فارنهایت ۱۱/۹ - FAHRENHEIT 9/11

سال تولید : ۲۰۰۴
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : جیم چارنکی، کاتلین گلین و مایکل مور
کارگردان : مور
فیلمنامه‌نویس : مور
فیلمبردار : گیبز
هنرپیشگان : بن افلک، استیوی واندر، جرج و. بوش، جیمز بیکر سوم، آل گور، صدام حسین، جرج بوش، ریکی مارتین، لری کینگ، بیل کلینتن و بریتنی اسپیرز
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۲ دقیقه


دقایق آغازین فیلم، یک‌بار دیگر، دیگِ نتایجِ بحث‌انگیز انتخابات فلوریدا در سال ۲۰۰۰ را به‌هم می‌زند و سپس تصویری از جرج بوش به‌عنوان رئیس جمهوری بی‌عرضه عرضه می‌شود که ̎۴۲ درصد اوقاتش̎ را طی هشت ماه نخست ریاست جمهوری‌اش در تعطیلات گذرانده است. سپس قطعه فیلم‌هائی از بوش به نمایش در می‌آید که درست در هنگام حملات تروریستی یازده سپتامبر در مدرسه‌ای ابتدائی در فلوریدا گرفته شده است. فیلم بلافاصله به موضوع ارتباط خانواده‌های بوش و بن‌لادن می‌پردازد و به این نکتهٔ جنجال‌برانگیز که بلافاصله پس از حادثهٔ یازده سپتامبر، و در حالی‌که همهٔ پروازها متوقف شده بوده، به تعداد زیادی از افراد خانوادهٔ بن‌لادن اجازه داده شد از ایالات متحد خارج شوند. در این زمینه، کریگ اونگر، نویسندهٔ کتاب خاندان بوش، خاندان سعود جلوی دوربین قرار می‌گیرد تا بر اهمیت این موضوع تأکید کند. سپس قطعه فیلم‌هائی جرج بوش را در حال ملاقات و استقبال از مقامات بلندپایهٔ سعودی نشان می‌دهد. پس از آن با جیمز د. بت، یکی از اعضاء گارد ملی تکزاس آشنا می‌شویم که هم‌دورهٔ جرج بوش بوده و بعداً یکی از شرکای تجاری خانوادهٔ بن‌لادن شده است. صحبت از سایر ارتباط‌های تجاری نیز به میان می‌آید و بعد یکی از رهبران طالبان را می‌بینیم که برایش در واشینگتن گردشی توریستی ترتیب داده‌اند. بخشی از فیلم نیز به ̎بزرگ‌نمائی تهدید‌های تروریستی̎ اختصاص یافته و با یکی از نگهبان‌های ساحلی در کناره‌های آریگن صحبت شده و نشان داده می‌شود که با وجود بالا گرفتن هشدارها، مرزهای ایالات متحد تا چه‌ حد می‌تواند در برابر نفوذ خارجی ضعیف و آسیب‌پذیر باشد. قطعه فیلمی می‌بینیم که روی صحنهٔ عنوان‌بندی مجموعهٔ تلویزیونی بونانزا، کلهٔ مقامات ارشد دولتی مونتاژ شده یا جان اشکرافت نشان داده می‌شود که ترانهٔ ̎بگذار عقاب اوج بگیرد̎ را جلوی عده‌ای می‌خواند و در همان حال تعدادی از مقامات رسمی را می‌بینیم که دروغ می‌گویند و حرف‌های دوپهلو و گنگ به زبان می‌رانند. فیلم دقایق کوتاهی را به افغانستان اختصاص داده و باقی فیلم به عراق پرداخته و در برابر وخیم‌تر شدن اوضاع پس از اشغال عراق، بیشتر بر روی تلفات جنگ تمرکز کرده است. مایکل مور به زادگاهش فلینتِ میشیگان برمی‌گردد تا تلاش ارتش را برای سربازگیری در مناطق اقلیت‌نشین و فقیر نشان دهد و لابه‌لا، گفت‌وگوهائی با سربازهائی انجام داده که می‌پرسند برای چه به عراق فرستاده شده‌اند و یا می‌گویند که وقتی فرصتش را پیدا کنند، مخالفت خود را با جنگ در موقع رأی‌گیری نشان خواهند داد. فیلم در انتها، مادر داغ‌دیده‌ای به نام لی‌لا لیپسکم را نشان می‌دهد که افراد خانواده‌اش دوره‌اش کرده‌اند. لی‌لا دربارهٔ پسر مقتولش حرف می‌زند و آخرین نامه‌ای را که پسرش از جبههٔ جنگ در عراق فرستاده، می‌خواند. و همین زن سپس به واشینگتن سفر می‌کند و در مقابل کاخ سفید، مخالفت خود را با جنگ علناً اعلام می‌کند.
● مور در کسوت یک سینماگر ̎متعهد̎ عجیب نیست که پیش از پائین آمدن تب ماجراهای مربوط به پس از یازده سپتامبر، سراغ این فاجعهٔ بین‌المللی برود و به روش خاص خودش، بخش مربوط به ارتباط بین دو خانوادهٔ بوش و بن‌لادن را برجسته کند. موضوع این مستند مور، طبعاً از موضوع تقریباً محلی مستند قبلی مور، بولینگ برای کلمباین (۲۰۰۲)، ملتهب‌تر و جهان‌شمول‌تر است و کنجکاوان بیشتری دارد. از طرف دیگر شخصیت‌های مشهورتری هم به‌عنوان بازیگر این فیلم مستند، گیر مور افتاده‌اند؛ از جرج بوش گرفته تا دانلد رامسفلد و دیک چینی و البته بن‌لادن. بعضی از ویژگی‌هائی که تماشای بولینگ برای کلمباین، مستند قبلی مور را جذاب و کارآمد ساخته بودند، این‌جا هم وجود دارند: از ریتم مناسب تصایر گرفته تا توجه به جزئیات و حجم بالای انتقال اطلاعات و بالاخره استفادهٔ درست از موسیقی و تدوین (گاهی به سر آدم می‌زند که فکر کند از زمان سرگئی آیزنشتاین، هیچ‌کس از تأثیرات تدوین دیالکتیک برای رسیدن به آرمان‌هایش، این‌طور با شهامت بهره نگرفته) اما خیلی چیزها در بولینگ برای کلمباین وجود دارند که این‌جا خبری از آنها نیست. بولینگ... فیلم اصیل‌تری بود. فیلم‌نامهٔ مور برای فارنهایت ۹/۱۱ آشفته‌تر است، معلوم است که نسبت به اثر قبلی، فرصت کمتری برای جمع کردن اثر وجود داشته و بالاخره این‌که گرایش‌های بیش از حد سیاسی این فیلم، طعم اجتماعی دو مستند قبلی مور را آلوده کرده است. فعلاً پُرفروش‌ترین مستند تاریخ سینما همین است.