مدیریت سرمایه در خانواده

● درآمد حاصله از سرمایه
سرمایه خانواده از دو منبع به‌دست می‌آید:
۱) ثروت به ارث رسیده از خانواده:
این ثروت ممکن است به اشکال مختلف باشد. زمین، خانه، پول، سهام و ... که در این‌صورت، فرد یا از سود و یا از اجاره آن استفاده می‌کند و یا اگر زمین باشد، با افزایش قیمت آن، انتظار می‌رود دارائی خانواده افزایش یابد. در هر صورت ثروت، به هر شکلی که باشد، پشتوانه‌ای برای خانواده است. کمااین‌که خانواده‌های ثروتمند بخش بیشتری از درآمد خود را مصرف می‌کنند.
۲) ثروت به‌دست آمده در طول زندگی:
هر خانواده بخشی از درآمد خود را مصرف و قسمتی را پس‌انداز می‌کند. از انباشت پس‌انداز خانواده، ثروت خانواده به‌وجود می‌آید. مدیریت سرمایه خانواده می‌تواند نقش مهمی در ازدیاد ثروت خانواده داشته باشد. خانواده پس‌انداز خود را به طریق مختلف می‌تواند نگه‌داری کند.
● انواع سرمایه
۱) سرمایه فیزیکی:
شامل زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و ... است. ویژگی مشترک سرمایه‌های فیزیکی، مولد بودن و همکار نیروی کار است و با افزایش آن، محصول نیز افزایش می‌یابد. سرمایه‌های فیزیکی به مرور زمان مستهلک می‌شوند.
۲) سرمایه پولی:
مثل خرید سهام، اوراق مشارکت و یا سپرده‌گذاری.
سرمایه‌های پولی انواع مختلف دارد:
الف) اوراق سهام:
اوراق سهام همان شرکت‌های گوناگون است که مردم آن را خریداری می‌کنند. در این نوع اوراق، مانند سپرده‌های بانکی، اصل سرمایه تضمین نشده است، زیرا اصل سرمایه با توجه به وضعیت اقتصاد کشور و وضعیت شرکت در نوسان است. سود سهام هم در وضعیت مناسبی نیست. این سود به‌صورت سالیانه پرداخت می‌شود و مشمول مالیات نیز می‌باشد. بنابراین عایدی فرد با خرید اوراق سهام از دو منبع به‌دست می‌آید:
ـ تغییرات قیمت سرمایه
ـ سود سهام
در قیاس با سپرده‌گذاری یا خرید اوراق مشارکت، اوراق سهام ممکن است بازدهی و سود بیشتری برای خریدار داشته باشد، با این‌حال همراه با مخاطره، می‌توان انواع مختلف سهام را خریداری و نگهداری کرد. این نوع اوراق بهادار، هرچند که پس از مدت کوتاهی قابلیت تبدیل شدن به پول را می‌یابد؛ اما مانند سپرده‌های بانکی به سرعت قابل تبدیل به پول نمی‌باشند.
خریداران سهام، می‌بایست از بازار اوراق سهام و نوسانات آن شناخت کافی کسب کنند، لذا بهتر است با یک کارگزار متخصص در این زمینه مشورت شود. از آن‌جا که به اوراق سهام مالیات تعلق می‌گیرد، برای کاهش مالیات بهتر است این اوراق به نام افراد مختلف خانواده خریداری شود.
ب) اوراق مشارکت:
این نوع اوراق برای انجام پروژه‌های خاصی منتشر و اصل سرمایه، توسط دولت تضمین شده و بی‌نام است. سود آن بیشتر از سود سپرده‌های بلندمدت بوده و معمولاً در ایران ۴ ساله منتشر می‌شود، ولی به‌محض مراجعه به بانک، به پول قابل تبدیل می‌شود. تنها مخاطره آن، خطر دزدی، آتش‌سوزی و ... است. در حال حاضر برخی بانک‌ها این اوراق را به امانت نگه می‌دارند که مخاطره حوادث مترقبه را کم می‌کند. بنابراین اگر در مورد مدت سپرده‌گذاری مطمئن نیستید، بهتر است اوراق مشارکت خریداری کنید، زیرا سود آن روز به روز محاسبه می‌شود. این نوع اوراق، همیشه در دسترس نبوده و برای خرید آن، باید منتظر زمان انتشار آن بود؛ هرچند خرید و فروش آن در بورس اوراق، امکان‌پذیر است. از آن‌جا که این اوراق بی‌نام است، باید در حفظ آنها کوشید، زیرا ممکن است در معرض دزدی قرار گیرد. در حال حاضر، بانک‌ها این اوراق را به امانت نگه می‌دارند و سود اوراق هر سه ماه محاسبه و به حساب قرض‌الحسنه شخص واریز می‌کنند.
