ترک سیگار

سیگارکشیدن، نیکوتین را که یک داروی اعتیادآور قوی است به سرعت و به میزان زیاد به طور مستقیم به مغز می‌رساند. اعتیاد به نیکوتین معمولا با تجربه‌کردن تفننی سیگار طی نوجوانی آغاز و اغلب منجر به کشیدن سیگار به طور دایمی و در کل زندگی می‌شود. البته، این خود نیکوتین نیست که مشکل اصلی را برای سلامت ایجاد می‌کند، بلکه «تار» همراه آن است که باعث مضرات ناشی از سیگار می‌شود.
● اثرات کشیدن سیگار
کشیدن سیگار منجر به طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن و انواع سرطان در تقریبا تمام دستگاه‌های بدن می‌شود. مصرف سیگار موجب بیش از ۱۰۰,۰۰۰ مرگ در سال‌ تنها در انگلستان می‌گردد. اگرچه برخی بیماری‌ها مانند سارکوییدوز، آلوئولیت آلرژیک برونزاد، پارکینسون و کولیت اولسراتیو وجود دارند که در سیگاری‌ها شیوع کمتری دارند اما ترک سیگار در مجموع و در هر سنی فواید بسیاری برای بدن به همراه دارد. سال‌هاست که مداخلات موفق و مقرون به صرفه‌ای برای ترک سیگار به وجود آمده‌اند. این روش‌ها شامل اقدامات ژنریک در سطح جامعه برای تشویق به ترک سیگار (و تقبیح اعتیاد به سیگار) به اضافه اقدامات انفرادی شامل حمایت‌های رفتاری و دارودرمانی هستند.
● کمک به بیماران برای ترک سیگار
▪ حمایت‌های رفتاری
همه کارکنان بخش سلامت باید ترک سیگار را در هر فرصت ممکن تشویق کنند و همیشه توصیه‌هایی را به روشی به دور از قضاوت و همراه با حس همدلی ارایه نمایند. پزشکان باید به بیماران توضیح دهند که ترک سیگار آسان نیست و ممکن است تلاش‌های متعددی برای دستیابی به موفقیت درازمدت لازم باشد. پزشکان باید افرادی را که برای ترک سیگار انگیزه دارند شناسایی کرده، در اولین فرصت ممکن از آنها برای یک اقدام جدی حمایت نمایند. در صورتی که افراد انگیزه لازم را نداشته باشند، باید به دنبال علت آن گشت و آنها را تشویق کرد که در آینده نسبت به ترک سیگار اقدام نمایند. پزشکان باید این عقیده را که سیگار یک قاتل است منتقل کنند تا افراد مصرف‌کننده، سیگار را در هنگام اضطراب و تنش به چشم «دوست آرامش‌بخش» نگاه نکنند. توضیح دهید که مصرف سیگار در ابتدا موجب آرامش و رضایت‌خاطر می‌شود چرا که علایم قطع سیگار را از بین می‌برد. به بیماران یادآوری کنید که به یاد اولین تجربه کشیدن سیگار بیفتند و بپرسید که آیا رضایت‌بخش بوده است یا خیر. مواد شیمیایی و سرطان‌زای یافت شده در سیگار را فهرست کنید (مانند بنزن و آرسنیک) و نیز همه بیماری‌هایی را که سیگار ایجاد می‌کند، توضیح دهید. اهمیت حمایت‌های رفتاری و دارودرمانی را متذکر شوید و بیماران را به استفاده از هر دو روش تشویق کنید. در مورد علایم ترک نیکوتین بحث کنید و توضیح دهید که این علایم در چند روز اول بیشترین شدت را دارند و طی یک ماه به طور کامل از بین خواهند رفت. افزایش وزن اغلب موجب نگرانی می‌شود، بنابراین بر نیاز به تغذیه سالم، نوشیدن آب پیش از غذا و ورزش تاکید نمایید. تجویز رژیم‌های غذایی ممکن است برای برخی افراد ضروری باشد. بیماران را تشویق نمایید که اهدافی را تعیین نمایند و برای خودشان پاداش قایل شوند و بر فواید مالی ترک سیگار نیز تاکید نمایید. اطلاعات کتبی در اختیار همراهان بیماران قرار دهید تا توصیه‌های شما مبنی بر خطرات کشیدن سیگار و فواید ترک آن توسط افراد خانواده به آنها یادآوری شود.
توصیه‌های رفتاری را یا خودتان ارایه دهید یا این کار را به یک متخصص ترک سیگار بسپارید. برای همه بیماران بلافاصله بعد از اقدام به ترک چه با خودتان و چه با یک متخصص ترک سیگار قرار ملاقات بگذارید. از این قرار ملاقات برای پایش پیشرفت کار، استفاده از راهبردهای جایگزین در صورت لزوم و ارایه حمایت‌های لازم و تشویق بیماران استفاده کنید.
▪ درمان جایگزینی با نیکوتین
