برای شرف امت

اصول سیاست خارجی را که امام خمینی(ره) طراحی کرده است، می‌توان به منزله یکی از منابع رسمی تصمیم‌گیری در سیاست جمهوری اسلامی ایران به شمار آورد. به گونه‌ای که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز، بارها بیان داشته‌اند که خط کلّی در سیاست جمهوری اسلامی ایران، همان خطّی است که امام خمینی(ره) تبیین و ترسیم نموده‌اند.در حقیقت، ویژگی‌های منحصر به فرد حضرت امام خمینی(ره) همچون فقاهت، شجاعت، سازش ناپذیری، قاطعیت، خلوص و عرفان به اندازه‌ای بود که نقش پر قدرتی را برای ایشان ایجاد کرده و این نقش رهبری در چگونگی گرفتن تصمیمات در ابعاد داخلی و خارجی از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار بود.اینک به بررسی اصول سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی(ره) می‌پردازیم:
۱) اصل صدور انقلاب:
صدور انقلاب از موضوعات مورد توجه امام(ره) بوده که به معنای صادر کردن تجربه‌های انقلاب اسلامی به دیگر کشورهای جهان است. از دیدگاه امام خمینی(ره)، منظور از صدور انقلاب، همان گسترش اسلام است.
امام(ره) در این باره اعتقاد دارد که: ما با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی(ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهان‌خواران خاتمه می‌دهیم.
۲) اصل نفی سبیل:
از دیگر اصول سیاست خارجی امام خمینی(ره)، نفی سلطه‌گری و سلطه‌‌پذیری است. ایشان برای حیات زیر سلطه غیر، ارزشی قائل نمی‌شوند، بلکه ارزش حیات را به آزادی و استقلال می‌دانند و با توجه به آیه شریفه «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» که می‌فرماید خداوند، سلطه‌ای برای کافران بر مؤمنان قرار نداده، اذعان می‌دارند که:
ما منطقمان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم می‌خواهیم نرویم زیر سلطه.
۳) دفاع از کیان اسلام و مسلمانان:
ایشان برنامه سیاست خارجی ایران را برنامه اسلام ذکر می‌کنند و می‌فرمایند:
ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است... .
و در جای دیگری دفاع از همه مسلمین را لازم می‌دانند: ما کشور را، کشور ایران نمی‌دانیم، ما همه ممالک اسلامی را از خودمان می‌دانیم، مسلم باید این طور باشد. ما دفاع از همه مسلمین را لازم می‌دانیم.
۴) اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور یکدیگر:
امام(ره) در این مورد قائل به این است که اسلام برای همه و دلسوز برای بشر است و ما همه تابع اسلام و دلسوز برای بشر هستیم. به این معنا که «ما با هیچ ملتی بد نیستیم، اسلام آمده بود برای تمام ملل، برای ناس، ... اعلام می‌کنم که نظر تجاوز به هیچ یک از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نداریم...»
ایشان در جای دیگری فرمودند: ملت ایران اجازه نمی‌دهد که هیچ مملکتی در امور داخلی او دخالت کند و آزادی و استقلال خودش را حفظ می‌کند و با تمام کشورها هم به طور متقابل عمل خواهد کرد.
حضرت امام(ره) در موارد متعدد به این مسئله (روابط حسنه و متقابل) در سیاست خارجی اشاره کرده‌اند.
وقتی خبرنگار مجله امریکایی تایم از ایشان می‌پرسد که در جمهوری اسلامی به طور کلی سیاست خارجی شما چگونه خواهد بود؟ امام(ره) در پاسخ می‌فرمایند:
جمهوری اسلامی ما با تمام ممالک روابط حسنه دارد و احترام متقابل، قائل است، در صورتی که آنها هم احترام متقابل، قائل باشند.
۵) اصل نفی ظلم و حمایت از مظلوم:
امام خمینی(ره) با استناد به سیره انبیا، ملت اسلام را پیرو مکتبی می‌دانست که برنامه آن در دو کلمه «نه ستم کنید، نه مورد ستم قرار گیرید؛ لا تَظلمون و لا تُظلمون» خلاصه می‌شود.
امام(ره) در بیانات خود در جمع سفرا در تاریخ ۲۲/۱۱/۵۹ فرمودند: ما نه ظلم خواهیم کرد؛ و نه مظلوم خواهیم واقع شد.
در واقع، امام(ره) می‌خواهد تا با ابرقدرت‌ها و ظالمان مخالفت شود. ایشان سازش با ظالم را ظلم به مظلومان و ظلم به شرع و خلاف رأی انبیا می‌دانست:
ما تحت رهبری پیغمبر اسلام این دو کلمه را می‌خواهیم اجرا کنیم؛ نه ظالم باشیم و نه مظلوم...
۶) اصل نه شرقی ـ نه غربی:
این اصل که در واقع یکی از شعارهای اساسی مردم در بحبوحه انقلاب بود و برگرفته از سخنان امام خمینی(ره) که در موارد متعددی به این مسئله اشاره کرده‌اند: ملت ایران بدون اتکا به غرب و شرق می‌خواهد روی پای خود بایستد و بر سرمایه‌های مذهبی و ملّی خود استوار باشد.
