انتقال خون در ایران

پیش از سال ۱۳۲۴ انتقال خون‌های پراکنده در ایران در بیمارستان‌های مختلف انجام می‌شده‌است ولی در این مورد شواهد قابل اعتمادی وجود ندارد. پس از آن در سال ۱۳۳۱ به‌طور همزمان بانک خون ارتش توسط مرحوم دکترمحمدعلی شمس و مرکز انتقال خون شیر و خورشید سرخ سابق توسط مرحوم دکتراحمد آژیر، تاسیس و شروع به کار نمود. در زمینه تهیه فرآورده‌های خون، مرکز خون ارتش از ۱۳۴۰ به بعد اقدام به تهیه فرآورده‌های سلولی (گلبول قرمز متراکم و پلاکت متراکم) و پلاسمایی (رسوب کرایو و پلاسمای منجمد تازه) در حد محدود کرد و در همین سال‌ها بود که با همکاری انستیتو پاستور ایران اقدام برای پالایش پلاسما و تهیه فرآورده‌های آن صورت گرفت. با تاسیس سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۵۳ کوشش‌های چند ساله به ثمر رسید و انتقال خون در ایران قانونمند شد. در واقع قبل از سال ۱۳۵۳ مراکز متعددی در ایران با امکانات محدود در بیمارستان‌ها، ارتش و هلال‌احمر جهت تامین خون بیماران نیازمند فعالیت می‌کردند ولی با تاسیس سازمان انتقال خون در ایران به همت دکتر فریدون علا در سال ۱۳۵۴ این سیستم وارد مرحله جدیدی شد. در حال حاضرسازمان انتقال خون در ایران بالاترین و تنها مرجع تصمیم‌گیری در زمینه تامین و توزیع خون و فرآورده‌های خونی سالم در سطح کشور است و تمامی تصمیم‌گیری‌ها در ارتباط با فرآورده‌های خونی مستقیما به این سازمان مربوط است. در ابتدا تمام هزینه‌های این سازمان از بودجه کل کشور به صورت کمک تامین می‌گردید. در سال ۱۳۵۸ در پی تجدیدنظر کلی در بودجه کشور، سازمان انتقال خون به عنوان یک دستگاه دولتی وابسته به وزارت بهداری درآمد و تابع مقررات عمومی دولت گردید. مشکل عمده عدم‌وجود تشکیلات منظم برای جلب اهداکنندگان بود. سرویس‌های دولتی و خصوصی (به‌جز تا حدودی مرکز خون ارتش)، متکی به داوطلبان حرفه‌ای بودند که اغلب از افراد محروم جامعه بودند و در مقابل وجه ناچیزی، به‌رغم بر خوردار نبودن از سلامت کافی، اقدام به خون دادن می‌کردند... پس از پیروزی انقلاب در تاریخ ۳۰/۳/۱۳۶۳ اساسنامه سازمان انتقال خون ایران تصویب شد و پس از تصویب اساسنامه، در جهت شکل دادن به ساختار اجرایی و تشکیلات سازمان، سه معاونت تولید و فنی، پژوهشی و آموزشی و اداری و مالی طراحی و به اجرا درآمد. سازمان به وسیله یک شورای‌عالی پنج نفره مرکب از افراد متخصص به انتخاب وزیر بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی اداره می‌شود. در سال ۱۳۷۴ طرح شبکه خون‌رسانی کشور در شورای عالی تصویب و مورد اجرا گزارده شد. بر اساس این طرح سازمان انتقال خون ایران در قالب ۹ پایگاه منطقه‌ای آموزشی به اجرای برنامه‌ها و مسوولیت‌های محوله که در ستاد مرکزی سازمان تهیه و هماهنگ می‌شود، می‌پردازد.
● فعالیت‌ها در سطح کشور
از ابتدای تاسیس سازمان تا سال ۱۳۵۷ به‌ جز سازمان مرکزی سه پایگاه شیراز، اهواز، مشهد فعال بوده و در حال حاضر ۱۱۳ مرکز انتقال خون خدمات خون‌رسانی را در سراسر کشور به عهد دارند. در حال حاضر مراکز کلیه استان‌های کشور دارای پایگاه‌های انتقال خون هستند که در آنها بخش‌های آزمایشات غربالگری روی خون‌های اهدایی، تهیه فرآورده و کنترل کیفی وجود دارد. همچنین ۳۵ شهرستان نیز دارای مراکز انتقال خون هستند که مجهز به امکانات برای انجام کلیه فرآیندهای تهیه فرآورده و آزمایشات غربالگری هستند و روی تک‌تک کلیه واحدهای اهدایی آزمایشات غربالگری جهت بررسی عفونت با ویروس هپاتیت B، ویروس هپاتیت C، ویروس HIV و آزمایش سرولوژی برای بیماری سفلیس و سایر آزمایشات لازم را انجام می‌دهند.
● وظایف
همکاری با بیمارستان‌ها در حل مشکلات انتقال خون، تامین خون سالم و کافی، مشارکت در مراقبت از بیماران، بسیج اهداکنندگان داوطلب و بدون چشم داشت مادی گسترش شبکه پایگاه‌های انتقال خون، ارائه آموزش مداوم برای کارمندان سازمان در کلیه زمینه‌های خدماتی برای دستیابی به کارمندان ماهر و ورزیده، اطلاع‌رسانی عمومی در ارتباط با مزایای اهدای خون و نیاز به اهدای خون، تدوین خط‌مشی‌های آموزشی و پژوهشی.
● انواع اهدای خون
▪ اهدای حرفه‌ای:
در این نوع اهدا، فرد به ازای دریافت پاداش اقدام به خون دادن می‌کند.
▪ اهدای جایگزین یا فامیلی:
در این نوع اهدا یکی از آشنایان یا اقوام فردی که نیازمند به خون است اقدام به اهدای خون می‌کند. یکی از اهداف سازمان انتقال خون ایران حذف کامل خون جایگزین تا پایان سال ۸۲ بوده‌است.
▪ اهدای داوطلبانه:
در این نوع اهدا فرد به‌طور داوطلبانه و فقط با انگیزه ایثار و نوع‌دوستی اقدام به خون دادن می‌کند.
▪ اهدای اتولوگ:
در این نوع اهدا باشرایط خاصی که توسط پزشک یا کارشناس طب انتقال خون مشخص می‌شود، خون گرفته شده از فرد برای همان فرد درمواقع ضروری مورد مصرف قرار می‌گیرد.
● افراد واجد شرایط برای اهدای خون
افرادی که در سنین ۱۷ تا ۶۰ سال هستند و از نظر جسمی شرایط مناسبی دارند و وزن بالاتر از ۵۰ کیلوگرم دارند و از اهدای خون قبلی آنها حداقل هشت هفته گذشته باشد (به شرط اینکه تعداد دفعات اهدای خون در سال بیشتر از چهار بار نشود. نکته دیگر این است که افرادی که مبتلا به کم‌خونی و بیماری‌های قابل انتقال از طریق خون باشند نمی‌توانند خون اهدا کنند).

منبع : روزنامه کارگزاران