر مؤمنان از شرمندگی آتش گرفتم، مرا ببخشید، امام (ع) فرمود: «بل واحیائی منك یا امهٔ الله فیما قصرت فی حقك» بلكه من از تو شرمنده‏ام ای كنیز خدا در حق تو قصور شده است .۳
● زهد
احنف بن قیس می‏گوید: روزی به دربار معاویه رفتم، وقت ناهار آن قدر طعام گرم، سرد، ترش و شیرین پیش من آوردند كه تعجب كردم بعد طعام دیگری آوردند كه آنرا نشناختم، پرسیدم این چه طعامی است ؟
معاویه جواب داد: این طعام از روده‏های مرغابی تهیه شده، آنرا با مغز گوسفند آمیخته و با روغن پسته سرخ كرده و شكر نیشكر در آن ریخته‏اند.
احنف بن قیس گوید: در اینجا بی اختیار گریه‏ام گرفت، گریستم، معاویه به حال تعجب گفت: علت گریه‏ات چیست؟ گفتم: علی بن ابیطالب (ع) یادم افتاد، روزی در خانه او بودم، وقت طعام رسید فرمود میهمان من باش آنگاه انبانی مهر شده آوردند، گفتم در این انبان چیست؟ فرمود: آرد جو «سویق شعیر».
گفتم: آیا می‏ترسید از آن بردارند یا نمی‏خواهید كسی از آن بخورد؟ فرمود نه، هیچ یك نیست، بلكه می‏ترسم حسن و حسین بر آن روغن یا روغن زیتون داخل كنند، گفتم: یا امیرالمؤمنین مگر این كار حرام است؟ فرمود: نه بلكه بر امامان حق لازم است در طعام مانند مردمان عاجز و ضعیف باشند تا فقر باعث طغیان فقراء نشود، - هر وقت فقر به آنها فشار آورد بگویند: بر ما چه باك سفره امیرالمؤمنین نیز مانند ماست .
فقال (ع) «لا ولكن یجب علی ائمهٔ الحق ان یعتدوا انفسهم من ضعفهٔ الناس لئلا یطغی الفقیر فقره» معاویه گفت: ای احنف مردی را یاد كردی كه فضیلت او قابل انكار نیست .۴
جمله اخیر امام صلوات الله علیه در نهج‏البلاغه خطبه ۲۰۷ در جواب عاصم بن زیاد به این عبارت آمده است: «قال و یحك لست كأنت ان الله فرض علی ائمهٔ العدل ان یقدروا انفسهم بضعفهٔ الناس كیلا یتبیغ بالفقیر فقره».
● امر به معروف ونهی ازمنكر
روزی امیرالمؤمنین (ع) به خانه برگشت، هوا بسیار گرم بود، دید زنی ایستاده و می‏گوید: شوهرم به من ظلم كرده، مرا ترسانده و بر من تعدی كرده و قسم خورده كه مرا بزند، - ای ولی ذوالجلال برای دفع ستم پیش تو آمده‏ام - امام فرمود:
یا امهٔ الله مقداری صبر كن تا هوا خنك شود، سپس با تو انشاء الله به خانه‏ات بروم. زن گفت: در صورت تأخیر، خشم و طردش بر من افزون خواهد شد، امام سر به زیر انداخت بعد سر بلند كرد و فرمود: نه والله باید حق مظلوم بدون زحمت گرفته شود.
خانه‏ات كجاست؟ آنگاه با زن به طرف خانه او حركت كرد، چون به خانه رسید ایستاد و فرمود: السلام علیكم، جوانی از خانه بیرون آمد، حضرت فرمود، بنده خدا از خدا بترس، این بیچاره را ترسانده‏ای و از خانه خارج كرده‏ای .
جوان فریاد كشید: این كار به تو چه ربطی دارد؟ به خدا قسم چون تو را به شفاعت آورده او را آتش خواهم زد.
امام (ع) شمشیر بر كشید با كمی پرخاش، فرمود: من تو را امر به معروف و نهی از منكر می‏كنم تو من را با منكر جواب داده، كار خوب را منكر می‏شماری؟! در این بین عده‏ای از آنجا می‏گذشتند، حضرت را شناخته و سلام می‏كردند كه السلام علیك یا امیرالمؤمنین .