درمان جایگزینی با نیکوتین رایج‌ترین درمان برای کمک به قطع سیگار است و شانس ترک را به میزان ۷/۱ برابر افزایش می‌دهد. این درمان از طریق تامین نیکوتین بدون اجزای سمی سیگار عمل می‌کند. بسیاری از سیگاری‌ها عقیده دارند که نیکوتین سمی است بنابراین تاکید کنید که نیکوتین ایمن است و این تار است که کشنده است. درمان جایگزینی با نیکوتین به اشکال بسیار متفاوتی در دسترس است. اگرچه برخی اشکال (مانند آدامس، فرم استنشاقی، اسپری بینی و قرص‌های مکیدنی) نیکوتین را بسیار سریع‌تر از برخی روش‌های دیگر (مانند چسب پوستی) به بدن می‌رسانند، همگی این روش‌ها دوز کلی کمتری را با سرعت آهسته‌تری نسبت به سیگار به مغز می‌رسانند. از آنجا که شواهد روشنی وجود ندارد که هیچ‌یک از روش‌های تجویز موثرتر از بقیه باشند، بهترین رویکرد پیروی‌کردن از انتخاب بیمار نسبت به فرآورده‌های مورد نظر است. در مورد سیگاری‌های افراطی، شواهد نظری وجود دارد مبنی بر اینکه از ترکیبی از فرآورده‌های پیوسته‌ رهش (برای تامین نیکوتین پایه مداوم) به همراه فرآورده‌های سریع‌الاثرتر پیش از احساس تمایل به کشیدن سیگار یا در هنگام تمایل استفاده کنیم. در برخی سیگاری‌ها با کنتراندیکاسیون نسبی به درمان (مانند بیماری حاد قلبی‌-عروقی یا بارداری) منطقی است که از دوزهای پایین فرآورده‌های کوتاه‌اثر استفاده کنیم، هرچند که در عمل درمان جایگزینی با نیکوتین به ندرت مشکل ایجاد می‌کند. سیگاری‌های کم‌مصرف (کمتر از ۱۰ سیگار در روز) و آنهایی که اولین نوبت سیگارکشیدن‌شان بیش از یک ساعت پس از بیدارشدن است نیز ممکن است توصیه به مصرف فرآورده‌های کوتاه‌اثر شوند و آن را پیش از کشیدن سیگار معمول یا در هنگام احساس تمایل به آن مصرف کنند. درمان جایگزینی با نیکوتین تا ۳ ماه توصیه می‌شود و در پی آن به مرور قطع می‌گردد. فرآورده‌های نیکوتینی معمولا به خوبی تحمل می‌شوند.
▪ بوپروپیون
اثربخشی بوپروپیون در افزایش میزان ترک به اندازه درمان جایگزینی نیکوتین است. بوپروپیون یک داروی ضد افسردگی است اما به نظر می‌رسد اثر بر ترک سیگار مستقل از این کارکرد آن باشد. بوپروپیون نیز مانند درمان جایگزینی با نیکوتین به جلوگیری از افزایش وزن کمک می‌نماید. مهم‌ترین عارضه جانبی بوپروپیون، ارتباط آن با تشنج است، بنابراین در بیمارانی که سابقه صرع یا تشنج دارند، کنتراندیکه است. بوپروپیون را نباید در کل به بیمارانی تجویز کرد که سایر عوامل خطرزای تشنج را دارند، برخی داروها نیز (مانند ضد افسردگی‌ها، ضد مالاریاها، آنتی‌سایکوتیک‌ها، کینولون‌ها و تئوفیلین) می‌توانند آستانه تشنج را پایین بیاورند. برخلاف درمان جایگزینی نیکوتین، که معمولا در هنگام ترک سیگار آغاز می‌شود، بوپروپیون را باید ۱ یا ۲ هفته قبل از زمان ترک آغاز کرد. دوز اولیه باید ۱۵۰میلی‌گرم روزانه و به مدت ۶ روز باشد که پس از آن تا ۱۵۰میلی‌گرم دو بار در روز افزایش داده می‌شود. اگر بیمار طی ۸ هفته سیگار را ترک نکرد، درمان را متوقف کنید. شواهد روشنی وجود ندارد که ترکیب بوپروپیون با درمان جایگزینی نیکوتین، میزان ترک را بهبود می‌بخشد، ضمن اینکه ترکیب این دو می‌تواند منجر به پرفشاری خون و بی‌خوابی نیز بشود.
▪ سایر درمان‌های دارویی
داروی ضد افسردگی نورتریپتیلین به نظر می‌رسد که برای ترک سیگار به اندازه درمان جایگزینی نیکوتین و بوپروپیون موثر باشد. سایر درمان‌های جدید در مراحل پیشرفته کارآزمایی‌های بالینی هستند و ممکن است در آینده نزدیک در دسترس قرار گیرند. یکی از این داروها وارنیکلین (Varenicline) است که مسدودکننده‌ گیرنده نیکوتین و آگونیست نسبی آن به شمار می‌رود. شواهدی وجود ندارد که درمان‌های مکمل مانند هیپنوتیزم یا طب سوزنی مثمرثمر باشند.
▪ گنجاندن ترک سیگار در مراقبت‌های معمول
یکی از موانع اصلی در اقدامات مربوط به ترک سیگار این است که بسیاری از کارکنان بخش سلامت مهارت‌ها و دانش لازم را برای مداخله ندارند یا اینکه نمی‌توانند آن را به طور روتین در طبابت به کار گیرند. ضروری است که از مقدار و وضع کشیدن سیگار اطمینان حاصل کنیم، توصیه‌های مختصرومفید ارایه کنیم و به سیگاری‌هایی که مایل به ترک هستند، کمک‌های اضافه‌تری بدهیم و این کارها را در طبابت معمول در تمام تخصص‌های پزشکی وارد کنیم.
تمام سیگار‌ی‌ها باید مداخلات مربوط به ترک سیگار را هرچند کوتاه و جزیی در تمام ملاقات‌هایشان با پزشک خود و سایر کارکنان بخش سلامت دریافت کنند. همچنین این نکته مهم است که به بیماران ناتوان در ترک کامل، توصیه کنیم که کاهش تعداد سیگارهای مصرفی ممکن است فوایدی به همراه داشته باشد.

منبع:
Srivastava P, et al. BMJ June ۶-۱۳۲۴: ۳۳۲; ۲۰۰۶

منبع : هفته نامه نوین پزشکی