نوشابه‌های گازدار با ما چه می‌کنند؟

یکی از مشکلات تغذیه‌ای در ایران مصرف بیش از حد مجاز و بالا‌تر از استاندارد جهانی نوشابه‌های گازدار و کافئینی است.
‏مصرف سرانه نوشابه در ایران بیش از ۳۳ لیتر است در حالی که مصرف این نوشابه‌ها در کشور‌های دیگر به میزان ۱۱ تا ۱۲ لیتر در سال است. این مطلب مؤید آن است که هر ایرانی در سال ۳ تا ۴ برابر استانداردهای جهانی از نوشابه‌های گاز دار استفاده می‌کند.
نوشابه‌های گاز دار ترکیبی از گاز دی اکسید کربن، مواد افزودنی، شکر صنعتی و آب است. هر قوطی نوشابهُ گاز دار معادل ۱۰ قاشق شکر، ۱۵۰ کالری، ۳۰ـ۵۵ میلی گرم کافئین و غرق در رنگ‌های مصنوعی است. این مقدار شکر، کالری و مواد افزودنی مضر در یک محصول که هیچ ارزش غذایی ندارد، نگران‌کننده است. علاوه بر آن وجود بعضی از مواد نگهدارنده و نیز اسید بنزوئیک از جمله عواملی است که افراط کنندگان در مصرف نوشابه‌های گازدار را به سوی بیماری‌های صعب‌العلاج و سرطان‌ها سوق می‌دهد. برخی از تاُثیرات زیان بار این نوشابه‌ها عبارت‌اند از:
▪ ‏اثر بر استخوان‌ها
مصرف مداوم و روزانه نوشابه‌های گاز دار به علت وجود اسید فسفریک در تنظیم کلسیم و فسفر بدن اختلال ایجاد می‌کند. این اختلال به سه صورت ممکن است رخ دهد:
۱) اسید فسفریک نوشابه‌های گاز دار در بدن موجب خروج یون کلسیم از استخوان‌ها می‌شود.
۲) اگر این نوشابه‌ها حاوی کافئین هم باشند، سبب کاهش جذب کلسیم در استخوان‌ها می‌شود.
۳) املاح فسفات موجود در نوشابه‌های گازدار، مانع از جذب کلسیم وعده غذایی می‌شوند، بنابراین با مصرف مرتب این نوشابه‌ها، بدن با اختلال در جذب کلسیم رژیم غذایی مواجه می‌‌شود.
اختلال در جذب کلسیم باعث کمبود کلسیم بدن شده و در نهایت مشکلات استخوانی نظیر پوکی‌استخوان را به وجود می‌‌آورد. همچنین نوشابه‌های گاز دار به دلیل داشتن خاصیت اسیدی، سختی مینای دندان‌های شیری کودکان را از بین می‌‌برند.
به منظور تایید نظریه مزبور، مطالعه‌ای روی ۴۰ دندان شیری فاقد پوسیدگی و سایش صورت گرفت و پس از اندازه‌گیری سختی مینای آنها، این دندان‌ها در معرض نوشابه‌های گازدار قرار داده شدند و سختی آنها مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان ملاحظه شد که سختی دندان‌های شیری، به طور قابل توجهی بعد از مصرف نوشابه‌های گازدار کاهش می‌‌یابد. با توجه به این که از دست رفتن سطح دندانی به محض رویش دندان در دهان آغاز می‌‌شود، ممکن است آسیب به دندان‌های دائمی در دوران کودکی نیز دیده شود که این مسئله نه تنها برای رشد آتی دندان‌ها مخاطره‌انگیز است بلکه نیاز به ترمیم‌های وسیع را در آینده به دنبال خواهد داشت. از طرف دیگر اسید فسفریک و میزان بالای قند در این نوشابه‌ها به ترتیب منجر به سستی دندان‌ها شده و پوسیدگی دندان‌ها را تسریع می‌‌کنند.
▪ اثر بر کلیه‌ها
بالا رفتن میزان اسید فسفریک در خون بر عملکرد کلیه‌ها تاثیر منفی دارد. از آنجایی که کلیه‌ها قادر به دفع سریع آن نیستند، باعث وارد آمدن فشار مضاعف به کلیه‌ها می‌‌شود. همچنین مصرف نوشابه‌های گاز دار سبب می‌‌شود تا کلسیم از استخوان‌ها خارج شده و درون خون جریان یابد که این امر به نوبه خود موجب رسوب کلسیم اضافی در کلیه‌ها می‌شود و در نهایت به تشکیل سنگ‌های کلسیمی در کلیه‌ها می‌انجامد.
▪ اثر بر دستگاه گوارش
به علت دمای پایین این نوشابه‌ها در دستگاه گوارش تاثیر آنزیم‌های گوارشی کم شده و موجب پیدایش استرس در سیستم گوارشی می‌‌شود و در نتیجه غذای کمتری جذب بدن می‌‌شود. باقی مانده غذای هضم نشده باعث ایجاد سموم و گاز‌های بدبو می‌‌‌شود که از طریق جذب روده‌ای وارد خون شده و به تمام بدن منتقل می‌‌شود. سرانجام پخش سموم در بدن باعث پیشرفت بیماری‌های گوناگون خواهد شد.
علاوه بر آن اسید فسفریک نوشابه‌های گازدار، اسید کلریدریک موجود در معده را خنثی می‌کند و در نتیجه عملکرد صحیح معده را تحت تأثیر قرار می‌‌دهد. هنگامی که معده ناکارآمد شد، غذای مصرفی گوارش نیافته، سبب سوء هاضمه، نفخ و کاهش جذب مواد مغذی می‌‌‌شود.
از طرف دیگر اسیدیته نوشابه‌های گاز دار که بین ۲/۵ تا ۳/۵ است، موجب پدید آمدن محیطی اسیدی در معده می‌شود و از آنجایی که در کل مسیر سیستم گوارشی، تنها معده قادر به مقاومت در برابر چنین محیط اسیدی است، در دیگر اعضای سیستم گوارش بدن مانند دهان، گلو و مری در پی مصرف نوشابه‌های گازدار، محیط اسیدی نابهنجار و مخربی ایجاد می‌‌کند.
علاوه برآن نوشابه‌های گاز دار خطر سرطان مری را افزایش می‌دهند. همچنین باعث اتساع معده می‌شوند که این امر به نوبه خود باعث برگشت محتویات اسیدی از معده به داخل مری می‌شود. برگشت محتویات اسیدی معده به داخل مری یا رفلاکس با سرطان مری ارتباط مستقیم دارد. کشور‌هایی که در آنها میزان مصرف نوشابه گاز دار به ازای هر فرد در سال بیشتر از ۸۰ لیتر است، با افزایش میزان سرطان مری مواجه بوده‌اند.
و در آخر جالب است بدانید محققان ثابت کرده‌اند که اگر یک تکه ناخن ۷۲ ساعت در نوشابه حاوی اسید فسفریک باقی بماند به طور کامل حل خواهد شد.

نویسنده: سیما کربلایی صالح

منبع : روزنامه اطلاعات