جغرافیای تاریخی استان ، استان کهکلویه‌وبویراحمد

استان كهگیلویه و بویراحمد در گذشته‌ای نه چندان دور جزء یكی از بلوك‌های مملكت فارس بوده كه شامل دو قسمت شمال شرقی كه آن را سردسیر و كوهستانی و پشت كوه و قسمت جنوبی و غرب كه آن را نره كوه و بهبهان می‌نامیدند. تا دوم تیرماه 1342 شمسی، قسمتی از استان فعلی كهگیلویه و بویراحمد جزء استان خوزستان و قسمتی نیز جزء ‌استان فارس بود.
پانزدهم آبان‌ ماه 1338، قسمت گرمسیر بهبهان به شهرستان كهگیلویه با مركزیت دهدشت تبدیل شد. این شهرستان كماكان جزء استان خوزستان و بقیه منطقه جزء استان فارس بود. به دنبال شورش ایل بویراحمد در 22 تیر ماه 1342،‌ منطقه كهگیلویه و بویراحمد طبق تصویب نامه مجلس شورای ملی وقت، از استان‌‌های فارس و خوزستان جدا شد و به یك فرمانداری كل تبدیل شد و یاسوج كه تا آن زمان خالی از سكنه بود،‌ به عنوان مركز آن تعیین گردید. در اسفندماه 1352 شمسی فرمانداری كل كهگیلویه و بویراحمد به استان تبدیل شد.
به استناد كتاب «ممسنی در گذرگاه تاریخ» مردم لرستان،‌ كهگیلویه و بویراحمد،‌ ممسنی و حتی دشستان بوشهر از یك نژاد هستند و با یك زبان صحبت می‌كنند و آداب و رسوم و فرهنگ مشابهی دارند. در زیر مختصری از سیمای تاریخی شهرستان‌های استان بیان می‌گردد: