گلوکوم ثانویه به تریامسینولون

گلوکوم ناشی از استروئیدماهیت عینی تشخیصی است و در سالیان اخیر با افزایش مصرف استوناید تریام سینولون داخل ویتره (IVTA) برای بیماریهای مختلف ویتره و شکبیه نظیر بیماریهای عفونی، بیماریهای عروقی و بیماریهای التهابی، توجه خاصی به آن معطوف شده‌است. IVTA غالباً برای درمان ادم ماکولا ناشی از دیابت، انسداد ورید شبکیه و AMD به کار می‌رود. این‌گونه درمان بهبودی موقت در میزان دید در افراد مبتلا در برداشته و با یک دسته عوارض همراه است.
▪ عوارض تزریقی شامل: آندوفتالمیت عفونی و آب مروارید استریل، پارگی شبکیه، خونروی ویتره‌ و افزایش فشار داخل چشم. فشارچشمی بالای ثانویه ناشی از تجویز استروئید بستگی به دوز، ساختمان شیمیایی استروئید تجویز شده، تکرار و روش خروج آن، مدت درمان و میزان حساسیت بیمار به استروئید می باشد.
در حدود یک سوم جمعیت عادی چند هفته پس از درمان، دچار افزایش فشار چشم می‌شود. این درصد در افراد مشکوک به گلوکوم یا آنهایی که گلوکوم زاویه‌ی باز اولیه دارند بیشتر است. سایر عوامل خطرزا شامل سابقه‌ی‌ خانوادگی گلوکوم، بیماری قند، نزدیک ‌بینی و وجود بیماریهای نسج همبند و یا در افراد خیلی جوان و یا خیلی پیر می‌باشد.
اگر چه IVTA در غلظت بالای داخل چشمی بدون علائم سمیت عمومی بوده ولی حلالیت کم آن در آب سبب طولانی شدن اثر آن در چشم و در نتیجه افزایش شیوع نسبی فشار داخل چشم می‌شود.
در یک بررسی داروشناسی در چشم با مصرف ۴ میلی گرم IVTA، معدل عمر نیمه‌ی دارو در حدود ۱۹ روز همراه با غلظت قابل اندازه‌گیری تا ۳ ماه پس از تزریق وجود داشت.
پاتوفیزیولوژی افزایش فشار داخل چشم: علت دقیق گلوکوم ناشی از استروئید نامشخص است. تغییرات بیوشیمیایی و مورفولوژیکی در ترابکولارمش ورک گزارش شده که شامل تجمع گلیکوزامینوگلیکان است که سبب افزایش ماده‌ی خارج سلولی و سرکوب فعالیت فاگوسیتی آندوتلیوم ترابکول و دوباره‌ سازی شبکه‌ی ترابکولار می‌گردد. شاید پروتئین‌های میوسیلین در سلولهای ترابکول دراین تغییر مؤثر باشد.
انسداد مکانیکی ترابکولارمش ورک به وسیله‌ی استروئید و یا ترکیب اجزای آن نیز تصورشده است.
فشار داخل چشم به علاوه ناشی از کاهش جریان مایع زلالیه می‌باشد.
تریامسینولون ابتدا به صورت تجربی در مدل حیوانی مبتلا به نئوواسکولاریزاسیون کوروئید و PVR (پرولیفراتیوویترئورتینوپاتی) به کار رفت.
چشمان درمان شده دچار کاهش رشد فیبروبلاست‌ها و کاهش نئوواسکولاریزاسیون گردیدند.
مکانیسم عمل IVTA کاملاً آشکار نیست. شاید سبب ثبات سد خونی شبکیه‌یی می‌گردد. افزایش فشار داخل چشم شایعترین عارضه IVTA بوده، مرور بررسی‌های بالینی نشان دهنده‌ی تغییرات فرکانسی و زمانی فشار چشم بعد از تزریق است و این اهمیت پیگیری بیمار را پس از این کار نشان می‌دهد. شیوع نسبی بالا رفتن فشار داخل چشم بین ۲۰ تا ۵۰ درصد بوده و این بالا رفتن غالباً بین ۴ تا ۸ هفته بعد از تزریق اتفاق می‌افتد. بیماران مبتلا ممکن است نیاز به مداخله‌ی جراحی داشته باشند.
