نقد روان شناختی سریال «مرگ تدریجی یک رؤیا»

در بین بسیاری از هوشمندان، هنرمندان و حتی دانشمندان فرهیخته به شخصیت های ضعیف و سست عنصری بر می خوریم که ابتدا خود و سپس دیگران را به رنج و عذاب می اندازند. چنین شخصیت هایی «مهرطلب» نامیده می شوند.
دکتر کارن هورنای بر تولید نظریه ای علمی دست یافت که بر اساس آن در اثر کشمکش های درونی و تضادهای داخلی، یک انسان ممکن است سه نوع تیپ عصبی پیدا کند. اگر چه این سه تیپ عصبی «بیماری» نیست و فقط «عصبیت» خوانده می شود، ولی می تواند بسیار آزار دهنده تر از بیماری باشد و ذره ذره درون فرد و اطرافیان او را خرد کند. این سه تیپ عصبی، مهرطلبی، برتری طلبی و انزواطلبی هستند.
در سریال «مرگ تدریجی یک رؤیا» با شخصیت مارال نویسنده موفق ایرانی که حتی به دلیل موفقیت هایش مورد سوء استفاده گران برون مرزی نیز قرار می گیرد، روبه رو هستیم.
معمولاً افراد مهرطلب اگر در خانواده یا یکی از نزدیکان خود شخصیت برتری طلبی داشته باشند، مرعوب آن شخص شده و سیکل معیوبی را تشکیل می دهند و اگر چه هر دو ناراضی و معذبند ولی این رابطه می تواند تا آخر عمر آنها ادامه داشته باشد.
در سریال حاضر نیز می بینیم خواهر مارال که شخصیتی برتری طلب دارد دارای تظاهرات بالینی هیستری است و گاه و بیگاه الکل مصرف می کند، با شخصیت مارال یک رابطه عصبی و تنگاتنگ برقرار کرده است و با رشته ای که بر گردنش افکنده او را به هر جا که خاطرخواه عصبیت هایش است، می کشد. در این بین کودکی بیگناه و معصوم نیز شاهد و ثبت کننده این وقایع ناگوار و در کشاکش ندانم کاری های عصبی آنها غوطه ور است. معمولاً افراد مهرطلب دارای خصوصیات کلی زیر هستند:
از نه گفتن می هراسند و از رد و قبول خواهش دیگران دچار ناراحتی می شوند. اگر قبول کنند که هزاران بار به خود لعنت می فرستند و اگر رد خواهش دیگران را داشته باشند که باز نیز به خود لعن و نفرین می کنند که چرا اینقدر انسان بدی بوده اند و خواهش دیگری را رد کرده اند.
به زورگویی دیگران پاسخ مثبت می دهند اگر چه در دل خود از آنها بیزارند اما شخص زورگو را دارای شخصیتی قوی می دانند و در حین بیزاری، او را تحسین می کنند و در ضمن به عفو و بخشش خود نیز مباهات می کنند.
بسیار تأییدطلب هستند و هر قدر هم که هنرمند باشند، ارزش هنرشان را به ذات خود هنر و زحمات خود نمی بینند، بلکه به میزان تأیید و تمجید دیگران به هنر خود ارزش می دهند.
سعی می کنند عقیده شخصی ذی نفوذ را پیشاپیش حدس بزنند و طبق نظر او رفتار کنند تا هر چه بیشتر با مهر و محبت و باهوش به نظر برسند.
از آنچه بوی جدال و دعوا بدهد بسیار می ترسند و حاضرند به هر وضعیت و جوی تن بدهند تا فقط دعوا پیش نیاید.
با آن که ظاهراً آرام و مهربانند، در درون، بسیار در عذاب و ناراحتی و خشم و کینه هستند و معمولاً زیر هر کاسه ای را یک نیم کاسه می بینند.
مهرطلب ها به چندین صفت خود مباهات می کنند: فداکاری، نوع دوستی، مهربانی، مساعدت و همکاری و همیاری، عفو و گذشت زیاد، دست و دل بازی و.‎.‎. و خدا نکند که یکی از این موارد دچار تزلزل شود مثلاً یکبار نتوانند دست و دل بازی کنند یا تحت هر شرایطی شده به کسی کمک کنند، آنگاه آنچنان دچار اضطراب و ناراحتی و «عناد به خود» می شوند و افتراها و بهتان هایی به خود نسبت می دهند که بی جهت نیست که دانشمندان این بخش از روانشناسی نام «عناد به خود» یا دشمنی با خویشتن را «سرطان روح» نامیده اند.در بین بسیاری از هوشمندان، هنرمندان و حتی دانشمندان به شخصیت های ضعیفی بر می خوریم که خود و دیگران را دچار عذاب می کنند، این شخصیت ها مانند مارال، «مهرطلب» نامیده می شوند.
در سریال مرگ تدریجی یک رؤیا بسیار موشکافانه و عالی به این نوع شخصیت پرداخته شده است، ضمن این که به بسیاری از موارد آسیب زا در خانواده و جامعه نیز توجه می شود، این بعد روان شناختی پر رنگ تر و کامل تر از بقیه به تصویر کشیده شده است. در پا یان به پاد زهر هر سه تیپ عصبی اشاره می شود که همانند آبی روی آتش می تواند عصبیت ها را به آرامش و شخصیت بهنجار تبدیل کند: «مهر اصیل».
مهر اصیل دو شرط اساسی دارد و هرگاه رعایت شود آرامش و خوشبختی را برای انسان به همراه می آورد:
هر محبت را به اندازه توان خود و ظرفیت طرف مقابل انجام دهید:
گر بیفزایی می توفیق را ‎/ قدرت می بشکند ابریق را
هر محبت را بدون هیچ چشمداشتی انجام دهید: تو نیکی می کن و در دجله انداز.‎.‎.‎.

دکتر فرزانه صداقت
روان شناس و مشاور خانواده

منبع : روزنامه ایران