در جای دیگری به معنای این شعار توجه می‌دهند که: این که جوانان ما می‌گویند: «نه شرقی نه غربی»، معنایش این است که هیچ کدام در ایران دخالت نکنند و این کاملاً بجا و بحق است.
در واقع، ایشان به دنبال دولت اسلامی آزاد و مستقل است که فارغ از گرایش به سوی غرب و شرق باشد و تعادل قوا در این منطقه از جهان حفظ شود.
● اهداف سیاست خارجی از دیدگاه امام(ره)
۱) استقلال:
این مفهوم، به رغم فشارهای بین‌المللی و بحران‌های داخلی، به معنای انزوای ایران نبود، بلکه امام خمینی(ره)، حریم واقعی ملت ایران و حقوق و حرمت پایمال شده آنها را دائماً مورد تأکید قرار داده و هر نوع رابطه‌ای را در مرز اصطکاک با این اصل، مورد ارزشیابی منفی یا مثبت قرار می‌دادند.
در واقع استقلال سیاسی از اصولی به شمار می‌رود که تأمین کننده عزت جامعه اسلامی است.
وقتی سخن از استقلال در سیاست خارجی یک کشور به میان می‌آید، منظور استقلال در سه مرحله سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و اجرای تصمیم است که مصادیق آن در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، دفاعی و غیره ظاهر می‌شود. هرچند در نگاه اول، استقلال سیاسی با اهمیت به نظر می‌رسد، اما از دیدگاه امام(ره) استقلال فرهنگی مهمتر از آن است.
بنابراین برای دستیابی به استقلال باید به خودباوری فکری و خودیابی دست یافت. امام(ره) در این باره می‌فرمایند:
اساس، باور این دو مطلب است: باور ضعف و سستی و ناتوانی و باور قدرت و قوه و توانایی اگر ملت، این باور را داشته باشد که ما می‌توانیم در مقابل قدرت‌های بزرگ بایستیم، این باور، اسباب این می‌شود که توانایی پیدا می‌کنند و در مقابل قدرت‌های بزرگ ایستادگی می‌کنند.
۲) وحدت امت اسلامی:
ایشان وحدت بین مسلمانان و مستضعفان و دیگر دولت‌‌های اسلامی را چاره‌ساز گرفتاری‌ها می‌دانست و از سران کشورهای اسلامی می‌خواست تا در برابر دشمن خارجی، توحید کلمه داشته باشند: هان، ای مسلمانان جهان و مستضعفان تحت سلطه ستمگران، به پاخیزید و دست اتحاد به هم دهید و از اسلام و مقدرات خود دفاع کنید و از هیاهوی قدرتمندان نهراسید... .
۳) کمک به نهضت‌های آزادیبخش:
از دیدگاه امام خمینی(ره)، برای رهایی مستضعفان از شرّ فساد و برخورداری از یک زندگی شرافتمندانه انسانی، باید مستضعفان دست در دست یکدیگر داده و قدرت مستکبران را محدود نمایند و در این راه سیاست ایران بر حمایت از آنهاست:
جمهوری اسلامی ایران هم در کنار شما و هم در کنار همه مسلمانان، بلکه در کنار همه مستضعفان جهان خواهد بود.
و در ارتباط با کمک به نهضت‌های آزادیبخش جهان می‌فرمایند:
ملت آزاده ایران هم اکنون از ملت‌های مستضعف جهان در مقابل آنان که منطقشان توپ و تانک و شعارشان سر نیزه است کاملاً پشتیبانی می‌نماید. ما از تمام نهضت‌های آزادیبخش در سراسر جهان که در راه خدا و حق و حقیقت و آزادی مبارزه می‌کنند، پشتیبانی می‌کنیم.
و در جای دیگر درباره حمایت از این جنبش‌ها تا رسیدن به جامعه آزاد می‌گویند:
من بار دیگر از تمام جنبش‌های آزادیبخش جهان پشتیبانی می‌نمایم و امیدوارم تا آنان برای تحقق جامعه آزاد خویش پیروز شوند. امید است دولت اسلامی در مواقع مقتضی به آنان کمک نماید.
۴) روابط حسنه - مدارا و مسالمت‌آمیز:
امام(ره) در این ارتباط می‌فرمایند:
با همه دولت‌ها به طور مدارا رفتار می‌کنیم و هیچ وقت میل نداریم که با خشونت رفتار کنیم... .
و حتی ایشان صلح و زندگی مسالمت‌آمیز با مردم دنیا را با زندگی در بین مردم جهان می‌آمیزند و می‌گویند: ما صلح می‌خواهیم. ما با همه مردم دنیا صلح می‌خواهیم داشته باشیم. ما می‌خواهیم مسالمت با همه دنیا داشته باشیم. ما می‌خواهیم در بین مردم دنیا زندگی بکنیم.
۵) روابط بر پایه مبانی اسلامی و انسانی:
ایشان با آوردن این نکته که روابط انسانی با هیچ جا مانعی ندارد، و ما با ملت‌ها خوب هستیم،می‌فرمودند:باید روابط بین ملت‌ها بر پایه مسائل معنوی باشد و در این رابطه، بُعد مسافت تأثیری ندارد و چه بسا کشورهایی که همجوار هستند، اما رابطه معنوی بین آنها نیست؛ بنابراین، روابط دیگر هم نمی‌تواند مثمر ثمر باشد. ما روابطمان با کشورها بنا بر مبانی اسلام خواهد بود.

منابع در دفتر روزنامه موجود است

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی