دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
مدل‌های دموکراسی
مشاركت، جامعه‌پذیری سیاسی، آزادی‌های مدنی، دموكراسی، رسانه‌ها و... از جمله واژگان سیاسی مهمی هستند كه در دنیای پیچیده امروزین و در بازار مكاره سیاست همواره ورد زبان این و آن هستند. یكی از اساسی‌ترین مباحث علوم سیاسی مبحث دموكراسی یا مردم‌سالاری است كه در این گفتار سعی بر آن شده است ضمن تبیین مفهوم آن به صورتی تقریبا خلاصه و جامع انواع مدل‌های دموكراسی مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.
دموكراسی و مفهوم آن
واژه دموكراسی از دو واژه قدیم یونانی گرفته شده است.deomos(مردم) و kratosو در ابتدایی‌ترین معنای دموكراسی می‌توان گفت دموكراسی یعنی حق همگان (مردم) برای مشاركت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی.در یونان باستان كه خاستگاه و جایگاه اولیه دموكراسی است افراد جامعه به صورت مستقیم در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی شركت می‌جستند و به صورتی نوبتی عهده‌دار مسوولیت می‌شدند (به جز زنان و بردگان)، دموكراسی مستقیم در جوامع ابتدایی و ساده آن روز تقریبا پاسخگوی مطالبات اجتماعی مردم بود ولی با افزایش جمعیت، پیچیده‌تركردن روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، دموكراسی مستقیم جای خود را به دموكراسی غیرمستقیم داد. در دموكراسی غیرمستقیم با نمایندگی مردم قدرت و اختیارات خود را به برخی افراد تفویض می‌كردند و آنها در مكان‌هایی (مجالس قانونگذاری) هدایت و تصمیم‌سازی اجتماعی را عهده‌دار می‌شدند. دموكراسی آتنی یا كلاسیك پا به عرصه وجود گذاشت كه در طول تاریخ و تا به امروز پیشرفت‌های شگرفی را در مفهوم و جایگاه زندگی سیاسی جوامع امروزی به وجود آورده است.اصلی‌ترین مبانی دموكراسی را می‌توان اینگونه برشمرد: آزادی‌های مدنی، آزادی‌های اجتماعات، آزادی بیان و پس از بیان، مشاركت آزاد، شركت در انتخابات سالم و عادلانه،آزادی مذهب و اندیشه، تضمین حقوق اساسی مردم. مبانی دموكراسی كه حكومت اكثریت و شناخت حقوق اقلیت است در نظام‌های سیاسی گوناگون همواره مورد دستخوش و تعدی قرارگرفته است تا جایی كه حكومت‌های توتالیتر و فراگیر نیز خود را حامی دموكراسی قلمداد می‌كردند و می‌كنند تا جایی كه وقتی یونسكو در سال ۱۹۵۰ درباره دموكراسی كنفرانسی را ترتیب داد بیش از ۵۰ كشور در آن شركت داشتند. كشورهایی كه ابتدایی ترین آزادی‌های مدنی مردم را از آن سلب كرده بودند تا چه رسد به مفاهیم مدرن مشاركت و جامعه‌پذیری سیاسی در قالب دموكراسی نوین سیاسی اجتماعی.
دموكراسی كلاسیك (آتنی)
در این شكل از دموكراسی كه به صورت مستقیم و نیمه‌مستقیم بود فقط شهروندان مرد حق داشتند در مجمع قانونگذاری شركت كنند و زنان و بردگان از این حق محروم بودند. در دموكراسی كلاسیك اصل مهمی حاكم بود و آن برابری سیاسی تمامی شهروندان بود تا آزادانه بتوانند به نوبت فرمانروایی و فرمانبرداری كنند و مستقیما در امور قانونگذاری و قضایی مشاركت داشتند. قدرت اصلی حكومت در در دست مجمع شهروندان بود كه حد نصاب لازم برای تشكیل جلسات آن حضور ۶۰۰۰ نفر شهروند بود و این مجلس و مجمع در تصمیم‌گیری‌های مهم اجتماعی شركت می‌كردند و یك هسته ۵۰۰ نفری با كمك یك كمیته ۵۰ نفری تصمیمات اصلی را مدیریت می‌كردند. كلیه امور شهری از جمله مسائل رفاهی، امنیتی، بهداشتی و مسائل مهم‌تر مانند برقراری روابط خارجی و اعلان جنگ و صلح نیز برعهده این مجمع بود و ریاست بر هر یك از كمیته‌های مربوطه و مجمع یك روزه بود و به صورت قرعه و چرخشی نیز صورت می‌گرفت.در دموكراسی آتنی به استثنای مناصب نظامی، هیچ فردی نمی‌توانست دوبار عهده‌دار منصبی شود و در ازای خدمات دولتی به افراد حقوق پرداخت می‌شد.«دموكراسی آتنی متضمن نوعی تعهد عمومی به اصل فضیلت مدنی بود: ایثار در مقابل دولت شهر جمهوری و تبعیت زندگی خصوصی از مسائل عمومی و صلاح عامه. بطوری كه پریكلس (از سرداران و سیاستمداران برجسته آتنی) اجتماعی را توصیف می‌كرد كه در آن همه شهروندان می‌توانند و در حقیقت ناچارند در پی‌ریزی و تقویت زندگی عمومی مشاركت جویند و شهروندان برای مشاركت در مسائل عمومی، رسما با موانع ناشی از مرتبه و ؤروت مواجه نیستند. مردم در امر قانونگذاری یا كاركردهای قضایی قدرت حاكمیت یا قدرت فائقه دارند. مفهوم آتنی «شهروند» متضمن سهیم بودن در این كاركردها و مشاركت مستقیم در امور دولت است.»با توجه به مفاهیم اصلی دموكراسی كلاسیك كه در دو تا سه هزار سال قبل از میلاد در یونان باستان رشد و نمو یافت اولین جرقه‌های زندگی سیاسی و اجتماعی بشر زده شد. شاید در نگاه اول دموكراسی كلاسیك یونان در منظر یك اندیشه قرن بیست و یكمی بسیار كودكانه و حتی قاهرانه باشد ولی نباید عامل و فاكتور زمان را در تحلیل و آنالیز دموكراسی كلاسیك چند هزار سال قبل از نظر دور نگه داشت. بدون شك دموكراسی‌های پیشرو امروز خود را مدیون كلاسیك‌ترین مدل دموكراسی یعنی دموكراسی آتنی می‌دانند.
دموكراسی حمایتی
اصل حاكم در این مدل دموكراسی این است كه شهروندان برای اطمینان یافتن از اینكه حكومتگران منافع آنها را دنبال می‌كنند، خواستار كسب حمایت حكومتگران و نیز حمایت از یكدیگرند. در این شكل از دموكراسی حاكمیت مردم به نمایندگان آنها سپرده میشود كه می‌توانند همانند دولت كاركرد داشته باشند. انتخابات آزاد و منظم،رقابت بین احزاب و گروه ها و حكوت اكثریت و نیز پاسخگویی حكومت‌كنندگان از ویژگی‌های بارز این مدل است.قوای دولت بین قوای مجریه، مقننه و قضاییه تقسیم میشود. هواداران آزادی‌های مدنی و سیاسی بخاطر جلوگیری از برخوردهای خودسرانه و غیرقانونی از حكومت قانون حمایت می‌كنند و خواستار آزادی بیان، تشكیل اجتماعات و آزادی رای‌دادن هستند. دموكراسی حمایتی در چارچوب قوانین اجتماعی، حریم خصوصی افراد را بسیار مهم و جدی تلقی می‌كند. در این مدل از دموكراسی، كانون‌های قدرت برای جلوگیری از تمركز قدرت در یك كانون و مركز خاص وجود دارند و احزاب و گروههای ذینفع علاوه بر مشاركت سیاسی با هم رقابت دارند. «رشد و گسترش جامعه مدنی خودمختار به لحاظ سیاسی،مالكیت خصوصی بر ابزار تولید، اقتصاد بازار رقابتی، خانواده پدر سالار و گستردگی سرزمینی عرصه دولت ملی از شرایط عمومی استقرار دموكراسی حمایتی است.»دموكراسی تكاملی
این مدل از دموكراسی شباهت بسیار زیادی به مدل دموكراسی حمایتی دارد با این تفاوت اصلی كه مشاركت سیاسی در این مدل برای ایجاد و تكامل شهروندان معمولی به شهروندانی با اندیشه‌های والای سیاسی، معتقد و فعال است و زمینه‌های رشد و تكامل استعدادهای فردی در راستای زندگی سیاسی آزاد فراهم میشود. آزادی‌های فردی و تدوین برنامه‌های زندگی هر فرد بدون دخالت دولت از جمله خصوصیات اصلی این مدل است.نمایندگان پارلمان به عنوان افراد منتخب مردم بطور آشكار از دولتمردان اجرایی كشور تفكیك می شوند و كاركردهای آنان از همدیگر متمایز میشوند تا جایی كه بروكراسی دولتی بطور مشخا و برجسته‌یی از روشهای مجمع پارلمانی در تضادی كامل بسر می‌برند. شهروندان در حكومت‌های محلی به صورتی گسترده مشاركت دارند و خدمات قضایی از طریق یك قوه قضایی مستقل ارایه میشود. دخالت دولت در پایین‌ترین سطح قراردارد و اقتصاد رقابتی نتیجه این شیوه از رفتار سیاسی حاكمان و مردم است و مالكیت خصوصی به رسمیت شناخته شده است. شاید در وهله اول تفاوت آشكاری میان این مدل از دموكراسی با دموكراسی مبتنی بر همه‌پرسی باشد. این مدل دموكراسی را می‌توان شكلی از دموكراسی مستقیم دانست كه تمامی شهروندان به صورت رودررو و مستقیم در مسائل عادی سیاسی كشور یا مهم‌تر مانند تغییر قانون اساسی یا عضوشدن یا عدم عضویت در اتحادیه‌های بین‌المللی نظر خود را اعمال می‌كنند. «برای بعضی‌ها این ایده كه كشوری از راه توسل به همه‌پرسی در سیاستگذاری‌های معمولی اداره شود، جاذبه دارد، زیرا به نظر می‌رسد كه راهی باشد برای اجتناب از مضار دموكراسی پارلمانی بدون اینكه جنبه‌های غیرعملی دموكراسی مستقیم را داشته باشد و برخی هم این نوع دموكراسی را بسیار خطرناك می‌دانند. یكی از استدلال‌های اصلی بر ضد كاربرد گسترده همه‌پرسی این است كه شكل و چارچوب سوال بر نتیجه امر بسیار تاؤیر می گذارد.»در جریان همه پرسی یك سوال كلی و اساسی
پرسیده میشود كه رای‌دهندگان فقط مجاز خواهند بود جواب مثبت یا منفی دهند و در هر دو حالت رای‌دهنده در چارچوب و قالبی قرار خواهد گرفت كه مسوولان برگزاری همه‌پرسی می‌خواهند.دموكراسی همه‌پرسی زمینه و بستر مناسبی را نیز برای مشاركت هرچه بیشتر و مداوم مردم فراهم می‌كند و شركت در رای‌دادن به عنوان نماد این دموكراسی در مقاطع زیادی اتفاق می‌افتد.
دموكراسی مسیحی
این مدل از دموكراسی در كشورهای اروپای غربی رواج بیشتری دارد و یكی از علل نامگذاری این دموكراسی را می‌توان اتحاد برخی از حزب‌های سیاسی با كلیسای كاتولیك دانست. البته این اتحاد به معنای دریافت خط مشی از كلیسای كاتولیك نیست بلكه به نگاه تقریبا ایدئولوژیك این احزاب و گروه‌ها علیه نظام سرمایه‌داری، ضد سوسیالیسم و یهودیت است.احزاب دموكرات مسیحی بویژه در كشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش، بلژیك و هلند نفوذ بیشتری دارند و در مقاطع بسیاری از عصر معاصر و بویژه پس از جنگ دوم جهانی قدرت را در دست داشته‌اند. دموكراسی مسیحی علاوه بر كشورهای اروپایی در قاره امریكا بویژه امریكای لاتین حضور فعال دارد و آن هم بخاطر قدرت و نفوذ كلیسای كاتولیك در میان كشورها و مردمان امریكای لاتین است. دموكراسی مسیحی هیچ وقت نتوانسته است در سایر نقاط جهان بویژه كشورهای آفریقایی، عرب و بعضا مسلمان نفوذی داشته باشد كه علت آن همان موضوع اتحاد با كلیسای كاتولیك است، می‌توان اذعان داشت كه این شبه مدل دموكراسی فضا و اتمسفر لازم را برای گسترش نیافته است و در چارچوب احزاب دموكرات مسیحی جریان دارد.