این نوع سپرده‌گذاری که معمولاً در بانک‌ها انجام می‌شود، سود بسیار کمی دارد. برای مثال نرخ سپرده‌های سه ماه ۸ درصد دارند، (به‌صورت علی‌الحساب) است. برای این‌که بازدهی واقعی این نوع سپرده را از نرخ تورم کم کنیم تا بازدهی واقعی آن به‌دست آید. مخاطره این نوع سپرده صفر است یعنی بانک اصل آن را تضمین می‌کند.
● سئوال: اگر نرخ سود سه ماهه ۷ درصد در سال باشد در صورتی‌که نرخ تورم ۲۰ درصد باشد، سود واقعی شما (بازدهی واقعی شما) چه‌قدر است؟ ۱۳= ۷ - ۲۰
۱۳- درصد؛ یعنی نه‌تنها سودی عاید شما نمی‌شود بلکه سالیانه ۱۳ درصد از ارزش واقعی پول شما کم می‌شود. ولی مخاطره این نوع سپرده‌گذاری صفر است. به‌محض این‌که شما نیاز داشته باشید، قابل تبدیل به پول نقد است. دارائی شما را از خطراتی مانند دزدیده‌ شدن و .... محافظت می‌کند و در عین حال به اقتصاد ملی کمک می‌کند.
د) سپرده‌های بلندمدت:
این نوع سپرده‌ها، طی قراردادهای یکساله، دوساله، سه‌ساله و پنج‌ساله، با نرخ‌های متفاوت و به‌ترتیب برابر ۱۴و۱۵و۱۶و ۱۸/۵ درصد است. این نوع سپرده‌گذاری مخاطره نداشته اصل پول تضمین شده است. هر موقع شما نیاز داشته باشید می‌توانید اصل مبلغ را دریافت کنید، ولی سود آن اگر زودتر از سررسید دریافت شود، مطابق سپرده‌های کوتاه‌مدت با دوره‌های کمتر محاسبه می‌شود. لذا اگر یک سپرده یک سال مدت را بعد از ۸ ماه دریافت کنید، سود مطابق سپرده ۶ ماهه محاسبه می‌شود. برای محاسبه سود واقعی این نوع سپرده‌گذاری با توجه به مخاطره صفر، مبلغ سود سالانه را از نرخ تورم کسر کنید. برای مثال اگر نرخ سود سپرده مدت‌دار ۱۴ درصد باشد و نرخ تورم ۲۰ درصد بازدهی سپرده ۶- (۶=۲۰-۱۴) درصد است.
ه ) سپرده‌های ارزی:
بانک‌های سپرده‌های ارزی را به دو صورت، با منشأ خارجی و منشأ داخلی قبول می‌کنند. ارزهائی که از خارج انتقال یافته است در حساب سپرده با منشأ خارجی ذخیره و قابل انتقال به خارج می‌باشد و سود ارزی به آن تعلق می‌گیرد؛ ولی سپرده ارزی با منشأ داخلی که از منابع غیرخارجی به‌دست می‌آید، فقط در داخل قابل استفاده بوده و سود ریالی به آن تعلق می‌گیرد. به سپرده‌های ارزی به‌صورت قرض‌الحسنه، سودی تعلق نمی‌گیرد. در سپرده‌های کوتاه‌مدت یک، سه، شش ماه و یک‌ساله، با نرخی هم‌سو با نرخ‌های جهانی، به سپرده‌گذاران سود پرداخت می‌شود. از این‌رو دارندگان منابع ارزی، بهتر است برای جلوگیری از مخاطره نگهداری در منزل و به منظور بهره‌برداری از سود آن و کمک به اقتصاد کشور، منابع ارزی را نزد خود نگهداری نکنند.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده