پیروزی نور بر تاریکی

گروه اتریشی "ورنر هیرزر" امسال با دو نمایش "فلوت سحرآمیز" و "یوهان اشتراوس و دوشیزه دانوب" در جشنواره تئاتر عروسکی شرکت دارند. این گروه که از پایتخت موسیقی جهان به ایران آمده اند در اولین نمایش شان اپرایی از ولفگانگ آمادئوس موتسارت و در نمایش دوم زندگی نامه ای از یوهان اشتراوس را محور و بستر موسیقیایی و داستان کارشان قرار داده اند.
"فلوت سحرآمیز" که چند سال پیش هم در همین جشنواره عروسکی یکبار به اجرا در آمده بود نمایشی عجیب و فانتزی درباره سفر روح از تاریکی به روشنی است. در این نمایش "تامینو" که در حال شکار است توسط سه بانو از گزند ماری نجات پیدا می کند و بعدها برای نجات دختر ملکه از دست جادوگر مامور می شود. این ماموریت او را به هزار توی امتحانی معنوی می کشاند و در این مسیر فلوت سحرآمیزی که سه بانو به او داده اند حافظ جانش است. تامینو آزمونهای زیادی را با موفقیت پشت سر می گذارد و در پایان همراه با پامینا موفق شده تا پیروزی نور بر تاریکی را اعلام کند؛ آنها پا به معبد خورشید می گذارند و غلبه خیر بر شر را جشن می گیرند.
ماریونت زیبای اتریشی با اجرای ماهرانه و ظریف عروسکها در صحنه نمایش لحظه های زیبایی را برای مخاطب ایرانی می آفریند که سرشار از جادو و تخیل و فانتزی است. انسانها، حیوانات و نیمه انسانهای فلوت سحرآمیز جهانی عجیب و رویایی می آفریند که در خدمت محتوایی ناب و انسانی و البته سلوکی شرقی نیز قرار گرفته اند. مبارزه با تاریکی و عبور از آزمایشهای متعدد برای رسیدن به نور مسیری است که قهرمان نمایش به کمک فلوت سحرآمیزش طی می کند و در پایان به پیروزی و نور می رسد.
"ورنر هیرزر" در فلوت سحرآمیز یکی از فاخرترین گونه های نمایش عروسکی- ماریونت- را در کنار اپرای فاخر موتسارت قرار داده و در مدت زمان اجرای نمایش تماشاگران را با دنیای سحرآمیز این عروسکها درگیر لذتی دیداری و البته معنایی می کند.
اما به همان اندازه که این نمایش و داستانها و ماجراهای متعددش جذاب و دیدنی بودند، نمایش دیگر گروه اتریشی "یوهان اشترواس و ..."خسته کننده و بدون اکت و عمل نمایشی اجرا شد. هیرزر در دومین نمایش اش داستان زندگی اشتراوس نوازنده معروف والس اتریش را در مقابل تماشاگر تعریف کرد. یک عروسک به عنوان راوی در این نمایش در مقابل تماشاگر قرار گرفت و با ترجمه فارسی تنها به روایت به واسطه زندگی نامه اشتراوس پرداخت.
نکته اول در مورد این نمایش، آنکه، اصلاً هیچ عمل نمایشی در صحنه آن وجود نداشت و ما تنها شاهد روایت مستقیم و گفتاری و زندگی نامه ای اشتراوس بودیم. چنین روایت و نقل مستقیمی کاملاً متفاوت با هزارتوی داستانی "فلوت سحرآمیز" خسته کننده و غیر نمایشی به نظر می رسید. تنها نقطه جذاب "یوهان اشتراوس..." دکور زیبا و حرکات ظریف ماریونتی بود که آن هم پس از مدتی تازگی و تاثیر زیبای دیداری اش را تحت تاثیر بدون اکت بودن نمایش و روایت محض و بدون عمل آن از دست می داد.
"یوهان اشتراوس..." با آنکه به زبان فارسی اجرا می شد و تماشاگر ایرانی را متوجه موضوع در حال روایتش می کرد نتوانست تاثیرگذار باشد، چون این نمایش عنصر مهم درگیری و عمل را در خود نداشت.
راوی "یوهان اشتراوس...." به تعریف زندگی نامه قهرمان نمایش – اشتراوس- می پرداخت و بعد از آن فصل کوتاهی که مرتبط با زندگی آهنگساز معروف اتریشی بود به نمایش درآمد. البته تمایل به پرداخت جذابیت های کمیک تا اندازه ای توانسته بود که علاقه مخاطب به تعقیب داستان و درگیر شدن موفق او با نمایش را موجب شود اما این روند همواره تقطیع می شود و در یک جریان کلی ارتباط هیچگاه نتوانست مثل نمایش قبلی گروه اتریشی با تماشاگر درگیر شود و او را همراه با نمایش نگه دارد.
تغییرات دکور و حرکتهای زیبا و قوام با ظرافت عروسکها تنها جذابیتهای نمایش دوم گروه اتریشی بودند که در کنار عدم پرداخت اکت نمایشی در اجرای آن توانستند تا اندازه ای تماشاگرانشان را راضی نگه دارند. نکته مهم و ارزشمند در مورد هر دو نمایش ورنر هیرزر غنای و ارزش همراهی موسیقی با روایت و اجرای نمایشی بود. "فلوت سحرآمیز" و "یوهان اشتراوس ...." دو نمایش با محوریت و اهمیت حضور تم و محتوای موسیقیایی بودند که حتی اگر هیچ ارزش نمایشی نداشته باشند باز هم به دلیل غنای موسیقیایی و البته غنای تکنیک های عروسک گردانی تجربیات ارزشمندی در حوزه اجرای نمایش عروسکی برای ما محسوب می شوند.
ورنرهیرزر که حدو شش سال پیش با اجرای نمایش "فلوت سحرآمیز" کمک زیادی به ورود اپرای ماریونت در ایران کرد امسال بار دیگر دو اجرای موفق از این شیوه را به روی صحنه برد و توانست یکی از بهترین نمایشهای دوازدهمین جشنواره تئاتر عروسکی را به نام گروه اتریشی ثبت کند.

مژگان معطوفی

منبع : تئاتر مقاومت