تعاملات بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران

● بهینه‌ محوری در تعاملات بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران
جریان مخارجی که صرف افزایش یا تثبیت حجم سرمایه می‌شود را سرمایه‌گذاری می‌نامند. مفهوم سرمایه نیز دارایی‌های مالی یا ارزش مالی دارایی‌هایی همچون پول نقد همچنین کارخانجات، ماشین‌آلات و تجهیزات در اختیار یک بنگاه یا صنعت را در برمی‌گیرد.
در علوم اقتصادی بیش‌تر به مفهوم مطلق سرمایه‌گذاری توجه می‌شود هرچند در همین حیطه غالب اقتصاددانان با عدم اجماع بر سر تعریف ویژه‌ای از سرمایه و نحوهء اندازه‌گیری آن مواجهند. با این حال علم مالی به شکلی ملموس با موضوع سرمایه‌گذاری در ارتباط است و رشد این علم با پویایی فعالیت در بازار سرمایه عجین شده; بنابراین تعیین ضوابط فعالیت در این بازار و بررسی راهکارهای حفظ و بهبود آن به عهدهء متخصصان علم مالی گذارده شده است. در این رهگذر انتظار این است که نتیجهء عمل ایشان به ارتقای سرمایه‌گذاری در جامعهء اقتصادی و در انتها به رشد و توسعهء آن بینجامد.
اما مهم‌ترین عامل انباشت پس‌انداز در یک جامعه (به تعویق انداختن مصرف در زمان حال) که در نهایت به رشد سرمایه‌گذاری خواهد انجامید; برخورداری از امنیت است زیرا منجر به اعتماد در اقدام به پس‌انداز و اعتماد در انجام سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاران خواهد شد. به این ترتیب، امنیت یکی از از مهم‌ترین و اثرگذارترین مولفه‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود صورت‌های مختلف امنیت در عرصهء سیاست- قانونگذاری و اجتماعی قابل تبلور است که به امنیت فعالیت اقتصادی می‌انجامد.
۱) رفتار سرمایه‌گذار
بر مبنای مفاهیم پایهء اقتصاد کلاسیک عقلانیت در رفتار انسان‌عقلایی به عنوان یک پیش‌فرض در تبیین عملکرد انسان اقتصادی پذیرفته شده است. این موضوع با توجه به زیاده‌خواهی و خطرگریزی توجیه می‌شود. بنابراین هدف سرمایه‌گذار از انجام عمل سرمایه‌گذاری به عنوان انسان عقلایی حداکثر کردن سود خود است. در کنار این استقلال اقتصادی، رفتار غیرعقلایی در برخی سرمایه‌گذاران نیز مشاهده می‌شود که از خطر بدون توجه به نتایج سرمایه‌گذاری استقبال می‌کنند. (خطر‌پذیری) حتی عده‌ای جذابیت و ایجاد میل به حضور در بازار را دارا بودن امکان استقبال از خطر می‌دانند. بنابراین استفاده از تئوری‌های کلاسیک اقتصاد در تبیین بازار سرمایهء لازم اما ناکافی خواهد بود.
۲) هدف غایی: رقابت کامل
ضعفی که بر بررسی‌های متخصصان مالی مترتب است از نوع نگاه به بازار و توجه صرف به کارآیی آن حادث می‌شود. کارآیی بازار در نگاه اول یعنی در هر زمان معینی، قیمت دارایی‌ها بازتاب کاملی از همهء اطلاعات در دسترس باشد (تنها شفافیت اطلاعات در نظر گرفته می‌شود) در حالی که در اقتصاد با نگاهی ایده‌آل‌گرایانه دستیابی به بهینگی براساس فروض پارتو Pareto که ناشی از کارآیی تک‌تک اجزای بازار است، مطلوب شمرده می‌شود و این مهم تنها در بازار رقابت کامل متجلی است که در علم مالی یکی از شرایط تحقق بازار کامل اطلاق می‌شود و دارای ویژگی‌های زیر است:
▪ خرد بودن فعالان بازار به نحوی که تک‌تک بر روند بازار تاثیر نداشته باشند و بازار نیز به حد نهایی خرد شده باشد
▪ شفافیت و کامل بودن اطلاعات
▪ همگنی کالاها یا خدمات
▪ آزادی در فعالیت
▪ ورود و خروج
▪ استقلال عمل خریداران و فروشندگان
▪ تساوی در دسترسی‌ها
چنین بازاری کمک می‌کند تا مصرف‌کنندگان به حداکثر مطلوبیت و تولیدکنندگان به حداکثر سود دست یابند. قیمت در این بازار در نقطهء بهینه تعیین می‌شود و خود به خود حقوق فعالان در این بازار تامین می‌شود. به این ترتیب پیشنهاد اقتصاددانان طرفدار نظام بازار آزاد این است که سیستم تمامی بازارها با هدف رسیدن به رقابت کامل تنظیم شود.
واضح است که دستیابی به هر ایده‌آلی با مشکلاتی روبه‌رو است که در عمل تحقق کامل آن را ناممکن می‌کند. بنابراین به قواعد تنظیمی با هدف دستیابی به ویژگی‌های بازار فوق نیاز خواهد بود. پیش‌بینی اقتصاددانان نئوکلاسیک این است که با تنظیم قوانین در جهت رسیدن به ویژگی‌های بازار رقابت کامل تمامی فعالان بازار از بیش‌ترین منافع برخوردار شده و حقوق آنان در بهترین شکل حفظ و حمایت خواهد شد.
۳) رقابت کامل و بازار سرمایه
بازار سرمایه، یکی از بهترین مکان‌های نمود شرایط رقابت کامل است زیرا بسیاری از شرایط رقابت کامل در آن برقرار است، به عنوان مثال، همگنی اوراق بهادار در زمان خرید یا فروش سهام شرکتی خاص محقق است. همچنین با توجه به شاکلهء بازار اوراق بهادار قابلیت تجزیهء بازار به بازارهای کوچک‌تر وجود ندارد (مثلاً بازاری که فقط اوراق قرضه یا فقط سهام ایران‌خودرو را بفروشد) و حضور بی‌شمار خریدار و فروشنده در این بازار عملی است (البته با توجه به توان سیستم معاملاتی بازار) الزامات دیگری که باید برای تحقق رقابت کامل در بازار سرمایه به آن‌ها توجه شود، شفافیت و کامل بودن اطلاعات، آزادی فعالیت (ورود و خروج به بازار)، استقلال عمل و رعایت مساوات برای دسترسی به اوراق بهادار و اطلاعات، خواهد بود. این خصوصیات از جمله مواردی هستند که شایسته است در حوزهء قوانین و مقررات بازار به وضوح تشریح شوند و دستیابی به آن‌ها به عنوان هدف مدنظر قرار گیرد. این اهداف منطبق با ترویج آزادسازی در اقتصاد است که با پذیرش دیدگاه اثباتی اقتصاد به عنوان یک هدف اولیه مطرح می‌شود و سپس با توجه به قیودی که در ساختار اقتصادی و اجتماعی هر کشور و بازاری وجود دارد، می‌توان محدودیتی را تعریف کرد، اما توصیه این است که هدف اولیه در این محدودسازی‌ها مخدوش نشود زیرا چارچوب فعالیت نامشخص خواهد شد.
۴) پیشنهادهای راهبردی
استراتژی بهینه‌محوری به عنوان مبنا، به‌جای استراتژی کارآیی محوری پیشنهاد می‌شود. در این استراتژی به کارآ بودن تمامی جوانب بازار (اطلاعاتی- تخصیصی-عملیاتی) توجه خواهد شد. اگر ضوابط و قوانین بازارها به‌ویژه بازار سرمایه در راستای تامین ویژگی‌های بازار بهینه تدوین شود، در این صورت حقوق سرمایه‌گذاران و تمامی فعالان بازار به بهترین شکل رعایت خواهد شد، بنابراین آیین‌نامهء اجرایی و قوانین بازار با توجه به محقق شدن خصوصیات بازار رقابت کامل ‌باید تنظیم شود:
گام نخست برخورداری از امنیت به عنوان الزام اول بازار.
گام دوم فراهم آوردن تسهیلات و تعیین مقررات و ضوابط برای تحقق موارد زیر خواهد بود:
ـ کامل بودن (شفافیت) اطلاعات در بازار
ـ آزادی ورود و خروج
ـ استقلال عمل و مساوات در دسترسی‌ها
به این ترتیب سه ویژگی بالا به عنوان ضروریات و حقوق اولیه برای حضور یک سرمایه‌گذار در بازار تعریف شده و پیشنهاد می‌شود جهت تحقق آن‌ها سیستمی کنترلی و نظارتی طراحی شود. این سیستم که در قالب یک نهاد ناظر قابل اجراست، در واقع ارایه‌دهندهء خدمات به شکل فراهم کردن ویژگی‌های سه‌گانهء بالا خواهد بود. به عنوان محدودیت در طراحی چارچوب فعالیت بازار و نهاد ناظر باید به این نکته واقف بود که تعاریف بنیادی در این طراحی نباید منافاتی با قانون‌های اعم مانند حقوق مدنی یا حقوق تجارت داشته باشد. به طور حتم همچون همهء مقررات اجرایی برای فعالیت در یک عرصه به قوانین تسهیل‌کننده، تشویقی و تنبیهی نیاز است که به فراخور توسط دانش‌آموختگان حقوق قابل طراحی است.

سید محمدجواد فرهانیان
منبع: سایت رسمی سازمان بورس

منبع : روزنامه سرمایه