دعوای مالی ایران و آمریکا از زبان بهزاد نبوی

گروهی از دانشجویان ایرانی طرفدار سرسخت امام خمینی (ره) که با دولت موقت مهندس بازرگان در ماه‌های نخست پس از انقلاب اسلامی سازگاری نداشتند در سیزده آبان ۱۳۵۸، سفارت آمریکا در تهران را تسخیر کردند.
این گروه از دانشجویان نام سفارت آمریکا را «لانه جاسوسی» گذاشته و معتقد بودند که کارکنان سفارت آمریکا علیه انقلاب اسلامی توطئه می‌کنند. این رویداد تاریخ‌ساز شده و موضوع همیشگی گروه‌ها، شخصیت‌های سیاسی و احزاب ایرانی و حتی آمریکایی است. در ۴۴۴ روزی که کارکنان سفارت آمریکا تحت عنوان «گروگان» در اختیار ایرانی‌ها بودند، رویدادها، مذاکرات و بحث‌های پرشماری رخ داد تا اینکه در دی‌ماه ۱۳۵۹مقام‌های ایران و آمریکا توافق کردند که کارکنان سفارت آمریکا آزاد شوند. روز ۲۲ دی‌ماه ۱۳۵۹ و در جلسه ۹۴ دوره اول مجلس شورای اسلامی، بهزاد نبوی از طرف دولت «لایحه دولت در مورد ارجاع به داوری یا صلح دعاوی در مورد اختلافات مالی بین ایران و آمریکا» را با قید دو فوریت به مجلس آورد و در این روز به بحث و بررسی گذاشته و دو فوریت آن تصویب شد.
با توجه به اینکه موضوع اختلاف‌های ایران و آمریکا پس از گذشت ۲۸ سال هنوز پابرجا مانده است و در روزهای گذشته ساختمان بنیاد علوی در آمریکا مصادره شد و از طرف دیگر با توجه به اینکه احتمالا ایرانیان پرشماری از جزئیات این اختلاف‌ها خبر ندارند، مشروح مذاکرات ۹۶ دوره اول مجلس شورای اسلامی را با کمی تلخیص عینا از روزنامه رسمی ۲۴ دی‌ماه ۱۳۵۹ نقل می‌کنیم که در چند شماره از نظر شما می‌گذرد. یادآور می‌شویم منظور از رییس در این نوشته اکبر هاشمی رفسنجانی است.
رییس- بسم‌الله الرحمن الرحیم. لایحه دوفوریتی دولت در مورد ارجاع به داوری یا صلح دعاوی در مورد اختلافاتی که در مسائل مالی بین ایران و آمریکا وجود دارد مطرح است که دوفوریت آن قبلا تصویب شده است. شورای محترم نگهبان هم تشریف آوردند و نماینده دولت هم عن‌قریب می‌رسند.
آیت- آقای هاشمی من اخطار قانونی دارم.
رییس-اخطارتان را بفرمایید.
آیت- بسم‌‌الله الرحمن الرحیم. اخطار من یکی اصل ۱۳۹ است و یکی مواد ۹۸ و ۹۹ آیین‌نامه، گرچه خود من هم طرفدار این قضیه هستم که این موضوع مطابق شرایطی که مجلس تعیین کرده است هر چه زودتر تکلیفش تعیین بشود. ولی قانون هم باید رعایت بشود. اصل ۱۳۹ می‌گوید که صلح دعاوی و داوری را باید مجلس تصویب کند. در اینجا کلمه دعاوی به کار رفته است و دعاوی یعنی ادعاهای به خصوص یعنی باید مشخص بشود. در این لایحه تقدیمی صرفا کلمه داوری به کار رفته که من نمی‌دانم این «یائی» که به کار رفته «یاء» وحدت است یا «یاء» مصدری است. چون آن روز هم که آقای نبوی عبارت را خواندند سبک خواندنشان «یاء» مصدری بود و نمی‌دانم منظورشان داوری است یا داوری مرضی الطرفین. به هر حال در این لایحه دعواها مشخص نیست میلیاردها دلار بین ما و آمریکا مورد بحث است کدام دعوا؟ اینها باید ضمیمه باشد در حالی که ضمیمه نیست.
این بحث را اینجا مطرح کردم که مجلس به این مساله رسیدگی کند اگر که فکر می‌کنم. دیگر راه دیگری هم نیست که این قسمت باید به این لایحه ضمیمه بشود، اگر مجلس پذیرفت که قاعدتا باید بپذیرد و اگر نپذیرد من جداگانه پیشنهاد سلب فوریت می‌دهم که ما در جو عجله قرار نگیریم و دو روز هم بیشتر فاصله نیست و در این دو روز هم من فکر می‌کنم که اگر با این عجله ما بخواهیم کار را تمام بکنیم یک کلاه‌گشادی سر ملت ایران می‌رود بعد از این همه مبارزه و مقاومت.
رییس- اجازه بدهید من یک توضیحی بدهم چون آقای نبوی که هنوز نیامده‌اند. این مساله را قبلا ما با دولت مطرح کردیم وقتی که خواستند دو فوریت را مطرح کنند، گفتیم که در موارد معینی که داوری یا صلح و دعوا مطرح است باید آن مورد را مجلس بداند و تصویب بکند آنها یک بیانی داشتند که برای مجلس قابل توجه است. آنها می‌گفتند ما حرفی نداریم هر موردی هم پیش آمد همان مورد را به مجلس می‌آوریم که همان را مجلس تصویب کند اما الان اشکال این است که (خوب دقت بفرمایید) می‌گفتند اگر ما قراردادمان را با آمریکایی‌ها بستیم و گروگان‌ها را آزاد کردیم و فردا یک موردی پیش آمد که (در این موقع آقای مهندس نبوی در جلسه حضور پیدا کردند) آقای نبوی آمدند متاسفانه نبودی که اشکال آقای آیت را بشنوید حالا من از طرف شما دارم توضیح می‌دهم و می‌گویم.
نبوی- نمی‌دانستم چه ساعتی باید به مجلس بیایم.
رییس- اول وقت باید تشریف بیاورید. اگر یک مورد خاصی پیش آمد مثلا یک شرکتی علیه ما شکایت کرد که فلان جا که طرح مرا متوقف و لغو کردید من اینقدر خسارت دیدم بعد مذاکرات هم به نتیجه نرسید و خواستیم ارجاع به داوری کنیم. ما گروگان‌ها را آزاد کردیم رفتند و مجلس نخواست ارجاع به داوری بکند. مجلس به دولت اعتراض می‌کند که شما آن روزی که گروگان‌ها اینجا بودند و ما قدرت داشتیم به ما نگفتید حالا ما اگر ارجاع به داوری نکنیم چه بکنیم؟ مشکل آنجا گیر می‌‌افتد بنابراین الان دولت می‌خواهد از مجلس مجوز بگیرد برای اصل شیوه ارجاع به داوری، اما موارد ارجاع به داوری را که یکی یکی هر وقت لازم بود باید از مجلس اجازه بگیرد.
آیت- مربوط به همین کلاهی است که سر ما می‌رود.
هادی- آقای هاشمی من اخطار دارم.
رییس- آقای هادی اخطارتان را بگویید تا آقای نبوی هم جواب بدهند.
منشی- آقای هادی بفرمایید.
رییس- اول آقای آیت اگر می‌خواهد تقاضای سلب فوریت بکند این مساله روشن بشود که اگر مجلس سلب فوریت را پذیرفت دیگر جای این بحث‌ها نیست. اگر می‌خواهید تقاضا بکنید باید قبل از این بحث‌ها تقاضا کنید.
آیت- من می‌گویم قانونا اصلا نمی‌تواند فوریت داشته باشد تکلیف این را اول مجلس باید تعیین کند اگر مجلس خلاف نظر من نظر داد آن وقت من تقاضای سلب فوریت می‌کنم.
رییس- اگر ندارد. باید شورای نگهبان نظر بدهد شما تقاضای سلب فوریتتان را قبلا بکنید چون مدتی باید ما بحث کنیم دوباره شما تقاضای سلب فوریت بکنید.
آیت- باید روی آن بحث شود.
رییس- بحث روی چه چیز؟
آیت- بحث روی سلب فوریت.
رییس- برای سلب فوریت یک مخالف بحث می‌کند شما هم بحث کنید. پس آقای هادی اجازه بدهید. ایشان سلب فوریت را تقاضا کنند بعد اگر اخطار قانونی بود بحث می‌کنند.
دکتر روحانی- من مخالف سلب فوریت هستم.
رییس- آقای آیت شما توضیح درباره سلب فوریتتان را بگویید. آقای هادی شما بعد اخطارتان را بفرمایید.
آیت- بگذارید اخطار ایشان هم گفته بشود، بعد من...
رییس- عیبی ندارد، ولی اگر سلب فوریت پذیرفته شد دیگر جای بحثی نیست.
دیالمه- آقای هاشمی اول، باید روشن بشود که این پیشنهاد قابل طرح هست یا نیست؟
رییس- اصلا اگر سلب فوریت بشود طرحش طولانی خواهد بود.
دیالمه- این مرحله بعدی است. اول باید روشن بشود که...
رییس- می‌گویم که اگر سلب فوریت شد اصلا دیگر طرح نمی‌شود به کمیسیون می‌رود و به شکل دیگری می‌شود و دیگر اصلا طرح نمی‌شود اگر سلب فوریت شد دیگر در مجلس طرح نمی‌شود. بفرمایید آقای آیت.
آیت- بسم‌الله الرحمن الرحیم. در مورد آن اخطار چون حالا آقای نبوی هم آمدند من ضمن سلب فوریت این توضیح را هم می‌دهم چون همان اشاره‌ای هم که جناب آقای هاشمی کرده‌اند تاییدی است بر مطالبی که من گفتم، یعنی همین یکی از دلایل سلب فوریت است. آقای نبوی دلیل فوریت را این‌طور عنوان کردند که اگر ما الان تکلیف مساله را تعیین نکنیم این دولت آمریکا که رفت با دولت بعدی باید مذاکرات از نو شروع بشود این درست نیست چون دولت یک امر مستمری است و حزب جمهوری‌خواه هم که می‌آید همیشه مسائل گذشته را تعقیب و بررسی می‌کند و چه بسا که همان هیات قبلی را (همان‌طور که بارها شده است) ابقا می‌کند یا اگر هیات بعدی هم بیاورد آن هیات بعدی هم ۶-۵ روز مسائل را مطالعه می‌کنند و مذاکرات را ادامه می‌دهند، اما اگر ما بخواهیم فوری عمل بکنیم همین مطلبی است که جنابعالی می‌فرمایید یعنی ریش آمریکا الان دست ماست آن‌وقت ریش ما دست آمریکا می‌رود به این نحو که گروگان‌ها را آزاد کردیم و رفتند بعد حالا مسائل داوری و توافق در مورد داوری و این داوری مرضی‌الطرفین چه کسی باشد و ما موافق نیستیم و ضمانتی هم که در این مورد نداریم و این هست که این جو عجله به ضرر ما تمام می‌شود و بعد هم دولت می‌آید و می‌گوید که خودتان داوری را تصویب کردید، در حالی که اصلا گفتم این قابل طرح نیست. مطابق نص صریح قانون اساسی چون می‌گوید «دعاوی» این دعاوی باید مشخص بشود دعاوی مبهم نیست. مثل این است که ما قانونی تصویب کنیم و بگوییم که تمام امور را دولت می‌تواند با داوری حل بکند پس این قانون اساسی نقض غرض شده است. وقتی که قانون اساسی می‌گوید دعاوی منظورش این است که دعاوی برای مجلس روشن باشد داور روشن و تمام اینها روشن باشد. پس اولا این لایحه به این صورت اصلا در مجلس قابل طرح نیست و ثانیا همین‌طور که گفتم فوریت به ضرر ماست و کلاه سر ما می‌رود و ریش ما را دست آمریکا می‌دهد و بعد هم آن ضدانقلاب که دیدیم می‌گویند که اینها این کار را کردند (مثل آن چیزی که یک وقت در کیهان نوشتند که آیا مترجم لازم بود؟ یا مترجم...) که اگر مساله بحث شد من آن جواب ضدانقلاب را هم، خواهم داد به هر حال من طرفدار سلب فوریت این مساله هستم.
یکی از نمایندگان- آقای توکلی من مخالفم.
رییس- اول آقای دکتر روحانی اعلام مخالفت کردند.
منشی- آقای حائری‌زاده شما موافقید؟
رییس- دیگر موافق صحبت نمی‌کند فقط یک مخالف صحبت می‌کند.
دکتر روحانی- بسم‌الله الرحمن الرحیم. عرض کنم که علت اینکه مجلس فوریت این دو لایحه را تصویب کرد این بود که این مساله گروگان‌ها که قبلا مجلس راه حل آن را به تصویب رسانده بود دولت ما با همه گرفتاری‌هایی که داشته ساعت‌ها و روزها و هفته‌ها وقتش را صرف کرده تا این مساله را به یک جایی رسانده است و چند نکته‌ای هست که مجلس باید روی آن چند نکته تصمیم بگیرد و حل بکند و وقت ما هم وقت ضیقی است. تا شانزدهم ژانویه، بنابراین فوریت به خاطر این بود که از نو دوباره‌کاری نشود. آقای آیت می‌فرمایند چه اشکالی دارد دولت بعد هم که می‌آید تعقیب می‌کند خب، اینجا ما بنشینیم و بگوییم که تعقیب می‌کند ساده است. اما این مساله خیلی روشن است در تعهداتی که رییس‌جمهور آمریکا در آنها دخالت دارد در خیلی از موارد شما نام رییس‌جمهور را بردید این رییس‌جمهور عوض می‌شود رییس‌جمهور جدید می‌آید شما چه‌جور می‌خواهید تعهداتی را که رییس‌جمهور سابق کرده است به گردن رییس‌جمهور بعدی بگذارید؟ و ثانیا هیات‌هایی که تاکنون در متن مذاکره بودند و بررسی کردند همین می‌شود دولت تقاضای فوریت کرده بود به همین لحاظ بود که کارها دوباره کاری نشود از نو شروع نشود، آغاز نشود و این مساله به تاخیر نیفتد کاری که تاکنون روی آن هفته‌ها و روزها وقت صرف شده است و از جهت دیگر مساله ملی کردن دلیل فوریت این بود که نماینده دولت...
عده‌ای از نمایندگان- این مساله مورد بحث نیست فقط فوریت مطرح است.
رییس- مساله ملی کردن مورد بحث نیست فقط فوریت مطرح است.
دکتر روحانی- فوریت یک لایحه است یا هر دو لایحه؟
رییس- فوریت یک لایحه مطرح است.
دکتر روحانی- خیلی خوب، راجع به همین لایحه مطلب دیگری دارم. اینکه در قانون اساسی آمده است که صلح و دعاوی وقتی ارجاع به داوری می‌شود. اگر مربوط به دولت خارجی هست باید مجلس تصویب بکند، در اینجا اولا یک سری دعاوی هست که آمریکا علیه ایران دارد و این دعاوی مشخص است. مواردش هم معلوم است. آن دعاوی که مربوط به لانه جاسوسی می‌شود یا انقلاب ما قبلا تصویب کردیم که آمریکا باید آن دعاوی را پس بگیرد آن که مورد بحث نیست. اما آن دعاوی که مربوط به انقلاب نباشد مربوط به لانه جاسوسی هم نباشد یک سری دعاوی هست که باز مورد اختلاف است. این دعاوی مشخص است اگر هم مجلس بخواهد بداند می‌شود طرح بشود اما این مساله باید روشن باشد که در جایی که بین دو کشور در یک مساله خاصی در یک قرارداد خاصی یا هر چیزی که قبلا بسته شده و تصویب شده اختلاف نظر هست یکی از نزدیک‌ترین راه این است که ما داوری را قبول کنیم به چه دلیل؟ به دلیل اینکه اگر ما داوری را نپذیریم سر ما کلاه رفته است. چرا سر ما کلاه رفته است؟ برای اینکه این اموال عرف حقوق بین‌الملل (یکی از نمایندگان- خارج از موضوع است.) اجازه بدهید، خیر، خارج از موضوع نیست.
رییس- آقای دکتر روحانی فعلا فوریت لایحه مطرح است.
