مسجد جامع تبریز ، تبریز

مسجد جامع تبریز یكی از بناهای تاریخی تبریز است كه تاریخ بنای آن معلوم نیست. به عقیده صاحب كتاب اولاد اطهار، این مسجد در صدر اسلام از طرف عبداللّه بن عامر ساخته شده است.
محل مسجد جامع تبریز در دوران حكومت روادیان، سلجوقیان و اتابكان قسمت مقدس شهر محسوب می‌شد و بسیاری از سلاطین و امرا و وزرا در كنار مساجدی كه خود ساخته بودند به خاك سپرده می‌شدند. مسجد جامع تبریز در زمان تركمانان و صفویه نیز آباد بوده است.
گویا مهد علیا بیگم، از محل خیرات خود دستور عمارت مسجد جامع تبریز را صادر كرد كه در تاریخ عالم آرای امینی نیز درج شده است :

قبله‌اش رشگِ گنبدِ كیوان طاق او جفتِ طاقِ كاه كشان
سبز بنمـوده گنبــدِ مینــو گوییـا هسـت عكـسِ قبــه او
معبدِ مردمِ سحرخیر است هم مصلای شهر تبریز اس‍ـت

حاج طالب خان تبریزی بانی مدرسه طالبیه تبریز در 1087 هجری در وقف‌نامه مدرسه از این مسجد به نام مسجد جامع كبیر تبریز نام برده است. در زلزله معروف تبریز (نیمه‌ اول و دوم قرن 12 هجری) چند طاق از آن شكست و فرو ریخت كه به وسیله احمدخان دنبلی تجدید بنا شد. مسجد جامع را امروز مردم جمعه مسجد می‌خوانند. كه بلندی، استحكام اركان و شایستگی آن دیده هر صاحب نظر را به استادیِ مهندس و مهارت معمارش متوجه می‌سازد.
در این بنا دو پارچه سنگ نبشته است كه یكی مشتمل بر فرمان شاه سلطان حسین صفوی در 1106 هجری است كه در روی سنگ رخام نقر شده و سنگ نبشته دوّم در درون مسجد به دیوار یكی از اطاق‌های غربی نصب شده و مشتمل به نقل رؤیای شاه‌ طهماسب اوّل است.
قسمتی از محوطه مسجد جامع به كتابخانه و حجرات طلاب علوم دینی اختصاص داده شده كه اخیراً به نحو چشمگیر و شایان توجهی نوسازی و مرمت شده است. مسجد جامع در حال حاضر یكی از مراكز تحصیل علوم دینی و جزو افتخارات مذهبی شهر تبریز محسوب می‌شود.