دموكراسی تكثرگرایی
این مدل از دموكراسی را می‌توان یكی از پیشرفته‌ترین اشكال دموكراسی دانست. اگر به اصول و مبانی نظری دموكراسی دقت كنیم جلوگیری از تمركز قدرت در یك كانون و توزیع قدرت در سطح جامعه از مهمترین اصول دموكراسی است كه در این مدل از دموكراسی نمود بیشتری دارد.دموكراسی تكثرگرایی بر حقوق شهروندی(آزادی رای دادن، بیان و پس از بیان، آزادی اجتماعات) تاكید ویژه‌یی دارد و این تاكید خود نشانگر تامین آزادی‌های سیاسی است. از خصوصیات عمده این مدل می‌توان به «وجود یك نظام كنترل و مسوولانه در میان قوای مقننه ( مجریه ) قضاییه و بوروكراسی اداری، وجود نظام انتخاباتی رقابتی با (حداقل) دو حزب، گستره متنوعی از گروههای همسو متداخل ، میانجی‌گری و داوری حكومت میان تقاضاها، فرمانروایی قانونی متجلی شده در یك فرهنگ سیاسی حمایت، وجود گروههای فشار متعدد، مقررات قانونی دریافتی از یك «فرهنگ سیاسی متنوع» اشاره كرد.در پروسه و فرآیند دموكراسی تكثرگرایی، گروههای بسیار و احزاب متعدد در قدرت سهیم هستند و تبادل قدرت را نیز انجام می‌دهند. چنانچه حزب یا گروهی خارج از حاكمیت قرار داشته باشد به علت تكثر احزاب می‌تواند جهت و شیوه مدیریت اجرایی جامعه را تغییر دهد. مشروعیت نظام سیاسی تكثرگرا بیش از دیگر نظام‌های سیاسی وجود دارد چون دامنه خط مشی‌های مختلف فرهنگی و سیاسی در این مدل از مردم‌سالاری وجود عینی و ملموس دارد.
برخی از كارشناسان سیاسی، دموكراسی پارلمانی و آزاد را در چارچوب این شیوه و مدل ارزیابی می‌كنند و جامعه‌یی را كه در آن دموكراسی تكثرگرایی حاكمیت دارد یك جامعه مدرن، پویا و سیاسی می‌دانند. در این مدل فرصت‌های برابر برای انتخاب‌های سیاسی فراهم است و توزیع قدرت در لایه‌های اجتماعی و اقتصادی بارز و برجسته است.
نتیجه‌گیری
با توجه به اهمیت و نقش دموكراسی در جوامع امروزی، هر نظام سیاسی كه خواهان مشروعیت سیاسی است بایستی جایگاه دموكراسی در حاكمیت و فرآیند اجتماعی جامعه مشخص و تعیین گردد. مدل‌های دموكراسی از ابتدایی‌ترین آن دموكراسی آتنی تا پیشرفته‌ترین آن دموكراسی تكثرگرایی در جوامع و زمان‌های متفاوت همواره امیدبخش بوده و خواهد بود. تصور یك جامعه غیردموكراتیك در قرن ۲۱ دیگر نمی‌تواند گوشه‌یی از ذهن انسان امروزی را پر كند و دموكراسی به عنوان یك ضرورت و نیاز واقعی می‌تواندمدنظر قرار بگیرد و این ضرورت همواره در مطالبات اجتماعی مردم اصلی‌ترین اولویت است.جامعه دموكراتیك و باز، افراد دموكرات و آزاداندیش را در فضای سیاسی سالم پرورش می‌دهد و پروسه دموكراسی خواهی را در بطن جامعه هدایت می‌كند. الیت‌ها و نخبگان جامعه نقش حیاتی خود را در حمایت از جریانات آزاد و سالم همواره ایفا می‌كنند و چه درون حاكمیت باشند یا بیرون از آن به عنوان رهبران معنوی و فكری مردم در صف مقدم حركت به سوی افق‌های امید و نشاط سیاسی گام بر می‌دارند.هر یك از مدل‌های دموكراسی می‌تواند این حركت را هدایت كند.
همایون نعمت‌اللهی
دموكراسی و مفهوم آن
واژه دموكراسی از دو واژه قدیم یونانی گرفته شده است.deomos(مردم) و kratosو در ابتدایی‌ترین معنای دموكراسی می‌توان گفت دموكراسی یعنی حق همگان (مردم) برای مشاركت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی.در یونان باستان كه خاستگاه و جایگاه اولیه دموكراسی است افراد جامعه به صورت مستقیم در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی شركت می‌جستند و به صورتی نوبتی عهده‌دار مسوولیت می‌شدند (به جز زنان و بردگان)، دموكراسی مستقیم در جوامع ابتدایی و ساده آن روز تقریبا پاسخگوی مطالبات اجتماعی مردم بود ولی با افزایش جمعیت، پیچیده‌تركردن روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، دموكراسی مستقیم جای خود را به دموكراسی غیرمستقیم داد. در دموكراسی غیرمستقیم با نمایندگی مردم قدرت و اختیارات خود را به برخی افراد تفویض می‌كردند و آنها در مكان‌هایی (مجالس قانونگذاری) هدایت و تصمیم‌سازی اجتماعی را عهده‌دار می‌شدند. دموكراسی آتنی یا كلاسیك پا به عرصه وجود گذاشت كه در طول تاریخ و تا به امروز پیشرفت‌های شگرفی را در مفهوم و جایگاه زندگی سیاسی جوامع امروزی به وجود آورده است.اصلی‌ترین مبانی دموكراسی را می‌توان اینگونه برشمرد: آزادی‌های مدنی، آزادی‌های اجتماعات، آزادی بیان و پس از بیان، مشاركت آزاد، شركت در انتخابات سالم و عادلانه،آزادی مذهب و اندیشه، تضمین حقوق اساسی مردم. مبانی دموكراسی كه حكومت اكثریت و شناخت حقوق اقلیت است در نظام‌های سیاسی گوناگون همواره مورد دستخوش و تعدی قرارگرفته است تا جایی كه حكومت‌های توتالیتر و فراگیر نیز خود را حامی دموكراسی قلمداد می‌كردند و می‌كنند تا جایی كه وقتی یونسكو در سال ۱۹۵۰ درباره دموكراسی كنفرانسی را ترتیب داد بیش از ۵۰ كشور در آن شركت داشتند. كشورهایی كه ابتدایی ترین آزادی‌های مدنی مردم را از آن سلب كرده بودند تا چه رسد به مفاهیم مدرن مشاركت و جامعه‌پذیری سیاسی در قالب دموكراسی نوین سیاسی اجتماعی.
دموكراسی كلاسیك (آتنی)
در این شكل از دموكراسی كه به صورت مستقیم و نیمه‌مستقیم بود فقط شهروندان مرد حق داشتند در مجمع قانونگذاری شركت كنند و زنان و بردگان از این حق محروم بودند. در دموكراسی كلاسیك اصل مهمی حاكم بود و آن برابری سیاسی تمامی شهروندان بود تا آزادانه بتوانند به نوبت فرمانروایی و فرمانبرداری كنند و مستقیما در امور قانونگذاری و قضایی مشاركت داشتند. قدرت اصلی حكومت در در دست مجمع شهروندان بود كه حد نصاب لازم برای تشكیل جلسات آن حضور ۶۰۰۰ نفر شهروند بود و این مجلس و مجمع در تصمیم‌گیری‌های مهم اجتماعی شركت می‌كردند و یك هسته ۵۰۰ نفری با كمك یك كمیته ۵۰ نفری تصمیمات اصلی را مدیریت می‌كردند. كلیه امور شهری از جمله مسائل رفاهی، امنیتی، بهداشتی و مسائل مهم‌تر مانند برقراری روابط خارجی و اعلان جنگ و صلح نیز برعهده این مجمع بود و ریاست بر هر یك از كمیته‌های مربوطه و مجمع یك روزه بود و به صورت قرعه و چرخشی نیز صورت می‌گرفت.در دموكراسی آتنی به استثنای مناصب نظامی، هیچ فردی نمی‌توانست دوبار عهده‌دار منصبی شود و در ازای خدمات دولتی به افراد حقوق پرداخت می‌شد.«دموكراسی آتنی متضمن نوعی تعهد عمومی به اصل فضیلت مدنی بود: ایثار در مقابل دولت شهر جمهوری و تبعیت زندگی خصوصی از مسائل عمومی و صلاح عامه. بطوری كه پریكلس (از سرداران و سیاستمداران برجسته آتنی) اجتماعی را توصیف می‌كرد كه در آن همه شهروندان می‌توانند و در حقیقت ناچارند در پی‌ریزی و تقویت زندگی عمومی مشاركت جویند و شهروندان برای مشاركت در مسائل عمومی، رسما با موانع ناشی از مرتبه و ؤروت مواجه نیستند. مردم در امر قانونگذاری یا كاركردهای قضایی قدرت حاكمیت یا قدرت فائقه دارند. مفهوم آتنی «شهروند» متضمن سهیم بودن در این كاركردها و مشاركت مستقیم در امور دولت است.»با توجه به مفاهیم اصلی دموكراسی كلاسیك كه در دو تا سه هزار سال قبل از میلاد در یونان باستان رشد و نمو یافت اولین جرقه‌های زندگی سیاسی و اجتماعی بشر زده شد. شاید در نگاه اول دموكراسی كلاسیك یونان در منظر یك اندیشه قرن بیست و یكمی بسیار كودكانه و حتی قاهرانه باشد ولی نباید عامل و فاكتور زمان را در تحلیل و آنالیز دموكراسی كلاسیك چند هزار سال قبل از نظر دور نگه داشت. بدون شك دموكراسی‌های پیشرو امروز خود را مدیون كلاسیك‌ترین مدل دموكراسی یعنی دموكراسی آتنی می‌دانند.
دموكراسی حمایتی
اصل حاكم در این مدل دموكراسی این است كه شهروندان برای اطمینان یافتن از اینكه حكومتگران منافع آنها را دنبال می‌كنند، خواستار كسب حمایت حكومتگران و نیز حمایت از یكدیگرند. در این شكل از دموكراسی حاكمیت مردم به نمایندگان آنها سپرده میشود كه می‌توانند همانند دولت كاركرد داشته باشند. انتخابات آزاد و منظم،رقابت بین احزاب و گروه ها و حكوت اكثریت و نیز پاسخگویی حكومت‌كنندگان از ویژگی‌های بارز این مدل است.قوای دولت بین قوای مجریه، مقننه و قضاییه تقسیم میشود. هواداران آزادی‌های مدنی و سیاسی بخاطر جلوگیری از برخوردهای خودسرانه و غیرقانونی از حكومت قانون حمایت می‌كنند و خواستار آزادی بیان، تشكیل اجتماعات و آزادی رای‌دادن هستند. دموكراسی حمایتی در چارچوب قوانین اجتماعی، حریم خصوصی افراد را بسیار مهم و جدی تلقی می‌كند. در این مدل از دموكراسی، كانون‌های قدرت برای جلوگیری از تمركز قدرت در یك كانون و مركز خاص وجود دارند و احزاب و گروههای ذینفع علاوه بر مشاركت سیاسی با هم رقابت دارند. «رشد و گسترش جامعه مدنی خودمختار به لحاظ سیاسی،مالكیت خصوصی بر ابزار تولید، اقتصاد بازار رقابتی، خانواده پدر سالار و گستردگی سرزمینی عرصه دولت ملی از شرایط عمومی استقرار دموكراسی حمایتی است.»دموكراسی تكاملی
