رویای یک کاخ ۸۰ متری

‌ ۱۲ ساله است اما بسیار كوچك‌تر از سنش به نظر می‌رسد; چشمان درشت سیاهش صورت استخوانی ظریفش را كه از شدت دود و گرما سیاه شده معصوم‌تر كرده است; شلوار گشاد سیاهی به پا كرده با تی‌شرت رنگ و رو رفته آبی. بچه‌ها رضا ریزه صدایش می‌زنند می‌گوید: پدرم كارگر مغازه بود و برایشان بار حمل می‌كرد اما چند سال پیش دیسك كمر گرفت و من مجبور شدم كار كنم و خرج خانواده ۶ نفری را دربیارم. از ساعت ۸ صبح تا ۶ عصر در یك ریخته‌گری كار می‌كنم. اوستا بهم ماهی ۹۰ هزار تومان می‌ده. پول كرایه اتاق‌هایی كه توش زندگی می‌كنیم هم باید با همین ۹۰ هزارتومان بدهیم.رضا عاشق فوتبال است و آرزو دارد كه روزی فوتبالیست معروفی بشود: دلم می‌خواد فوتبالیست شم با پولی كه در می‌یارم یه پژوی سیاه و یه خونه بزرگ ۸۰ متری بخرم تا بچه‌هام مثل من مجبور نباشند كار كنند.
زهرا ۱۰ ساله است. لیف می‌فروشد و ماهی ۵۰ هزار تومان هم درآمد دارد مادر و پدرش را از دست داده و همراه خاله‌اش زندگی می‌كند. خاله زهرا لیف را می‌بافد و زهرا هم آنها را می‌آورد در خیابان و می‌فروشد. می‌گوید: دوست دارم اصلا‌ كار نكنم و درس بخونم تا وقتی كه شوهر كنم. همش با خودم می‌گم ایكاش من هم مثل بعضی از دخترهایی كه با مادرها و پدرهایشان می‌آیند از جلوی من رد می‌شوند و بستنی یا.. می‌خورند بیكار بودم و كار نمی‌كردم! در پیمان‌نامه جهانی حقوق كودك، كار كودكان زیر ۱۵سال منع شده است و كودك باید در برابر كاری كه رشد و سلا‌مت او را تهدید می‌كند، حمایت شود. به رغم چنین اصولی، حدود میلیون‌ها كودك در سراسر جهان و از جمله در ایران، زندگی خود را صرف گدایی، ولگردی، آدامس فروشی، گل فروشی، دستفروشی و... می‌كنند و بسیاری از آنها مبتلا‌ به بیماری‌های مختلف روحی، هویتی یا جسمی هستند. دكتررضا سمیعی روان شناس در ارتباط با كودكان كار و خیابان می‌گوید: «كودكان خیابانی به كسانی گفته می‌شود كه زیر هجده سال سن دارند و محیط زندگی آنها از خانواده به خیابان منتقل شده است.
اینها دو دسته‌اند:
۱) كودكانی كه با خانواده در ارتباط هستند و خیابان برایشان تنها محل كار است.
۲) گروه دوم كودكانی هستند كه خیابان برایشان محل تامین معاش و زندگی است. دسته دوم آسیب‌پذیری زیادی دارند. در معرض انواع خشونت، بهره‌كشی اجتماعی و انحراف‌های زیادی قرار دارند. اكثر این بچه‌ها، عضو خانواده‌های پرجمعیت هستند این خانواده‌ها جزو كسانی هستند كه پدر یا والدینشان بیكارند یا مشاغل كاذب دارند. هیچ تور امنیتی یا چتر حمایتی برای این خانواده‌ها وجود ندارد. او سپس خانواده‌ها را عامل مهمی در شكل‌گیری شخصیت بچه‌ها عنوان می‌كند و می‌گوید: افزون بر فقر، سو رفتارهایی كه در خانواده با بچه‌ها می‌شود و داشتن سرپرست نامناسب چون پدر یا مادر معتاد و بزهكار، دلیلی است بر فرار بچه‌ها از خانه. محیط خیابان در درجه نخست برای كودكی كه به شكل اعتراضی خانواده را ترك می‌كند، محیطی است جذاب كه آزادی بالقوه‌ای به او می‌دهد. اما چندی نمی‌گذرد كه كودك در حلقه‌ای از آسیب‌های اجتماعی چون افتادن در دام باندهای بزه و انحراف، گرفتار می‌شود.
گذشته از این، كودكان كار و خیابان فاقد هرگونه نظارت بهداشتی، درمانی، آموزشی و تربیتی هستند. آماری كه از سوی یونسكو منتشر شده، حاكی از آن است كه بیشتر این كودكان كه در آمریكا، آسیا و آفریقا متمركز هستند، دچار آسیب‌های روانی جدی چون افسردگی یا روان‌پریشی هستند. دكتر سمیرا عبداللهی روان‌شناس نیز در ارتباط با بچه‌های خیابانی می‌گوید:اكثر كودكان كاروخیابان سوء تغذیه دارند. این كودكان همچنین از كم خوابی نیز به شدت رنج می‌برند، چرا كه اكثر ساعات خود را در حال كار آن هم در آلودگی محیطی و هوا به سر می‌برند كه باعث بی‌ حالی آنها می‌شود.گروه‌هایی از این كودكان كه به صورت باندهای سازمان یافته به فروشندگی در خیابان‌ها و یا تكدی گری مشغول‌اند تحت شرایطی بسیار سخت و طاقت فرسا زندگی می‌كنند. تغذیه نامناسب، بی‌خوابی و عدم امنیت جسمی و جنسی به شدت این كودكان را تهدید می‌كند.
این كودكان را برای كنترل دقیق و عدم برقراری ارتباط با مردم همواره در ترس و خشونت جسمی نگه می‌دارند. بخش دیگری از این كودكان كار در كارگاه‌ها مشغول به كارند. اكثرا این كارگاه‌ها محیطی كاملا‌ غیر بهداشتی و كار سنگین و ساعات كار طولا‌نی دارند. كودكان از امنیت كاری و جسمی و بهداشت كافی و تغذیه مناسب برخوردار نیستند.
كارگاه‌های تراشكاری، نجاری، مكانیكی، برشكاری، و كوره‌پزخانه‌ها كارگاه‌هایی هستند كه كودكان بیشترین اشتغال را در آنها دارند. او سپس به سازمان‌های غیردولتی اشاره می‌كند كه در این سال‌ها از كودكان كار و خیابان حمایت كرده‌اند: خانه كودك شوش، در شمار مراكزی است كه از سال ۷۹ در این زمینه فعالیت می‌كند. طرح مشكلا‌ت و مسائل بچه‌های كار و خیابان در افكار عمومی‌یكی از كارهایی است كه در آنجا انجام می‌شود. مدافعان حقوق كودك می‌كوشند با بسیج منابع انسانی و مادی مردمی، به كودكانی كه در سنین پایین مشغول كار هستند آموزش مهارت زندگی و خلا‌قیت بدهند. استعدادهای آنها را شناسایی كنند و به جهت سازنده بیندازند.
دكتر معصومه شهبازی جامعه شناس می‌گوید: بچه‌های كار با حداقل امكانات زندگی می‌كنند. نیازهای یك زندگی بخور و نمیر، آنان را وادار می‌كند از سن خیلی پایین به خیابان‌ها و یا به فضای تنگ و تاریك صنوف راه یابند. گاهی خیاطی می‌كنند، آیینه و شمعدان می‌سازند، زمانی كفاشی و یا دست فروشی می‌كنند. درآمد ۶ تا ۹ هزار تومان در هفته بابت ۱۲ ساعت كار از ۸ صبح تا ۸ شب، آنان را از كتاب و درس و مدرسه جدا كرده و بدین طریق كوچك مرد نان‌آور خانه می‌شود و در خانه صاحب اقتدار. همه اینها در مقابل خطرات، مصائب و مشكلا‌تی كه به سادگی و بسیار شدید و جدی در كوچه پس‌كوچه‌های این محلا‌ت در كمین این كودكان نشسته است به واقع كوچك می‌نماید. خطراتی مانند اعتیاد، سو استفاده‌های جنسی و اخلا‌قی، استفاده از كودكان جهت تهیه و توزیع مواد مخدر، جیب‌بری‌ها، سرقت‌ها و ...

شبنم شكوریان

منبع : روزنامه حیات نو