جوان دانست كه آن مرد ناشناس حضرت امیرالمؤمنین است، پیش آن حضرت تعظیم كرد كه: یا امیرالمؤمنین این جسارت را بر من ببخش، به خدای جهان سوگند كه در مقابل این زن مانند خاك می‏شوم كه مرا با قدم بمالد.
در این موقع امام صلوات الله علیه ذوالفقار را در نیام كرد و به زن فرمود: كنیز خدا به خانه‏ات داخل شو، شوهرت را به آنچه قسم خورد مجبور نكن. ۵
و چون از آنجا برگشت این آیه را زمزمه می‏كرد: «لا خیر فی كثیر من نجواهم الا من امر بصدقهٔ او معروف او اصلاح بین الناس و من یفعل ذلك ابتغاء مرضات الله فسوف نوتیه اجراً عظیما» ۶ خدا را حمد می‏كنم كه به واسطه من میان مردی و زنش سازش برقرار ساخت.● دستگیری ازمستمندان
نقل است: چون حسنین از دفن امیرالمؤمنین (ع) بر می‏گشتند در راه پیرمردی مریض و نابینا را دیدند كه گریه می‏كرد، امام حسن (ع) پیش آمد و فرمود: یا شیخ چرا گریه می‏كنی؟ گفت مردی هر روز شیر و آرد برای من می‏آورد، سه روز است كه نمی‏آید، امام فرمود: آن مرد كی بود؟ گفت: نمی‏شناسم، فرمود: او را تعریف كن؟ گفت: چهره‏اش ندیده‏ام تا تعریف كنم. ولی با من چنان مهربانی می‏كرد كه یك مادر با فرزندش مهربانی می‏كند.
با من به نرمی سخن می‏گفت و با مهربانی پرستاری می‏كرد، اظهار انس می‏نمود و با من می‏خندید و آنگاه بر می‏گشت.
حضرت مجتبی (ع) فرمود: این صفت پدر ماست. خدا اجر تو را زیاد كند، او شهید شد، از دنیا رفت و اكنون از دفن او باز می‏گردیم. آن پیر مرد از شنیدن این خبر فریاد بلندی كشید كه مرگش درهمان فریاد او را دریافت و از دنیا رفت.۷
● زهد وبی اعتناییبه دنیا
امام صلوات الله علیه آنگاه كه برای كوبیدن آشوب بصره و فتنه طلحه و زبیر و عایشه، به آن دیار می‏رفت، در محلی بنام «ذی قار» اردو زده بود، ابن عباس، می‏گوید: به چادر آن حضرت داخل شدم دیدم: نعلین خویش را اصلاح می‏كند. چون مرا دید فرمود: ابن عباس این نعل چقدر قیمت دارد؟ گفتم: به چیزی نمی‏خرند، فرمود: به خدا قسم آن برای من از امیر بودن بر شما بهتر است، مگر آنكه بتوانم حقی را بپا دارم یا باطلی را از بین ببرم.
«قال لی: ما قیمهٔ هذا النعل؟ فقلت: لا قیمهٔ لها. فقال (ع): والله لهی احب الیّ من إمرتكم، الا ان اقیم حقا او ادفع باطلاً».۸
امام صلوات الله علیه مقام و حكومت را وزر و وبال و مایه بدبختی می‏دانست مگر آنكه انسان بتواند مشكلات جامعه را برای خدا حل نماید.
● احیایكرامت انسانی
امام (ع) آنگاه كه برای خواباندن فتنه معاویهٔ بن ابی سفیان، به صفین تشریف می‏برد، در نزدیكی‏های شهر «انبار» عده‏ای از دهقانها به استقبال آن حضرت آمدند، و با دیدن وی از مركب پیاده شده و مانند بردگان در ركاب آن حضرت می‏دویدند. امام فرمود: این چه كاری است كه می‏كنید؟
گفتند: رسمی است كه با آن بزرگان خویش را تعظیم می‏كنیم. فرمود: به خدا قسم بزرگان شما از این كار نفعی نمی‏برند، شما با این كار خود را در دنیا به زحمت می‏اندازید و در آخرت بدبخت می‏كنید. چه زیان بار است زحمتی كه عاقبت آن عقاب آخرت است،چه پر فائده است آسایشی كه در آن از آتش ایمنی هست.