این مدل از دموكراسی شباهت بسیار زیادی به مدل دموكراسی حمایتی دارد با این تفاوت اصلی كه مشاركت سیاسی در این مدل برای ایجاد و تكامل شهروندان معمولی به شهروندانی با اندیشه‌های والای سیاسی، معتقد و فعال است و زمینه‌های رشد و تكامل استعدادهای فردی در راستای زندگی سیاسی آزاد فراهم میشود. آزادی‌های فردی و تدوین برنامه‌های زندگی هر فرد بدون دخالت دولت از جمله خصوصیات اصلی این مدل است.نمایندگان پارلمان به عنوان افراد منتخب مردم بطور آشكار از دولتمردان اجرایی كشور تفكیك می شوند و كاركردهای آنان از همدیگر متمایز میشوند تا جایی كه بروكراسی دولتی بطور مشخا و برجسته‌یی از روشهای مجمع پارلمانی در تضادی كامل بسر می‌برند. شهروندان در حكومت‌های محلی به صورتی گسترده مشاركت دارند و خدمات قضایی از طریق یك قوه قضایی مستقل ارایه میشود. دخالت دولت در پایین‌ترین سطح قراردارد و اقتصاد رقابتی نتیجه این شیوه از رفتار سیاسی حاكمان و مردم است و مالكیت خصوصی به رسمیت شناخته شده است. شاید در وهله اول تفاوت آشكاری میان این مدل از دموكراسی با دموكراسی مبتنی بر همه‌پرسی باشد. این مدل دموكراسی را می‌توان شكلی از دموكراسی مستقیم دانست كه تمامی شهروندان به صورت رودررو و مستقیم در مسائل عادی سیاسی كشور یا مهم‌تر مانند تغییر قانون اساسی یا عضوشدن یا عدم عضویت در اتحادیه‌های بین‌المللی نظر خود را اعمال می‌كنند. «برای بعضی‌ها این ایده كه كشوری از راه توسل به همه‌پرسی در سیاستگذاری‌های معمولی اداره شود، جاذبه دارد، زیرا به نظر می‌رسد كه راهی باشد برای اجتناب از مضار دموكراسی پارلمانی بدون اینكه جنبه‌های غیرعملی دموكراسی مستقیم را داشته باشد و برخی هم این نوع دموكراسی را بسیار خطرناك می‌دانند. یكی از استدلال‌های اصلی بر ضد كاربرد گسترده همه‌پرسی این است كه شكل و چارچوب سوال بر نتیجه امر بسیار تاؤیر می گذارد.»در جریان همه پرسی یك سوال كلی و اساسی
پرسیده میشود كه رای‌دهندگان فقط مجاز خواهند بود جواب مثبت یا منفی دهند و در هر دو حالت رای‌دهنده در چارچوب و قالبی قرار خواهد گرفت كه مسوولان برگزاری همه‌پرسی می‌خواهند.دموكراسی همه‌پرسی زمینه و بستر مناسبی را نیز برای مشاركت هرچه بیشتر و مداوم مردم فراهم می‌كند و شركت در رای‌دادن به عنوان نماد این دموكراسی در مقاطع زیادی اتفاق می‌افتد.
دموكراسی مسیحی
این مدل از دموكراسی در كشورهای اروپای غربی رواج بیشتری دارد و یكی از علل نامگذاری این دموكراسی را می‌توان اتحاد برخی از حزب‌های سیاسی با كلیسای كاتولیك دانست. البته این اتحاد به معنای دریافت خط مشی از كلیسای كاتولیك نیست بلكه به نگاه تقریبا ایدئولوژیك این احزاب و گروه‌ها علیه نظام سرمایه‌داری، ضد سوسیالیسم و یهودیت است.احزاب دموكرات مسیحی بویژه در كشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش، بلژیك و هلند نفوذ بیشتری دارند و در مقاطع بسیاری از عصر معاصر و بویژه پس از جنگ دوم جهانی قدرت را در دست داشته‌اند. دموكراسی مسیحی علاوه بر كشورهای اروپایی در قاره امریكا بویژه امریكای لاتین حضور فعال دارد و آن هم بخاطر قدرت و نفوذ كلیسای كاتولیك در میان كشورها و مردمان امریكای لاتین است. دموكراسی مسیحی هیچ وقت نتوانسته است در سایر نقاط جهان بویژه كشورهای آفریقایی، عرب و بعضا مسلمان نفوذی داشته باشد كه علت آن همان موضوع اتحاد با كلیسای كاتولیك است، می‌توان اذعان داشت كه این شبه مدل دموكراسی فضا و اتمسفر لازم را برای گسترش نیافته است و در چارچوب احزاب دموكرات مسیحی جریان دارد.
دموكراسی تكثرگرایی
این مدل از دموكراسی را می‌توان یكی از پیشرفته‌ترین اشكال دموكراسی دانست. اگر به اصول و مبانی نظری دموكراسی دقت كنیم جلوگیری از تمركز قدرت در یك كانون و توزیع قدرت در سطح جامعه از مهمترین اصول دموكراسی است كه در این مدل از دموكراسی نمود بیشتری دارد.دموكراسی تكثرگرایی بر حقوق شهروندی(آزادی رای دادن، بیان و پس از بیان، آزادی اجتماعات) تاكید ویژه‌یی دارد و این تاكید خود نشانگر تامین آزادی‌های سیاسی است. از خصوصیات عمده این مدل می‌توان به «وجود یك نظام كنترل و مسوولانه در میان قوای مقننه ( مجریه ) قضاییه و بوروكراسی اداری، وجود نظام انتخاباتی رقابتی با (حداقل) دو حزب، گستره متنوعی از گروههای همسو متداخل ، میانجی‌گری و داوری حكومت میان تقاضاها، فرمانروایی قانونی متجلی شده در یك فرهنگ سیاسی حمایت، وجود گروههای فشار متعدد، مقررات قانونی دریافتی از یك «فرهنگ سیاسی متنوع» اشاره كرد.در پروسه و فرآیند دموكراسی تكثرگرایی، گروههای بسیار و احزاب متعدد در قدرت سهیم هستند و تبادل قدرت را نیز انجام می‌دهند. چنانچه حزب یا گروهی خارج از حاكمیت قرار داشته باشد به علت تكثر احزاب می‌تواند جهت و شیوه مدیریت اجرایی جامعه را تغییر دهد. مشروعیت نظام سیاسی تكثرگرا بیش از دیگر نظام‌های سیاسی وجود دارد چون دامنه خط مشی‌های مختلف فرهنگی و سیاسی در این مدل از مردم‌سالاری وجود عینی و ملموس دارد.
برخی از كارشناسان سیاسی، دموكراسی پارلمانی و آزاد را در چارچوب این شیوه و مدل ارزیابی می‌كنند و جامعه‌یی را كه در آن دموكراسی تكثرگرایی حاكمیت دارد یك جامعه مدرن، پویا و سیاسی می‌دانند. در این مدل فرصت‌های برابر برای انتخاب‌های سیاسی فراهم است و توزیع قدرت در لایه‌های اجتماعی و اقتصادی بارز و برجسته است.
نتیجه‌گیری
با توجه به اهمیت و نقش دموكراسی در جوامع امروزی، هر نظام سیاسی كه خواهان مشروعیت سیاسی است بایستی جایگاه دموكراسی در حاكمیت و فرآیند اجتماعی جامعه مشخص و تعیین گردد. مدل‌های دموكراسی از ابتدایی‌ترین آن دموكراسی آتنی تا پیشرفته‌ترین آن دموكراسی تكثرگرایی در جوامع و زمان‌های متفاوت همواره امیدبخش بوده و خواهد بود. تصور یك جامعه غیردموكراتیك در قرن ۲۱ دیگر نمی‌تواند گوشه‌یی از ذهن انسان امروزی را پر كند و دموكراسی به عنوان یك ضرورت و نیاز واقعی می‌تواندمدنظر قرار بگیرد و این ضرورت همواره در مطالبات اجتماعی مردم اصلی‌ترین اولویت است.جامعه دموكراتیك و باز، افراد دموكرات و آزاداندیش را در فضای سیاسی سالم پرورش می‌دهد و پروسه دموكراسی خواهی را در بطن جامعه هدایت می‌كند. الیت‌ها و نخبگان جامعه نقش حیاتی خود را در حمایت از جریانات آزاد و سالم همواره ایفا می‌كنند و چه درون حاكمیت باشند یا بیرون از آن به عنوان رهبران معنوی و فكری مردم در صف مقدم حركت به سوی افق‌های امید و نشاط سیاسی گام بر می‌دارند.هر یك از مدل‌های دموكراسی می‌تواند این حركت را هدایت كند.
همایون نعمت‌اللهی
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست