نوآوری های نمایشگاه بیست و یکم

بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که تا چند روز دیگر در مصلی بزرگ تهران برپاست با استقبال بی‌سابقه‌ای از سوی مردم بخصوص کارشناسان و صاحبنظران مواجه شده است. نمایشگاه کتاب صرف نظر از اینکه محل و میعادگاهی است که سالیانه مردم طی بازدید از آن، از وضعیت نشر در کشور آگاه می‌شوند، خود فرصتی است تا تمام رسانه‌ها به این موضوع پرداخته و فضای ذهنی جامعه را متوجه نمایشگاه کنند که همین جلب توجه مردم و خانواده‌ها به موضوع کتاب، تاثیر به سزایی در توسعه فرهنگ کتابخوانی خواهد داشت.
نمایشگاه امسال با نظم و ترتیب بیشتری نسبت به ادوار گذشته برگزار شد. افزایش نشر کتاب‌های خارجی و همچنین درخواست وزارت ارشاد از پژوهشگاه‌ها به منظور اعلام نیاز آنها به کتاب های خارجی در هدفمندتر شدن این کتب، از نوآوری های دوره بیست و یکم نمایشگاه کتاب است.نخستین دوره از نمایشگاه کتاب تهران سال ۱۳۶۶ در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران برگزار شد. در آن نمایشگاه ۵۹ درصد کتاب‌ها در بخش خارجی از کشورهای آمریکا، انگلیس و لبنان آمده بود. برگزاری نمایشگاه کتاب برای رشته‌های خاص در ایران چندین دهه سابقه دارد.اما نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نخستین نمایشگاه عمومی از این نوع در کشور بود.تاکنون بیستویک دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شده و تعداد ناشران داخلی و خارجی از یک طرف و تعداد کشورهای شرکت‌کننده طی این بیست ویک سال کم و زیاد شده است.سال ۷۸ در دوازدهمین دوره برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، تعداد کشورهای شرکت‌کننده به ۲۱ کشور رسید.امسال بعد از بیست دوره، تعداد کشورهای شرکت‌کننده در این رویداد فرهنگی به ۷۶ رسیده است.امسال طبق گفته‌های محسن پرویز، رئیس بیست و یکمین نمایشگاه کتاب تهران قرار است ۲۰۰ هزار عنوان کتاب نمایش داده شود.با این حال در هجدهمین دوره این رویداد فرهنگی ۲۵۶ هزار عنوان کتاب عرضه شد.در نمایشگاه کتاب تهران علاوه بر برپایی غرفه و عرضه کتاب در بخش‌های داخلی و خارجی فعالیت‌های جانبی دیگری نیز صورت می‌گیرد.موضوع این برنامه‌ها هر سال متفاوت است و بستگی به رخدادها و مسائل روز ایران یا نامگذاری برای آن سال دارد. تمهیدات خوب مسوولان در فراهم کردن امکانات لازم، نمایشگاه بیست و یکم را به پربارترین نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته تبدیل کرده است.مسوولان برپایی نمایشگاه با بررسی کاستی‌های دوره‌های گذشته، تلاش مضاعفی برای برطرف کردن مشکلات انجام دادند.کتاب به عنوان پیونددهنده انسان با انبوه معارف از خلقت تاکنون است.
کتاب وسیله‌ای است که ما را با میراث معنوی پیشینیان ، معارف ائمه معصومین و وجود مقدس پیامبر اعظم ( ص) و تاریخ دوردست سرزمین مان و همه خوبی‌ها اشنا می‌کند و وسیله انتقال میراث خجسته به نسل‌های پس از خود می‌شود.جا دارد که هر سال به احترام کتاب روزهایی را در محضر کتاب زانو بزنیم و از شمع وجود ان استفاده کنیم.و امروز با افتخار می‌گوییم که نمایشگاه کتاب امسال به مراتب مهیاتر و دوست داشتنی تر از دوره‌های پیشین برپا شده است.برپایی این نمایشگاه نمایشی از رشد و آگاهی ملت اندیشه ورز و فرهنگی ایران است و با این اقدام انرژی و خوراک فکری برای یک سال فرهیختگان تامین خواهد شد.استقبال بی‌نظیر مردم از این نمایشگاه نشان‌دهنده توجه و جایگاه کتاب در جامعه است و همه اینها حکایت از رشد فکری و فرهنگی مردم دارد و باید بیش از پیش گسترش یابد.این فرصت بسیار استثنایی است و جامعه علاقه مند به فرهنگ و رشد، دانشجویان، دانش آموزان و اهل مطالعه، علما، فضلا و دانشمندان می توانند در این فرصت طلایی در جریان تولید علم در کشور قرار بگیرند.دین اسلام نیز موجب شد تا ایرانیان دانش دوست به خیزش در راه های علمی و فرهنگی سوق داده شوند و تاریخ ایران مملو از کتابخانه ، دانشگاه و محققین بنام است.
امروز وقتی به کتابخانه‌های قدیمی در جهان مراجعه می‌شود، وجود نسخ خطی در آنها نشان‌دهنده رشد فکری و علمی دانشمندان ایرانی در قرن‌های گذشته است و این نشان از آن است که چگونه تمدن ایرانی ریشه‌های دنیای کنونی را پی ریزی کرده است .کتاب از روزگاران قدیم به عنوان یکی از رسانه های مهم انتقال علم و دانش بین افراد ونسل ها و تمدن های مختلف بوده است.کتاب یک محصول فرهنگی، علمی، اجتماعی، صنعتی و حاصل رنج گروهی جامعه، نویسنده، ناشر و توزیع کننده است که در نهایت با هدف اعتلای علمی، اطلاعاتی و افزایش آگاهی در اختیار خواننده قرار می گیردخیزش در جهت شناخت عمیق فرهنگ ایرانی پیام مهم نمایشگاه کتاب تهران است.پدیداری نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در حقیقت حضور همه نخبگان عالم در قالب کتاب، اندیشه و تفکر در کشورمان محسوب می شود.همه ما بخوبی می دانیم که کتاب دستآورد اندیشه فردی یا گروهی است “و مطالعه، انتقال اندیشه و بررسی آن است .مطابق استاندارد یونسکو کتاب نشریه ای است غیرادواری که از ۴۸ صفحه بیشتر و بطور مستقل صحافی شده باشد.در تعریف علمی کتاب یک رسانه گروهی است که در آن مطالبی ضبط شده باشد، قابل انتقال باشد و بازیابی مطالب آن از نظر زمان و مکان محدود نباشد.
ملت ایران دارای هویتی درخشان و تاثیرگذار در جهان و هزاران سال تولید اندیشه و تفکر به واسطه دانشمندان ایرانی و اسلامی در دانشگاه‌های مختلف جهان به ثبت و ظهور رسیده است.لذا تلاش این نمایشگاه و اقداماتی از این قبیل می‌تواند به نسل‌های امروز و آتی پیام واضحی داشته باشد و آن خیزش در جهت شناخت عمیق نسبت به فرهنگ و هنر این مرز و بوم است. امروز نیز که عصر انفجار علوم و نهضت نرم افزاری و عصر مهندسی‌های علمی و فرهنگی است، در چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران برای حرکت علمی و اقتصادی، رسیدن به جایگاه اول علمی منطقه تبیین شده است و یکی از راه‌های رسیدن به چنین هدفی، گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی است .نمایشگاه کتاب از جمله ابزارهایی است که با نفوذ و رسوخ بیشتر کتاب در دل مردم زمینه گرایش به کتابخوانی را در مردم تبدیل به عادت می‌کند که البته نهادینه کردن فرهنگ مطالعه و رشد کتابخوانی در جامعه نیازمند ارائه آموزش‌های لازم از دوران کودکی است.فراموش نکنیم کتابخوانی به عنوان فعالیتی اجتماعی پدیداری است مدرن وسرانه مطالعه امروزه یکی از معیارهای مهم در سنجش توسعه فرهنگی است.مقصد توسعه فرهنگی برانگیختن مشارکت هرچه بیشتر مردم در کارهای فرهنگی از جمله در مطالعه است.‌به دلیل پایین بودن سطح مطالعه در جامعه و برای افزایش و گسترش کتابخوانی مردم باید حلاوت و شیرینی کتاب را درک کنند.
فرهنگ کتابخوانی باید از دوران کودکی در افراد نهادینه شود، بدین ترتیب که رابطه بین معلم و شاگرد باید به رابطه معلم، کتابخانه و شاگرد تبدیل شود تا فرد به منظور کشف حقیقت به سراغ کتاب برود و با احساس خوشایندی که هنگام مطالعه به او دست می‌دهد، انگیزه و تشویق لازم برای کتابخوانی در افراد مهیا شود.کتاب قرص و کپسول نیست که باتوصیه پزشک وارد سفره مردم شود بلکه این توصیه فرهنگی نه از طریق نسخه و بخشنامه و مانند آن که بایستی تحت کنترل دقیق و در عین حال دراز مدت برنامه های فرهنگی و فرهنگ ساز صورت بگیرد.مطالعه زمانی تبدیل به نوعی ضرورت می شود که انگیزه های گوناگون حیات اجتماعی و فردی چنان آن را در بر بگیرد که گریزی جز انجام آن نباشد.ما ممکن است در امور تکلیفی افراد را به رغم میل باطنی آنان به کاری واداریم ولی در اموری که فرد در رد یا قبول آن آزاد است نمی توان از عامل تحمیل یا اجبار استفاده کرد بلکه باید برای آن انگیزه و هدفی تدبیر کرد.مطالعه از زمره امور غیر تکلیفی و آزادانه است و هرگاه نتوانیم انگیزه ای برای ورود به آن پیدا کنیم حتی پندها و اندرزها نیز راهگشا نخواهند بود.باتوجه به پایین بودن سرانه مطالعه در کشور، تداوم برگزاری نمایشگاه‌های کتاب و به ویژه فراهم کردن امکانات لازم برای دسترسی آسان مردم نقاط محروم کشور از طریق نمایشگاه‌های محلی می‌تواند نقش مهمی در افزایش سرانه مطالعه و قرار گرفتن کتاب به عنوان کالای موردنیاز در سبد خانوار ایفا کند.پایه‌های حرکت رشد و توسعه کشور را این دو قشر پی ریزی می کنند و ما همه مدیون آنها هستیم و دولت عزم جدی دارد تا از هر دو قشر حمایت کند.نمایشگاه کتاب با گردهم آوردن کتب و انتشارات جدید سال و آگاه‌سازی مردم از وضعیت نشر در کشور زمینه را به منظور حضور مخاطبان و خرید کتاب مهیا می‌کند که این موضوع خود تلاش ارزنده‌ای برای ایجاد انگیزه و انس بیشتر افراد با کتاب است.
این نمایشگاه و نمایشگاه بیستم در یک فضای معنوی و زیبا برگزار می‌شود، فضای نمایشگاه می‌تواند از جنبه‌های زیبایی شناختی در لطافت روح و نشاط معنوی جامعه ما تاثیرگذار باشد.برنامه هایی از قبیل برگزاری هفته کتاب ، برگزاری نمایشگاه کتاب به مناسبت های مختلف ، برپایی مسابقات کتابخوانی و مانند ان در سطوح عمومی جامعه و به ویژ در مدارس ، دانشگاهها و حتی محیط شغلی و مانند ان همه و همه بهانه های مناسبی برای عادت دادن و فرهنگ سازی است ولی اگر دهها نمایشگاه و مسابقه و هفته کتاب و مانند آن برپا شود اما طی آن کتابهایی به مردم عرضه شود که نتواند علاقه و سلیقه انها را جذب کند در واقع عملی مثبت صورت نگرفته است.به هر حال نظم خاصی در نمایشگاه امسال مشاهده می‌شود و به نظر می‌رسد تجارب خوب نمایشگاه‌های گذشته مورد استفاده قرار گرفته است.

عباس خسروانی

منبع : روزنامه رسالت