«قال ما هذا الذی صنعتموه؟ فقالوا: خُلق منا نعظّم به امراءنا فقال والله ما ینتفع بهذا امراؤكم و انّكم لتشقون علی انفسكم فی دنیا كم و تشقون به فی آخرتكم و ما اخسرالمشقهٔ وراءها العقاب و اربح الدعهٔ معها الامان من النار»۹.
منظور امام آنست كه: این گونه تواضع به یك نفر انسان، گناه است، حسن وظیفه‏شناسی او را به استكبار تبدیل می‏كند، در نتیجه این چنین تواضع سبب مشقت در دنیا و عقاب در آخرت است .
● استفاده نكردن ازبیت المال
هارون بن عنتره می‏گوید: پدرم می‏گفت در قصر خورنق بر محضر علی بن‏ابیطالب (ع) داخل شدم، دیدم جامه كهنه‏ای در بدن دارد و از سرما می‏لرزد، گفتم: یا امیرالمؤمنین خداوند برای شما و اهل بیت شما در بیت‏المال حقی قرار داده و شما با نفس خود این چنین رفتار می‏كنید؟! فرمود: به خدا قسم من از اموال شما چیزی بر نمی‏داریم، این قطیفه نیز همانست كه با خود از مدینه آورده‏ام و در نزد من غیر آن چیزی نیست ۱۰«فقال و الله ما ارزو كم من اموالكم شیئا و ان هذا لقطیفتی التی خرجت بها من منزلی من المدینهٔ ما عندی غیرها».
● اهتمام به بیت المال
علی بن ابی رافع گوید: مسئول بیت المال و حسابدار علی بن ابیطالب صلوات الله علیه بودم، دربیت المال گردنبند مرواریدی بود كه در جنگ بصره به دست آمده بود، دختر آن حضرت (ظاهراً حضرت زینب) به من سفارش كرد كه در بیت‏المال امیرالمؤمنین گردنبند مرواریدی در اختیار توست، من دوست دارم آنرا به طور عاریه به من بدهی كه در عید قربان از آن استفاده كنم.
گردنبند را برای او فرستادم و گفتم: ای دختر امیرالمؤمنین عاریه مضمونه است كه بعد از سه روز باید بر گردانی ،امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آنرا در گردن دخترش دید، فرمود: این را از كجا به دست آورده‏ای؟ گفت از ابن ابی رافع عاریه گرفته‏ام تا در عید قربان از آن استفاده كنم، بعد به او برگردانم.
حضرت ابن ابی رافع را پیش خود خواند و فرمود: پسر ابی رافع به مسلمانان خیانت می‏كنی؟ گفتم: معاذالله كه بر مسلمانان خیانت كنم. فرمود: آن گردنبند را چطور بدون اذن من و بدون رضای مسلمین به دختر من عاریه دادی؟ گفتم: یا امیرالمؤمنین دخترت به من سفارش كرد كه آن را به وی عاریه بدهم، من نیز به طور عاریه مضمونه داده و خودم ضامن شده‏ام كه در صورت تلف شدن پول آنرا از مال خودم بدهم و متعهد هستم كه آنرا به موضع خود باز گردانم.
امام (ع) فرمود: همین امروز آن را به جایش برگردان، مبادا دیگر چنین كاری كنی كه از من عقوبت می‏بینی، بعد فرمود: اگر دخترم به طور عاریه مضمون نگرفته بود، نزدیك بود اولین زن هاشمی باشد كه دستش در سرقت بریده شود.
چون دختر آن حضرت از این كلام امام مطلع شد، آمد و عرض كرد: یا امیرالمؤمنین من دختر تو و پاره تن تو هستم، كی از من برای پوشیدن آن مروارید لایقتر بود؟! امیرالمؤمنین (ع) فرمود: ای دختر علی بن ابیطالب خودت را از حق كنار نكش آیا همه زنان مهاجرین در عید از این نوع مروارید زینت می‏كنند؟
ابن ابی رافع گوید: گردنبند را گرفته و به محلش برگرداندم.۱۱
● مبارزه با تجملگرایی وزهد منفی
علاء بن زیاد حارثی از یاران امام صلوات الله علیه بود كه در جنگ بصره زخمی شد، امام برای عیادت او به خانه‏اش رفت، و از دیدن وسعت خانه‏اش در شگفت شد، فرمود:
این خانه به این وسعت را در دنیا چه می‏كنی؟! تو كه در آخرت به آن بیشتر نیازی داری؟!!!، بعد فرمود: بلی می‏توانی این خانه را پلی قرار بدهی برای رسیدن به آخرت، بدینسان كه در آن از میهمانان پذیرائی كنی. در آن صله ارحام بجای آوری، حقوق واجب و مستحب از آن به محلهای خود برسد، در این صورت با این خانه به آخرت رسیده‏ای - اگر آنچه را كه خدا داده در آنكه خدا فرموده مصرف كنی برای تو ضرری نیست .-
علاءبن زیاد گفت: یا امیرالمؤمنین از برادرم عاصم بن زیاد بر تو شكایت می‏كنم، فرمود: چه شكایتی؟ عرض كرد: عبائی پوشیده و كار عبادت و رهبانیت پیشه كرده و دست از كار دنیا كشیده است، امام (ع) فرمود: او را پیش من بیاورید. چون عاصم آمد، حضرت به او فرمود:
ای دشمن نفس خود، شیطان خبیث تو را هدف گرفته و اغفال كرده است آیا به خانواده و فرزندت رحم نمی‏كنی؟!! می‏پنداری كه خدا پاكیزه‏ها را بر تو حلال كرده اما خوش ندارد تو از آنها بهره‏گیری؟! تو پیش خدا پائین‏تر از این مقامی - آن مال اولیاء الله است -.
عاصم گفت: یا امیرالمؤمنین خودت نیز مانند من هستی با این لباس خشن كه می‏پوشی و با این طعام خشك و بی خورش كه می‏خوری، امام صلوات الله علیه فرمود: وای بر تو، من مانند تو نیستم، خداوند بر پیشوایان عادل واجب كرده كه خود را با ضعیفان در زندگی برابر كنند تا فقرا را فقرشان به طغیان وادار نكند.
«قال: وَ یْحك لسُتَ كأَنت، ان الله فرضَ علی ائمهٔ العدل ان یقدروا انفسهم بَضَعَفهِٔ النّاس كیلا یَتّبیغَ بالفقیر فقره» ۱۲.
در پایان این سخن به دو نكته اشاره می‏شود یكی زهد مافوق آن بزرگوار صلوات الله علیه است كه در این میدان یك تاز وتنها فرد بود، ظاهراً عمربن عبدالعزیز گفته است: علی بن ابیطالب گذشتگان را بی آبرو و بی موقعیت كرد و باعث زحمت آیندگان گردید، یعنی: مولا صلوات الله علیه چنان رقم را در عبودیت و عدالت و زهد و تقوی بالاتر زد كه خلفای گذشته را در نزد مردم بی موقعیت نمود، مردم گفتند: عدالت و تقوی یعنی: این .
خلفای آینده نیز هر چه خواستند نتوانستند راه او را بروند به زحمت افتاده و در نزد مردم موقعیت پیدا نكردند.
دیگر آنكه: تقوی وزهد و عبادت در رهبانیت و تارك دنیا بودن نیست بلكه باید در كارهای اجتماعی و روز مره جامعه وارد شد و در نفع و ضرر مردم شركت نمود.
امام (ع) درباره معیار بودن خویش نسبت به مؤمن و منافق فرموده است: اگر با این شمشیرها از بیخ بینی مؤمن بزنم تا مرا دشمن دارد، دشمن نخواهد داشت و اگر همه دنیا را اعم از بزرگ و كوچك آن در مقابل منافق بریزم و در اختیار او قرار دهم تا مرا دوست بدارد، دوست نخواهد داشت، زیرا كه این حقیقت در زبان وگفته رسول الله (ص) حتمی شده كه فرمود: یا علی هیچ مؤمنی تو را دشمن نمی‏دارد و هیچ منافقی تو را دوست نخواهد داشت .
«قال (ع): لو ضربت خَیشومَ المؤمن بسیفی هذا علی اَن یبغضنی ما اَبغضنی ولو صَببُت الدنیا بجمّاتها علی المنافق علی ان یُحبّنی ما اَحبّنی و ذلك انّه قُضِی فاْنقَضی‏ علی لسان النبی الأُمّی (ص) انه قال: یا علی لا یبغضك مؤمن ولا یحبك منافق» ۱۳
مؤمن اگر علی بن ابیطالب را دشمن دارد، ایمان و تقوی و فضیلت و توحید و فضایل اخلاق را دشمن داشته است و این بر مؤمن محال است و اگر منافق علی (ع) را دوست بدارد، چیزی را كه قبول ندارد دوست داشته است و این كار میسر نیست .
● علم غیب
روزی كه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برای سركوبی خوارج از كوفه خارج شد، گفتند: خوارج از جسر رودخانه نهروان گذشته‏اند، فرمود: نه، قتلگاه آنها این طرف و در كنار نهر است، به خدا قسم از آنها ده نفر زنده نخواهد ماند و از شما (یاران امام) ده نفر كشته نمی‏شود.
«مَصارِعُهم دونَ النّطفهٔ و اللّه لاُ یفلت منهم عشرهٔ ولا یَهلك منكم عَشرٌهٔ »۱۴.
این سخَن از علم عجیب امام صوات الله علیه خبر می‏دهد، وقتی جنگ شروع شد خوارج حدود چهار هزار نفر بودند كه فقط نه نفر از آنها زنده مانده و از یاران امام (ع) فقط هشت نفر شهید شدند، گفتن این سخن از كوهها سنگین‏تر است مگر به كسی كه از جانب خدا و رسول علم غیب دارد ابن ابی الحدید گوید: این سخن از اخباری است كه در اثر اشتهار نزدیك به تواتر است، و همه از آن حضرت نقل كرده‏اند، و آن از معجزات امام و از خبرهای غیب است .
● حقوق بشروبشردوستی
روزی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، دید پیرمرد نابینائی گدائی می‏كند فرمود: این كیست؟ گفتند: یا امیرالمؤمنین این یك مرد نصرانی است از كار افتاده گدائی می‏كند. فرمود: «إستعملتموه حتّی اذا كبُر و عجَزَ منعتموه، أنفقوا علیه من بیت المال» ۱۵
یعنی تا قدرت كار كردن داشت از او كار كشیدید و چون پیر شد و از كار ماند از خود را ندید، به او از بیت المال حقوق بدهید.

پی نوشتها:
۱- روضهٔ الواعظین ص: ۱۳۱ مجلس ۱۰، مناقب آل ابی طالب ۲ ص ۹۷.
۲- كافی ج ۲ ص‏۶۷۰ كتاب العشرهٔ باب حسن الصحابهٔ.
۳- بحار الانوار ج ۴۱ ص ۵۲ از مناقب آل ابی طالب ج ۲ ص ۱۱۶.
۴- اصل الشیعهٔ و اصولها ص ۶۵ نقل ازنثر الدرر سعید بن منصور بن الحسین الآبی.
۵- مناقب‏آل ابی طالب ج ۲ ص ۱۰۶ بحار ج ۴۱ ص ۵۷.
۶- سوره نساء: ۱۱۴.
۷- انوار علوی ص: ۲۷۹.
۸- نهج‏البلاغه خطبه :۳۳.
۹- نهج البلاغه صبحی صالح حكمت ۳۷، و در بحار ج ۴۱ ص ۵۵ از امام صادق (ع) نقل شده است.
۱۰- بحار ج ۴۰ ص ۳۳۴ از كشف الغمه خورنق قصر نعمان بن منذر بود كه امام بدیدن آن آمد.
۱۱- بحار ج ۴۰ ص ۳۳۸ از كتاب تنبیه الخواطر، تهذیب، ج ۱۰ ص ۱۵۱ حدیث ۶۰۶ باب الزیادات فی الحدود.
۱۲- نهج البلاغه عبده خطبه: ۲۰۷.
۱۳- نهج‏البلاغه حكمت ۴۵.
۱۴- نهج‏البلاغه، عبده خطبه ۵۹ در نهج البلاغه ابن ابی الحدید خطبه ۵۸ است.
۱۵- وسائل الشیعه ج ۱۱ ص ۴۹، ابواب جهاد العدو باب ۱۹.
۱۶-روضهٔ الواعظین ص ۵۶۸ مجلس ۹۱ ترجمه آزاد.
(خاندان وحی، سید علی اكبر قریشی، ص ۱۳۹ - ۱۵۲)

منبع : بلاغ