نتایج و میزان بروز عوارض با غلظتهای متفاوت تریامسینولون متفاوت است Score (Standard of Care Vs Corticosteroid for Retinal Vein Occuclusion) اطلاعات بیشتری راجع به دوزهای متفاوت IVTA داده است. بعضی محققان تست‌های تحریکی با دوزهای پایین IVTA برای تعیین چشمانی که تمایل به پاسخ استروئیدی دارند، در نظر گرفته که نتایج متناقض بوده است.
در یک گزارش ۳۰۵ چشم که ۲۰ میلی‌گرم IVTA دریافت کرده بودند، افزایش فشار داخل چشم در ۴۰ درصد از آنها دیده شد که معمولاً در هفته‌ی اول و بیشتر در ماه ۲ و ۳ دوم تا سوم اتفاق افتاد.
IOP بالا بعد ازحدود ۸ و ۹ ماه به حالت اولیه برگشت نمود. در این بررسی بیشتر چشم‌ها با دارو کنترل شدند اما ۳ مورد از آنها نیاز به جراحی فیلترینگ پیدا کردند.
افراد جوان مبتلابه هیپرتانسیون چشمی شدند. بین افزایش IOP و رفراکشن و جنسیت رابطه‌یی وجود نداشت. در همان گروه با تکرار تزریق IVTA، بالا رفتن فشار داخل چشم و زمان اثر آن تا ۸ ماه بعد از تزریق ادامه داشت.
● درمان گلوکوم ناشی از IVTA:
درمان براساس عوامل خطریعنی IOP و وضعیت عصب باصره و میدان دید در فرد مبتلاست.
خوشبختانه غالب این موارد به طور موفقیت آمیزی نسبت به درمان طبی جواب می‌دهند. مواد کاهش دهنده‌ی زلالیه در خط اول درمان قرار دادند. پروستاگلاندین‌ها باید به جهت جلوگیری از ادم ماکولا با احتیاط مصرف شوند.
ترابکولوپلاستی آرگون لیزر جانشین دیگری در کاهش دادن IOP می‌باشد.
موارد سرکشی به درمان گلوکوم، جراحی فیلترینگ همراه با آنتی‌متابولیت نتایج خوبی در برخواهد داشت.
در موارد اسکار و التهاب مشخص ملتحمه، استفاده از جراحی ایمپلنت (Ahmed-Valve) ضرورت دارد. بعضی مؤلفان امتحان گونیوسکپی را قبل از تزریق IVTA توصیه می‌کنند. سایر محققان مراقبت بیشتری به خرج داده و پیگیری مکرر در چشمانی‌که عمل آب مروارید شده و یا ویترکتومی کرده‌اند، نموده‌اند چرا که خارج کردن لنز ویا ویتره سبب تسهیل در ورود دارو به سگمان قدامی و سبب انسداد مکانیکی ترابکولارمش ورک می‌گردد. ویترکتومی سبب کاهش کشش روی ماکولا در بعضی موارد می شود.
● نتیجه‌:
تریامسینولون استوناید تزریقی همراه با اصلاح آناتومیکی و عملی در بعضی چشمان که مبتلا به بیماریهای شبکیه و کوروئید بوده می‌باشد. افزایش فشار چشم شایعترین عارضه این روش بوده و ممکن است گلوکوم ثانویه ایجاد کند.
خوشبختانه بیشتراین موارد با دارو درمان شده و ۱ تا ۲ درصد نیاز به مداخله‌ی جراحی پیدا می‌کنند.
فشار داخل چشم در اولین هفته بعد از تزریق IVTA باید اندازه‌گیری و تاچند ماه تحت نظر باشد.
گونیوسکوپی قبل از و بعد از تزریق توصیه می‌شود.باید به بیمارانی که حساس استروئید هستند توجه مخصوص شود و منافع و مضار این روش به بیمار توضیح داده شود. تشخیص زود هنگام بالا رفتن فشار داخل چشم ناشی از استروئید و اقدام درمانی لازم نتیجه‌ی کار را بهتر خواهد کرد.

دکتر محمدحسین کوچک زاده
چشم

منبع : هفته نامه پزشکی امروز