دکتر روحانی- آخر ایشان این را مطرح کرد که کلاه سر ما می‌رود. اگر ایشان مطرح نمی‌کرد من این را جواب نمی‌دادم ایشان چون مطرح کرده باید من جواب بدهم ایشان می‌گوید که سر ما کلاه رفته است و این را چند بار هم تکرار کردند مجلس باید مستحضر باشد که سر ما کلاه می‌رود یا سر دیگری کلاه می‌رود این نکته باید روشن بشود اموالی که بیشترش در آمریکا هست. اموالی که خیلی از متهمینش در آمریکا هستند اگر ما بخواهیم به عرف بین‌الملل مراجعه بکنیم کدام دادگاه باید صالح باشد؟ اگر هم بخواهیم به عرف بین‌المللی مراجعه بکنیم باید دادگاه‌های آمریکا رسیدگی بکنند پس داوری بهترین راهی است که ما را از آن حقوق و عرف بین‌المللی که وجود دارد نجات می‌دهد.
حائری‌زاده- داوری مورد بحث نیست فوریت مورد بحث است. داوری که اشکال ندارد و...
آیت- داوری که مورد بحث نیست. فوریت مورد بحث است.
دکتر روحانی- می‌دانم برادر عزیز که مساله فوریت مورد بحث است، اما در ضمن فوریت ایشان کلاه سر ما می‌رود را هم مطرح کرد این مساله باید روشن بشود، اما خلاصه سخن این است که فوریتی که ما قبلا تصویب کردیم دلایل آن فوریت الان هم موجود است به این لایحه باید رسیدگی بکنیم البته وقتی به متن لایحه رسیدیم می‌توانیم خصوصیاتش را همین امروز در مجلس بررسی بکنیم.
رییس- آقای بهزاد نبوی شما خودتان اگر توضیحی دارید بدهید.
یکی از نمایندگان- اگر مخالف صحبت کند بایستی دو نفر موافق صحبت بکنند.
رییس- یک موافق هم صحبت کند. اصلا در اینجا حدودش تعیین نشده است. در این سلب فوریت گفته نشده که چه کسی صحبت بکند و چه مقدار صحبت بکند طبق همان روال معمولی عمل خواهد شد.
منشی- آقای حائری‌‌زاده به عنوان موافق سلب فوریت بفرمایید.
حائری‌زاده- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. توضیحی کافی آقای آیت دادند، اما مهم این است که چون بر اساس ماده ۹۸ آیین‌نامه داخلی بایستی آن مواد مقاوله‌نامه یا عهدنامه یا موافقت‌نامه ضمیمه این لایحه باشد و نیست اگر بخواهد رای‌گیری بشود دو مرتبه بر اساس اصل ۶۵ قانون اساسی ایراد دیگری خواهم داشت، چون تصویب آیین‌نامه داخلی با دوسوم جمع حاضر یعنی دو‌سوم ۱۸۰ نفر انجام شده اگر چیزی بخواهد خلاف ماده ۹۸ و ۹۹ آیین‌نامه داخلی باشد که دو شوری را تبدیل به فوریت بکنیم و از طرف دیگر مواد موافقتنامه ضمیمه نیست و باز هم برای این لایحه رای‌گیری بشود و دوفوریتی انجام بشود حتما بایستی بر اساس اصل ۶۵ چیزی که آیین‌نامه داخلی را نقض می‌کند بایستی دوسوم آرای عده حاضر را رای بیاورد. این توضیح من است و با توجه به توضیحات کافی که آقای آیت دادند و مواردی که آقای روحانی یک مقداری خارج از موضوع بحث کردند فکر نمی‌کنیم که چیزی مبهم مانده باشد.
● ما تعهدی به آمریکا نداده‌ایم
داستان و ماجرای تاریخی گروگان‌گیری کارمندان سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ پیامدهای پرشمار و متنوعی داشته است که تا همین امروز نیز ادامه دارد.
قرارداد الجزایر که میان آمریکا و ایران برای آزادی کارمندان گروگان گرفته شده منعقد شد به لحاظ حقوقی یکی از پیچیده‌ترین قراردادها بود. در سال‌های پس از انعقاد قرارداد الجزایر برخی از حقوقدانان ارشد ایران در دادگاه‌های گوناگون به ویژه دادگاه لاهه حاضر شدند تا نسبت به رفع اختلاف دیدگاه‌ها اقدام کنند. در ۲۸ سال گذشته اختلاف باقی مانده مالی میان ایران و آمریکا به ویژه استرداد طلب‌های رژیم گذشته از آمریکا پا برجا مانده است. گزارشی که امروز می‌خوانید ادامه بحث نمایندگان مجلس در دوره اول درباره اختلافات مالی است.
رییس- آقای بهزاد نبوی بفرمایید.
بهزاد نبوی- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. نکته‌ای که من دارم در مورد صحبت‌های برادرمان جناب آقای آیت‌ است که فرمودند دولت امر مستمری است و دولت بعدی هم دنباله تعهدات دولت قبلی را ادامه خواهد داد و برادرمان آقای دکتر روحانی هم روی این مساله البته در مخالفت تاکید کردند که دولت بعدی می‌تواند که آن تعهدات را نادیده بگیرد. مساله این است که اصولا هنوز هیچ نوع تعهدی از جانب ما یا از جانب دولت آمریکا به دولت الجزایر سپرده نشده است. فقط یک سری صحبت‌هایی شده است و یک سری نقطه‌نظرهایی است که دولت ایران داده است و یک سری نقطه‌نظرهایی هم دولت آمریکا به الجزایر داده است و هیچ نوع نتیجه‌گیری نهایی در این زمینه‌ها نشده است و بالطبع چنانچه در این فاصله هیات‌های نمایندگی عوض بشوند یا اینکه دولت‌ها تغییر بکنند چه بسا دولت‌های جدید سلیقه‌های جدیدی هم داشته‌ باشند و نقطه‌های جدیدی را ارائه بدهند؛ البته من این نکته را در اینجا صریحا می‌گویم که برای دولت تفاوتی بین دولت کارتر و دولت ریگان وجود ندارد و صریحا باید برای برادران بگویم که همه این پاسخ‌هایی که آمریکا می‌دهد و نقطه‌نظرهایی که می‌گوید با توافق و با نظر دولت بعدی هم هست و این موضع‌گیری‌های ظاهری و ژست‌های سیاسی دولت بعدی آمریکا اصولا فقط جنبه نمایشی دارد و این را هم ما می‌دانیم ولی به هر حال این را هم می‌دانیم که وقتی مذاکرات به یک نتیجه قطعی نرسد و به یک توافق یا یک تعهدی نرسد می‌تواند بعد از روی کار آمدن دولت جدید دوباره مساله ادامه پیدا بکند و اشکال خاصی هم پیش نمی‌آید به جز اطاله مطلب و به درازا کشیدن زمان قضیه، که به این علت بوده که ما می‌خواستیم از اطاله مطلب جلوگیری کنیم. در ضمن اینجا من صریحا عرض کنم که ما فعلا می‌خواهیم اصل ارجاع به حکمیت را اجازه بگیریم. هر مورد خاص طبعا با اجازه مجلس خواهد بود. منتها اگر ما بخواهیم بر اساس بیانیه دولت الجزایر تعهدی را امضا کنیم، لازمه آن این است که ما اصل ارجاع به حکمیت را بپذیریم به این دلیل که مجلس شورای اسلامی در مصوبه خودش اعلام کرده است که کلیه دعاوی در رابطه با مساله گروگان‌گیری و در رابطه با انقلاب اسلامی باید لغو ابطال بشود. دولت آمریکا هم این تعهد را به این صورت که من برای‌تان می‌خوانم کرده است.
رییس- شما الان می‌خواهید از دو فوریت صحبت کنید یا ...
بهزاد نبوی- من فقط می‌خواهم علت این که اصولا این لایحه به مجلس می‌آید بگویم...
رییس- در این مورد شما می‌توانید بعدا بحث بفرمایید.
بهزاد نبوی- ولی خوب در مورد دو فوریت فقط همین مطلب است که ما ممکن است مجبور باشیم که یک سری مذاکراتی را دوباره با توجه به تغییر حکومت در آمریکا از نو شروع کنیم. یا حداقل زمان بگیرد و در حدود سه الی چهار ماه و به هر حال غیر از این هم دلیل خاصی نداریم.
رییس- بسیار خوب، نظر آقای آیت گفته شد و موافق و مخالف هم صحبت کردند و آقای بهزاد نبوی هم صحبت خودشان را کردند حالا آقایانی که با پیشنهاد آقای آیت راجع به سلب دو فوریت لایحه موافق هستند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
آیت- ولی تکلیف آن اخطار چه شد؟
رییس- جناب آقای هادی جواب اخطار آقای آیت را می‌خواهند بدهند آقای هادی بفرمایید.
هادی- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. من اخطار دارم چون اخطار آقای آیت وارد نیست و من تعجب می‌کنم از آقای آیت که خودشان را علامه پارلمان‌های دنیا می‌دانند (آیت- هیچ چنین چیزی نیست) (خنده نمایندگان) چطور این طور اشتباه بزرگی را مرتکب شدند. (همهمه نمایندگان) مساله این است که عهدنامه و مقاوله‌نامه و قرارداد که در قانون اساسی آمده است، همه این‌ها یک معنای خاصی دارد و آن روز هم معنای آن را از ترمینولژی درآوردند و آقای هاشمی برای‌تان خواندند که معنای عهدنامه و مقاوله‌نامه و قرارداد این است، بنابراین از شما بعید است که داوری را با عهدنامه و مقاوله‌نامه اشتباه بگیرید. آن ماده‌ای را که آقای آیت‌ خواندند «اصل یکصد و سی‌و‌نهم. صلح دعاوی راجع‌ به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در هر مورد موکول به تصویب هیات وزیران است و باید به اطلاع مجلس برسد و در مواردی که طرف دعوا خارجی باشد و در موارد مهم داخلی باید به تصویب مجلس برسد.»
این معنایش این است که اگر الان ما یک اختلافات مالی با آمریکا داریم، نه آمریکایی‌ها دادگاه‌های ما را صالح می‌دانند و نه اینکه ما دادگاه‌های آن‌ها را صالح می‌دانیم. بنابراین یک طرف ثالثی، یک جای ثالثی، یک داوری و حکمیت ثالثی باید بشود که هر دو طرف (رضی‌الطرفین) یعنی طرفین را قبول داشته باشند و این اختلافات مالی به آن جا ارجاع بشود در مصوبه مجلس هم گفته شده است که اختلافاتی که مربوط به انقلاب یا گروگان‌گیری است حتما باید دعاوی را که آمریکا دارد لغو یا ابطال بکند و این‌ها مربوط می‌شود به قبل از انقلاب و اگر بخواهید جزئیات و ریز آن به مجلس بیاید، ماه‌ها طول می‌کشد که ریز آن اختلافاتی که من مثلا صدهزار دلار از فلان شرکت می‌خواهم به مجلس بیاید بنابراین به نظر من اخطار آقای آیت به هیچ وجه وارد نیست.
آیت- آقای هاشمی اجازه بدهید من جواب بدهم.
رییس- خیر شما دیگر نمی‌توانید جواب بدهید.
آیت- خیر، ندارد ایشان تحریف کرده‌اند.
رییس- خیر این تحریف نیست و توهین هم نیست همیشه موافق و مخالفت ضدهمدیگر صحبت می‌کنند.
آیت- آقای هاشمی این تحریف است. باید جواب بدهم.
رییس- خیر، تحریف نیست.
آیت- حق من است که جواب بدهم.
رییس- خیر، تحریف نیست.
آیت- حق من است که جواب بدهم.
رییس- خیر، شما حق‌تان را قبلا گرفته‌اید، حتی بیشتر از حق‌تان را هم گرفته‌اید.
آیت- من باید جواب بدهم.
رییس- آقای آیت شما یک بدعتی نگذارید که هر کس حرف دیگری را رد کرد او هم بخواهد تا آخر قیامت...
آیت- این را چه کسی باید تشخیص بدهد؟
رییس- این را من باید تشخیص بدهم، و من تحریف تشخیص ندادم.
آیت- این تحریف است آقای هاشمی من پنج دقیقه باید صحبت کنم.
رییس- خیر، اولا اگر تحریف هم باشد شما باید پانزده دقیقه صحبت کنید. (خنده نمایندگان)
آیت- آقای هاشمی من ده دقیقه‌اش را هم بخشیدم و خواستم پنج دقیقه صحبت کنم و جواب بدهم.
یکی از نمایندگان – آقا تشخیص این موضوع با رییس است.
آیت – آقا تحریف است.
رییس – از شما سوال می‌کنم آقای آیت که این موضوع به تشخیص چه کسی تحریف است؟
آیت – به تشخیص خودم.
رییس – خوب این که کافی نیست و حداکثر جواب شما این است که شما خودتان را علامه دهر نمی‌دانید و تحریف موضوع فقط همین است.
آیت – به هر حال شما رعایت بی‌طرفی را نمی‌کنید. و اصل اخطار من را باید مجلس تکلیفش را معلوم کند، و این تحریف صریح است و در این مورد مجلس باید نظرش را بدهد.
رییس – خواهش می‌کنم بفرمایید بنشینید چون همه می‌دانند که در مورد قانون اساسی مجلس اصلا نمی‌تواند نظر بدهد تفسیر قانون اساسی به عهده شورای نگهبان است.....
آیت – به هر حال عرض کردم که شما رعایت بی‌طرفی را نمی‌کنید و اینجا صریحا تحریف شده است.
رییس – من هم از شما خواهش می‌کنم که چیزی نگویید که من هم مجبور بشوم که جواب شما را بدهم.
آیت – جواب بدهید اشکالی ندارد.
رییس – رعایت بی‌طرفی را نمی‌کنم یعنی چه؟ شما با آقای هادی پیش من چه فرقی دارید؟
آیت – شما می‌خواهید که تصویب بشود خوب تصویب بشود.
رییس – شما بحث‌تان را کردید، صحبت‌تان را هم کردید ایشان هم جوابی دادند و مجلس هم نمی‌تواند روی اخطار قانون اساسی تصمیم بگیرد برای این که تفسیر .....
فواد کریمی – اخطار آیین نامه‌ای کردند.
رییس – اخطار آیین نامه‌ای نبود.
یکی از نمایندگان – اخطار قانون اساسی است.
رییس – بله، اخطار قانون اساسی است، اخطار قانون اساسی اگر روشن بود. بله ولی وقتی که یک نماینده‌ای مثل جنابعالی خلاف شما نظر دارد، نمی‌توانیم بگوییم که نظر شما ....
سازگار نژاد – صریح بود.
رییس – بله عرض کردم که به نظر یک نفر صریح است و به نظر یکی هم خلاف است و شورای نگهبان هم اینجا حضور دارند و اگر مطلبی پیش بیاید که خلاف قانون اساسی باشد که ما بخواهیم نظر بدهیم شورای نگهبان جلو این نظر را می‌گیرد. حالا مخالف و موافق صحبت کنند.
آیت – من با این مساله مخالف هم هستم.
رییس – بسیار خوب شما در همان مخالفت‌تان، جواب ایشان را هم بدهید وقت هم دارید.
سید محمد خامنه‌ای – آقای هاشمی من سوال دارم.
رییس – آقای خامنه‌ای شما که باید آیین نامه را بدانید. سوالتان را بنویسید و بدهید، سوال در آیین‌نامه پیش‌بینی نشده است بسیار خوب وقتی سوالتان را نوشتید و دادید و مخالف و موافق هم صحبت کردند آن وقت اگر جواب سوال شما داده نشد بفرمایید. (همهمه نمایندگان) شما مثل این که بنابر این گذاشته‌اید که نگذارید مجلس ادامه پیدا بکند. سوال‌تان را بنویسید و بدهید و شلوغ هم نکنید و برای پنجمین بار تذکر می دهم که بفرمایید بنشینید.
سید محمد خامنه‌ای – آقای هاشمی بنده اخطار دارم.
رییس – آقا اگر اخطار قانون اساسی دارید بفرمایید. و از اول بفرمایید که اخطار دارم و نگویید که سوال دارم.
سید محمد خامنه‌ای – بنده برای این که وقت کمتری گرفته بشود می‌خواستم در یک کلمه سوال کنم که .....
رییس – سوال نکنید آقا اخطارتان را بفرمایید.
خامنه‌ای – این سوالی است که در واقع مجلس دارد به لحاظ این که باید .....
رییس – خیر، مجلس مطرح نیست .....
خامنه‌ای – عرض می‌کنم، آقا چرا شما نمی‌گذارید که من صحبت کنم.
رییس – بفرمایید.
سید محمد خامنه‌‌ای – این قانون اساسی است که ما روی آن سوگند خورده‌ایم و باید پای آن هم بایستیم....
رییس – اخطارتان را بگویید.
سید محمد خامنه‌ای – حالا بر همین اساس است که بنده سوال می‌کنم و اگر جسارتی هم به شما می‌کنم یا احیانا بلند صحبت می‌کنم بر این اساس است.
رییس – آقا اگر تخلف بکنید جلو شما را می‌گیریم. قانون اساسی را بگویید.
سید محمد خامنه‌ای – تخلف چیزی است که ممکن است همه بکنند حتی رییس. صلح دعاوی که در اینجا صحبت شده است این طور است که در هر مورد موکول به تصویب هیات وزیران در مواردی (یعنی همان هر مورد) که طرف خارجی داشته باشد باید به تصویب مجلس برسد. این مطلبی که آقای نبوی آوردند این در هر مورد است.....
رییس – آقا مطلب‌تان را بفرمایید.
سید محمد خامنه‌ای – آقای هاشمی مثل این که شما بنا دارید که من صحبت نکنم آقای هاشمی بنا است که یک کاری انجام بشود و تعهدی برای ملت. شما می‌خواهید ایجاد کنید با یک دقیقه جلو و عقب کردن و بعد هم فرصت صحبت نمی‌دهید. احتمال دارد که بنده یک حرفی بزنم و درست باشد.
رییس- حرف در مورد خودش بگویید.
سید محمد خامنه‌ای – آخر یک مقامی هم هست که برسد که آیا شما خلاف می‌کنید
یا نه.
رییس – آقای خامنه‌ای حرف را یا موافق بزنید یا مخالف.
سید محمد خامنه‌ای – آقا اگر قرار بر این است که این کار بشود که بنده بنشینم.
رییس – خوب قضاوت کنید ببینید. آیا ....
سید محمد خامنه‌ای – قضاوت یعنی چه؟ من هنوز مطلب را نگفته‌ام.
رییس – ببینید آقای آقا سید محمد خامنه‌ای چه حرفی .....
سید محمد خامنه‌ای – اگر مجلس اجازه نمی‌دهد که من نظرم را توضیح بدهم که من می‌نشینم.
رییس – اخطاری قانونی بوده که آقای آیت این اخطار را کردند ایشان هم همان را دوباره دارند می‌گویند و این طور می‌گویند که موارد صلح و موارد دعاوی باید بیاید. من هم می‌گویم باید بیاید، هر موردی باید بیاید. اصلا اینجا بحث مورد نیست.
آیت – پس از چه موردی است؟
رییس – هر وقت موردش شد می‌آید.
آیت – چنین چیزی نمی‌شود.
رییس – آقای آیت شما چرا در بحث دخالت می‌کنید؟ آقایان بحث بین‌الاثنینی نکنید، بفرمایید بنشینید.
یکی از نمایندگان – بگذارید حرفشان را بزنند.
رییس – حرفشان را گفتند. من تعجب می‌کنم از کسانی که خودشان را طرفدار قانون و آیین نامه می‌دانند و این قدر هم شلوغ می‌کنند (همهمه نمایندگان) مخالف و موافق صحبت بکنند.
منشی – اولین مخالف آقای امین ناصری هستند بفرمایید.
امین ناصری – اعوذبالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم ....
فواد کریمی – آقای هاشمی من اخطار آیین نامه‌ای دارم. ماده نود و هشت.
خانم طالقانی – آقا ماده نود و هشت را گفتند.
رییس – بسیار خوب بخوانید ولی به شما هر چه گفتم دیگر بحث نکنید (همهمه نمایندگان) آقای فواد کریمی اخطار آیین نامه‌ایتان را بخوانید.
فواد کریمی – ماده ۹۸: هر گاه دولت ضمن تقدیم لایحه قانونی به مجلس تقاضای تصویب هر نوع عهد نامه، مقاوله‌نامه‌، قرارداد یا موافقتنامه را که با یکی از دول خارجی بسته می‌شود بنماید مواد عهدنامه، مقاوله‌نامه‌ یا قرارداد یا موافقتنامه باید ضمیمه لایحه قانونی مذکور باشد. در ضمن ترتیب شور در عهود هم مطابق ماده ۹۸..... (همهمه نمایندگان)
رییس – بفرمایید بنشینید، آقایان ببینید اگر کسانی در مجلس به خودشان به دلیل این که یک نظری دارند حق می‌دهند که به هر قیمت مجلس را به هم بزنند من جمله آقای فواد کریمی ..... این حرف عینا مطرح شد و گفتیم که نه.● مساله سازش در میان نیست
در روزهایی که رونالدریگان به تازگی زمام قدرت را در آمریکا به چنگ آورده و سیاست‌های خود را اعلام می‌کرد و بخشی از نگاهش نیز به ایران بود، نمایندگان مجلس دوره اول تلاش می‌کردند تا راهی برای اختلافات مالی دو کشور پیدا کنند.
با توجه به اینکه اکثریت قانونگذاران دوره اول فاقد تجربه و مهارت کافی در این باره بوده و فضای آن روزها هنوز انقلابی بود، هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس مجلس تلاش زیادی برای کاهش تنش‌ها به خرج داد. نکته قابل توجه در سخنان مخالف و موافق درباره تصویب دو فوریتی کردن لایحه دولت این است که به دولت اعتماد کرده و از این جهت تفاوت زیادی با هم نداشتند.
رییس مجلس- موافقتنامه است، نه مقاوله‌نامه است، نه عهدنامه است، اگر پیش آمد باید به مجلس بیاورند و الان آن‌ها نیست اگر شما حرف من را قبلا نفهمیدید وای بر من که من نتوانسته‌ام حرفم را برای شما بزنم. ولی اگر فهمیده‌اید و عمدا برای اینکه آقای آیت گفته است شما می‌خواهید به خاطر او وقت مجلس را بگیرید پس وای بر شما. (همهمه نمایندگان)
یکی از نمایندگان – آقای هاشمی پس این چیست؟
رییس – آقای امین ناصری صحبت کنید.
فواد کریمی – من کاری به آقای آیت ندارم من طبق آیین‌نامه حرف می‌زنم. آقا من را به آقای آیت نچسبانید.
امین ناصری – بسم‌الله الرحمن الرحیم. اگر آقای فواد کریمی ساکت باشند من عرض خواهم کرد زیرا بعضی از مخالفت‌هایی که ایشان دارند در حرف‌های من هم گفته می‌شود و مجلس این حرف‌ها را می‌شنود اگر موافق بود که رای می‌دهد و اگر موافق نبود که رای نمی‌آورد.
رییس – آقای فواد کریمی شما بعد از اینکه میکروفون‌تان هم بسته است دارید داد می‌کشید. بفرمایید آقای ناصری.
امین ناصری – بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. من یکی، دو دلیل قانونی به نظر می‌آید دلیل مخالفتم با این لایحه که منافات دارد و با مصوبات همین مجلس ما تعارض دارد. راجع به شرایط آزادی گروگان‌ها و بعضی از اشکالات دیگری که اصولا در شان گروگان‌گیری نیست و شایسته این انقلاب بزرگ‌تر از انقلاب اول نیست هر چند زمان طرح مساله گروگان‌ها در اینجا ما گفته بودیم که لازم نیست سرعت به خرج داده بشود چرا که این دندان طمع آمریکا را نسبت به ما تیزتر می‌کند و همین بود که دیدیم ریگان در چند روز پیش ما را باج‌خواه معرفی کرد و جواب بسیار خوب آقای هاشمی در مجلس ناظر به همین معنی بوده ولی به هر حال ما با اعلام آن چهار شرط بار دیگر به دنیا اعلام کردیم که هدف ما از گروگان‌گیری احقاق حق‌های از دست رفته ما در طول سالیان دراز است.
حالا دنیا می‌خواهد این را بفهمد یا نه. حرف منطقی‌مان را ما اعلام کردیم و البته ما باید به پای این حرف منطقی‌مان بایستیم.
شرط دوم و سوم از آن چهار شرط که منبعث از پیشنهاد امام بود این بود که وقتی گروگان‌ها آزاد می‌شوند که تمام دعاوی که بر اثر گروگان‌گیری و اصولا اختلافاتی که ما با آمریکا داریم، دولت آمریکا موظف است همه این اختلافات را لغو بکند و ابطالش را اعلام بکند من یک فرازی از آن قسمت را خدمت مجلس محترم می‌خوانم.
شرط سوم این بود: لغو و ابطال کلیه تصمیمات و اقدامات اقتصادی و مالی علیه جمهوری اسلامی ایران و انجام کلیه اقدامات اداری و حقوقی لازم جهت لغو و ابطال تمامی دعاوی و ادعاهای دولت آمریکا و موسسات و شرکت‌‌های آمریکایی علیه ایران به هر صورت و به هر عنوان و انجام کلیه اقدامات اداری و حقوقی لازم. (یعنی این لایحه‌ای که الان آمده است و باری را که ما می‌خواهیم به دوش داوری و حکمیت بگذاریم ما در این شرایط حل اختلافات اداری و حقوقی را به عهده دولت آمریکا گذاشتیم جهت عدم طرح هر نوع دعوای حقوقی یا جزایی و مالی جدید از طرف اشخاص حقیقی، حقوقی، رسمی، غیررسمی، دولت آمریکا یا موسسات و شرکت‌های آمریکایی و بعد اضافه کردیم که اگر آمریکا این‌ها را انجام نداد چه بشود، چنانچه هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی در هر یک از دادگاه‌ها در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیرشدگان در آن مطرح شود و رای به محکومیت ایران یا اتباع ایرانی صادر بشود دولت آمریکا متعهد و ضامن است پاسخگوی آن باشد و متعهد و ضامن است که غرامت و خسارت ناشی از آن را بپردازد.
بنابراین چیزی را که ما در مجلس با اکثریت آرا تصویب کردیم و حل این اختلافات و دعاوی که ما الان با دولت آمریکا داریم تماما موکول کردیم که خود آمریکا حل بکند. الان آوردن این لایحه و تصویب آن فکر می‌کنم تناقض صریح و آشکار با مصوبه خود ما دارد.
مطلب دوم که به نظر من باز مخالف مصوبه مجلس ما هست مساله مذاکره است. دقیقا به یاد دارم در همان روزهایی که کمیسیون ویژه مساله گروگان‌ها را مطرح کرد این مساله مطرح شد که آیا برای حل دعاوی اختلافات بین ایران و آمریکا مجلس به دولت اجازه می‌دهد که وارد مذاکره بشود، دقیقا به یاد دارم که حتی یک‌نفر در هنگام رای‌گیری در مجلس بلند نشد و رای نداد. که دولت مجاز به مذاکره باشد و این یکی از افتخارات مجلس است.
و حق هم این بوده برای اینکه ما به دولت موقت می‌تاختیم که باب مذاکره را با فلان آدم آمریکایی بازکرده طبیعتا خود ما می‌بایستی این باب را می‌بستیم و این بود که در این مجلس حتی یک نفر هم موافق با مذاکره نداشت. من می‌خواهم عرض بکنم این لایحه‌ای که الان اینجا است و داوری که مطرح می‌شود و حکمیتی که ما انتخاب می‌کنیم به نحوی و به شکل پیچیده‌ای باب مذاکره است. منتها صورت قانونی و شرعی‌اش را هم ما در اینجا داریم به آن می‌دهیم این چیزی است که مخالفان شدیدا می‌توانند از آن برای کوبیدن دولت متعهد ما سو‌ء‌استفاده بکنند و این چیزی است که من در اینجا به عنوان یک برادر کوچک‌تر به دولت هشدار می‌دهم که مواظب این چنین مواضعی باشند که خدای نکرده خوراک‌های تبلیغاتی خیلی چربی برای مخالفان به دست آنها ندهند و اما مطلب سومی که می‌خواهم عرض کنم «ماهیت حکمیت» است؛ حکمیتی که در لایحه مطرح شد فکر می‌کنم چیزی بود که آقایان الان روی آن بحث و حرف داشتند. چیزی بسیار باز و از طرف نامحدود است و اینکه اصولا مرجع این حکمیت چه کسی حکم باشد و چه مرجعی باشد برای ما مشخص نیست ما یک لایحه‌ای را اینجا تصویب می‌کنیم و می‌گوییم دولت مجاز است با رضایت آمریکا (چون مرضی‌الطرفین) یک حکمی را انتخاب بکند. آن طور که می‌دانم معمولا اینها می‌توانند حکم و داور باشند:
۱) اتاق بازرگانی بین‌المللی- ماهیتا فکر می‌کنم که این مجلس اینها را مرجع صلاحیت داری نداند.
۲) مرکز بین‌المللی حل اختلافات در مورد سرمایه‌گذاری بانک جهانی یا یکی از هر دادگاهی که ایران و آمریکا آن را بپذیرند. اینجا پنجاه به پنجاه می‌شود و آمریکا در اینجا سهمی دارد در اینکه کدا‌م‌یک از این کشورها را انتخاب بکنیم و در اینجا این نوع حکمیت را که ما می‌پذیریم اولا یک پوان مثبتی را ما از دست می‌دهیم. در کمیسیون بحثی بود با آقای معین‌فر که مطلبی را اشاره کردند و قرار بود که اشاره‌ای هم به جناب آقای نبوی بشود و آن این است که خیلی از شرکت‌ها و موسساتی که سابقا آمریکا با ما به اصطلاح قراردادهایی بسته بوده،‌ از آنجایی که در زمان شاه سابق آمریکا در تمام ارکان‌های مملکتی نفوذ فوق‌العاده‌ای داشت در بیشتر مواقع در قراردادهایشان قید شده است که وقتی اختلافی مابین آمریکا و ایران پیش بیاید مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به آن اختلاف دادگاه‌‌های ایران باشد و ما با قبول یک حکم (حکم مرضی‌‌‌‌الطرفین) این حقی که در دست ما بود داریم از دست می‌‌دهیم و از این طرف یک ضرری می‌کنیم از طرف دیگر با توجه به مراجعی که گفتم می‌توانند حکم واقع بشوند بی‌شباهت به حکمیت (ابوموسی اشعری) در نمی‌آید، فرض ما حکمیت را پذیرفتیم و آدم ابوموسی پیدا شد در مورد اختلافاتی که ما با آمریکا داریم، رای داد که همه دعاوی که علیه ما اقامه شده است این رای را به نفع آنها داد، گروگان‌ها ادعای غرامت زیادی کرده‌اند و خیلی از این قبیل .... و رای به همه اینها داد آنوقت برای گروگان‌گیری ما چه می‌ماند؟ ما روز اول که برادران و خواهران دانشجو و مسلمان پیرو خط امام عمل گروگان‌گیری را انجام دادند و لانه جاسوسی آمریکا را تصرف کردند و من هم افتخار همکاری بسیار کوچکی با اینها داشتم، حرفشان این بود که ما می‌خواهیم با این عمل آمریکا را به محاکمه بکشانیم. ما می‌خواهیم با این عمل مان یعنی با تصرف لانه جاسوسی به آمریکا نشان بدهیم که آمریکا سالیان متمادی سرنوشت یک ملت را به دست خودش داشته است و منافع آن را غارت و چپاول می‌کرده است و زیر ستم گرفته بوده است و ما می‌خواهیم این را در دنیا مطرح کنیم و آمریکا را به افتضاح بکشانیم حالا ما چطور می‌خواهیم حکمی را انتخاب بکنیم که پنجاه درصد آن مورد رضایت آمریکا است و ما در آن محاکمه‌ای که آمریکا در آن سهم دارد دخالت داشته باشیم و ما مورد محاکمه واقع بشویم، فکر می‌کنم که انقلابی که بزرگ‌تر از انقلاب اول است پایانش به این صورت نباید ختم بشود. مساله دیگر که لازم می‌بینم عرض کنم نگرشی است که ما باز می‌بینیم که در مورد ریگان و کارتر مطرح می‌شود، برادرمان آقای نبوی در آن جلسه‌ای که تشریف آورده بودند یکی از دلایل دو فوریتشان این بوده است من فکر می‌کنم که این بینش درست نبوده است و من کوچک‌تر از آن هستم که بخواهم این هشدار و این تذکر را بدهم زیرا مجلس محترم و اعضای محترم دولت بیشتر از من واقف هستند ولیکن امام چند روز پیش یک فرمایش فوق‌العاده‌ای با سفرای ایران در خارج داشتند و گفتند که «شما رفتارتان طوری باشد که دشمن در شما طمع نکند» این در سیاست خارجی ما نکته بسیار حساسی است ما باید طوری رفتار کنیم که واقعا دشمن طمع نکند و رفتار ما طمع دشمن را نسبت به ما برنیانگیزد. هر قدر ما نرمش نشان بدهیم دندان طمع او تیزتر می‌شود و یک قدم در حل مساله گروگان‌ها به عقب می‌رود و تا جایی با ما پیش می‌آید که دقیقا ما را به مهمیز خودش بکشد، آمریکا با ما قطع رابطه نمی‌کند، آمریکا تصمیم دارد که به حاکمیت ملی ما ضربه بزند و این ما هستیم که باید در مقابل آمریکا بایستیم. و علاوه بر آن که ما وارث انقلاب اسلامی هستیم و شعار نه شرق و نه غرب را می‌دهیم و آمریکا را شیطان بزرگ می‌دانیم و معتقد هستیم که هیچ غلطی نمی‌تواند بکند و تا حالا هم نشان داده‌ایم. اما این امام بوده که انقلاب را با این شعارها به اینجا رسانید، همین شعارها و پای بند بودن به همین شعارها است که می‌تواند انقلاب ما را سرافراز نگهدارد. اگر قاطعیت امام سر مساله گروگان‌گیری نبود روزهای اولی که گروگان‌گیری شد، کارتر دو نفر را به عنوان مذاکره می‌خواست به ایران بفرستد، و امام آن‌ها را در آسمان ترکیه میخکوب کرد اگر با نمایندگان پاپ به آن صورت قاطع موضع نمی‌گرفت اگر در تمام این مدت به ما دلداری نمی‌داد که شما از حصر اقتصادی و انزوا نترسید، سلیقه‌ها برداشته بشود تا ببینید چه کسی منزوی است، اگر این برخوردهای قاطع و موضع‌گیری‌های قاطع نبود مسلما شاید گروگان‌گیری در همان روزهای اول به شکست منجر می‌شد. من مطمئن هستم که ان‌شاءالله همه ما در این انقلاب اتکال به خداوند داریم و از پزهای دیکتاتورمآبانه‌ای که سردمداران کفر برای ما می‌گیرند نمی‌هراسیم و می‌مانیم و قاطع می‌ایستیم.
در پایان عرایضم نکته دیگری بود که می‌خواستم عرض کنم. دیروز با برادرمان آقای عطاری سر همین مساله بحث می‌کردم، ایشان گفتند که من شب قبل از این که این لایحه به مجلس بیاید با قرآن تفال کردم و آیه‌ای از قرآن را برای من خواندند که دل من نیامد که این آیه را اینجا نخوانم این آیه را می‌خوانم و به عرایضم پایان می‌بخشم.
اعوذ بالله‌الشیطان الرجیم لقد نصر کم‌الله فی‌مواطن کثیره و یوم حنین اذا عجبتکم کثرتکم فلم تغن عنکم شیئا و ضاقت علیکم‌الارض بما رحبت ثم ولیتم مدبرین. ثم انزل‌ الله سکینه علی رسوله و علی المومنین و انزل جنودا لم تروها و عذاب‌ الذین کفروا ذلک جزاءالکافرین.
به امید اینکه همه ما شاهد لشکریانی باشیم که خدا برای ما می‌فرستد و ما آ‌ن‌ها را نمی‌بینیم و به این وسیله بر کفر جهانی پیروز بشویم والسلام‌علیکم و رحمه‌الله. (نمایندگان احسنت)
یکی از نمایندگان- استخاره ایشان خیلی خوب بوده است.
رییس- نوبت هر کس هست او باید صحبت کند.
منشی (توکلی)- آقای فضل‌الله محلاتی اولین موافق هستند.
فضل‌الله محلاتی- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم، به نظر من اطاله صحبت در این لایحه ناشی از این است که آن چهار ماده قبلی که مجلس تصویب کرد کاملا مورد مطالعه قرار نگرفته است و دیگر این که در این ماده هم توضیح داده نشده است والا به نظر من مساله این اندازه هم مشکل نیست اولا حقوقی که در مورد آن نسبت به موادی که ما تصویب کرده‌ایم در مورد آن ارجاع به داوری یا دادگاه‌های بین‌المللی یا مذاکره طرفین ذکر شده است اگر توجه کنید آنجا مشخص است. یک قسمت حقوق و دعاوی است که ناشی از انقلاب یا گروگان‌گیری است. کلیه این‌ها را اصلا آن مواد از بین برده است که دولت اصلا حق ندارد در مورد این دعاوی مذاکره بکند یا ارجاع به حکمیت بکند یا اینکه در دادگاهی مطرح بکند و تمام آن‌ها را آمریکا باید صرف‌نظر بکند، دولت حق ندارد خارج از چارچوب آن موادی که در مجلس تصویب شده است هیچ گونه برنامه‌ای تنظیم کند چه ارجاع به حکمیت یا دادگاه‌های بین‌المللی یا جهات دیگر. صحبت در آن حقوقی است که خارج از تمام این‌ها باشد یک سلسله حقوقی است که قهرا پیش می‌آید همان طور که آقای نبوی شرح دادند که بالاخره به یک صورتی حل و فصل بشود اینجا این سوال مطرح می‌شود که می‌خواهید این به چه صورت حل بشود، یکی از صورت‌هایش که خودتان تصویب کردید داوری است در همان جا. منتهی دولت برای مراعات اصل ۱۳۹ که می‌گوید، هر نوع داوری باید به اطلاع مجلس برسد، دولت آماده است می‌گوید در چارچوب همان چهار ماده از آن سه موردی که اجازه داریم یا مذاکره طرفین یا دادگاه‌های بین‌المللی یا حکمیت، ما داوری را می‌خواهیم انتخاب کنیم نمایندگان مجلس بدانید که بیش از این مساله‌ای نیست و این مسائل که گفته شد در این‌جا، ما باید توجه داشته باشیم بر اینکه هیچ نوعی تسلیمی در مقابل آمریکا نیست که ما بیاییم اینجا و احساس ذلت کنیم نه چنین نیست، حسابش هم از مسائل سیاسی جدا است و من لازم است در اینجا از این فرصت استفاده بکنم. بر اینکه ریگان که در مصاحبه‌هایش گفته است که فعلا امام آن قدرت سابق را ندارد و فعلا دولتی در ایران وجود ندارد و ما منتظر آمدن یک دولت میانه‌رو هستیم، باید عرض بکنم که ریگان باید بداند الان، دولتی مقتدرتر از دولت ایران وجود ندارد، به خصوص در مساله مقابله با آمریکا، اگر اختلافات جزئی هم در داخل باشد در این مساله امام امت و دولت و همه ملت بکلمه واحده در مقابل این شیطان بزرگ با هم متحد هستند و در این مساله، ریگان باید توجه داشته باشد بر اینکه خیال نکنند می‌توانند از این اختلافات جزئی بهره‌برداری کنند، اصلا روزی که با گرفتن این جاسوسان صدای ملت ایران بلند شد، باید عرض کنم در آن روز دفتر دولت سازشکار با آمریکا برای همیشه در این مملکت بسته شد و اصلا علت گروگان‌گیری هم همین بود که این جاسوسان را گرفتند این‌ها را که نمی‌خواستند ترشی بریزند می‌خواستند صدای مظلومیت‌شان را به دنیا برسانند و بگویند بر اینکه بله، ما با آمریکا مخالفیم هیچ دولتی با این انقلابی که این ملت دارد و با این رهبر، و با این مکتب، دیگر قدرت سازش با آمریکا را در اینجا نخواهد داشت. بنابراین مساله سازش مطرح نیست و ما از دولت هم خیلی متشکریم که با کمال قدرت مسائل را با طرف صحبت کرده ولی الان مساله سازشی در کار نیست. فقط این اجاز‌ه‌ای است که به دولت‌مان داده‌ایم. به دولت هم اعتماد داریم و این دولت هم روی همان اجازه‌ای که به او داده‌ایم که مساله داوری باشد در یک سلسله از حقوق آمده است و به اطلاع مجلس رسانده که ما این داوری را می‌خواهیم قبول کنیم.
● آمریکا چقدر به ایران بدهکار بود؟
دقت در متن مذاکرات مجلس اول درباره اختلاف‌های مالی ایران و آمریکا نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها در آن سال‌های نخست انقلاب با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی نیرومند، ایران را در شرایط دشواری قرار داده بودند. سخنان موافق و مخالف طرح دوفوریتی که دولت در سال ۱۳۵۹ برای حل‌اختلاف‌ها آورده بود نشان می‌دهد که آنها در دو سر طیف قرار دارند. در حالی که مخالف لایحه دولت می‌گوید، ایران به آمریکا بدهکار نیست که باید به دادگاه برود و می‌خواهد با استفاده از شرایط انقلابی حتی اموال شاه را پس بگیرد. موافق این لایحه معتقد است نباید آمریکایی‌ها را احمق فرض کرد.
بسیار خوب آقایان می‌گویند در حکمیت نصفش آمریکا است البته هر حکمی بین دو طرف. بر این دو طرف یک طرف حق است و یک طرف باطل. در حکمیت بین زن و شوهر هم قرآن می‌فرماید: «وابعثوا حکما من اهله و حکما من اهلها» اصل حکمیت را قرآن پذیرفته‌ است در هر حکمیتی هم این طور است خیلی خوب به دادگاه‌های بین‌المللی که نرویم عرض کنم که حکمیت یک اصل است که دنیا پذیرفته و اصلش را اسلام هم پذیرفته است ما طرف دعوای‌مان را بگوییم بیاید در ایران محاکمه کنید، این چه حرفی است؟ می‌خواهیم حل بشود بگوییم در آمریکا حل بشود؟ نه، حتی به نظر من دولت در اینجا دادگاه‌های بین‌المللی را هم رها کرده و انتخاب بهترین را کرده است یکی از سه مورد مذاکره‌ را جلویش گرفته‌اند هیچ نوع مذاکره‌ای نیست در حکمیت هم مساله مذاکره نیست.
دادگاه‌های بین‌المللی را هم رد کرده است، سومش که داوری باشد در خود قانون که تصویب شده و به آن اجازه داده بهترین آن‌ها را انتخاب کرده است بعد هم حکم مرضی‌الطرفین ما الان از دولت انقلابی الجزایر که همه‌مان قبولش داریم خیلی متشکر هستیم که در اینجا عادلانه و صادقانه آمده است و واسطه شده است و مطالب حق ایران را به گوش ابرقدرت آمریکا رسانده است بنابراین هیچ مساله مذاکره در بین نیست و ما ناچاریم از یک طریق حق خودمان را بگیریم تازه این هم حق ما نیست ما که نمی‌خواهیم حق‌مان را بگیریم یعنی حق ملت ایران در این‌ها خلاصه نمی‌شود تمام ثروتش را هم آمریکا بدهد ما حاضر نیستیم مقابله کنیم با این همه خونی که به دست آمریکا و به دست عوامل آمریکا در ایران ریخته شده است مگر حقوق ما در اینجا خلاصه می‌شود؟ خیر این‌ها مجرم بودند، محکوم بودند رهبر انقلاب این مجرمین را عفو کرده است و از طرف نمایندگان ملت نسبت به این مجرمین یک عفوی شده است و گفتیم یک قسمت اموال ما که بلوکه شده بود همچنین اموال شاه و یک قسمت از اموال خاندانش را که فعلا مسلم است به ما برگردانید این قانونی است والا ما حق‌مان را از آمریکا نگرفته‌ایم و کسی که در دنیا به این ملت این همه جنایت کرده است و تمام ذخائرش را سال‌ها برده و الان هم دارد توطئه می‌کند و همین الان هم بازگفته است که اگر چنانچه در این مساله باز ریگان بر سر کار بیاید مستقیم آمریکا مداخله نمی‌کند، خبرگزاری‌ها دیروز خبر دادند بلکه بعدا علنا از عراق حمایت می‌کند یعنی نیرویش را به کمک عراق می‌فرستد الان هم دارد توطئه می‌کند کسینجر را هم فرستاده به خاورمیانه و در خارج هم دارد توطئه می‌کند عوامل ضد انقلاب داخلی را تحریک می‌کند هر روز جوانان ما به دست آمریکا و عمالش دارند شهید می‌شوند با چه کسی مذاکره کنیم؟ خیر استقامت ما در مقابل این ابرقدرت برای همیشه خواهد بود و ما دیگر هیچ نوع سلطه‌ای را دیگر نه از شرق و نه از غرب نمی‌پذیریم، اینها یک عده جاسوس هستند که در ایران اسیر هستند که ملت آنها را بخشیده و طبق قوانین بین‌المللی که همه دنیا هم قبول دارند ما قسمت مختصری از حقوق خودمان را از آنها مطالبه می‌کنیم و چون دولت باید از یک طریقی مشخص کند به داوری ارجاع می‌کند و این داوری هم راه چهارم دیگری ندارد که ما بگوییم غیر از مذاکره و دادگاه‌های بین‌المللی یا داوری بیاید راه چهارم پیدا کند. راه چهارمی نیست بنابراین من موافقم، منتها تغییر عبارت لازم است و یک مقدار توضیح، البته خصوصیات را هم بعدا دولت به اطلاع مجلس می‌رساند، مواردی که این داور آمد و قضاوت کرد، این موارد چه خواهد بود و دیگر تفأل و اینها هم نمی‌خواهد در یک مصداق و مورد خاصی آیه به نفع ماست که می‌گوید در مبارزه با آمریکا و در این جنگ با ابرقدرت‌ها بدانید شما از نیروی غیبی ما برخوردار هستید و شما بالاخره پیروز خواهید شد و ما همه امیدواریم که ان‌شاءالله پیروز بشویم و در همین داوری هم خدا ما را پیروز خواهد کرد ان‌شاءالله.
منشی- مخالف بعدی آقای نصراللهی بفرمایید.
نصراللهی- بسم‌الله الرحمن الرحیم- «ما با جهان برخوردی مکتبی می‌کنیم» از کلمات امام. یک سری از مطالب مرا برادرم امین ناصری در گفتارشان گفتند فقط چند نکته می‌ماند که من خیلی سریع می‌گویم، اول اینکه روشن کنید در این مساله گروگان‌گیری و شرایط مذاکراتی که پیش آمده است الان نقطه قوت با ماست یا با آمریکا؟ این عجله را در حل اختلافات یا دعاوی و غیره آمریکا بایستی داشته باشد یا ما؟ من فکر می‌کنم این مساله، مساله آمریکا است و آمریکا است که باید اینقدر در زمان وسواس داشته باشد نه ما. مساله دوم اینکه واقعیت امر این است که در ایران یک انقلاب شد، بعد از انقلاب آمریکا با توجه به پایگاه‌های مختلفش هنوز ناامید نشده بود از اینکه بتواند به هر نحوی مجددا منافع خودش را در اینجا تثبیت یا احیاء کند این بود که از دست زدن به شیوه‌ها و روش‌های خشن خودداری می‌کرد و از آن سمت شروع می‌کرد به توطئه‌های مختلف، تا مساله گروگانگیری پیش آمد. مساله گروگانگیری موجب شد که آمریکا را با عکس‌العمل‌های خشن در مقابل ما مواجه کند، از جمله انسداد اموالمان. خب اینجا یک نکته ظریفی را من روشن کنم که ابهامی نماند، برادران مطرح می‌کنند که این طرح حکمیت برای آن دعاوی است که قبل از گروگانگیری وجود داشته است و ما می‌خواهیم برای حل این مشکل یک حکمیتی را مشخص کنیم که این به آن مسائل برسد و ما از این طرف جریان مذاکراتمان در همان امتداد و مسیر ادامه داشته باشد. اینجا یک اشکال داریم، ببینید، این برمی‌گردد به موضع‌گیری آمریکا در قبال ما. آن موقع گفتم هیچ لزومی بر خشونت نمی‌دید ولی این بار اساس را بر خشونت و اشکال تراشی و بهانه گذاشته است. چرا؟ ما گفتیم چهار شرط گذاشته‌ایم که شما اجرا کنید تا ما گروگان‌های شما را آزاد کنیم، این را امام اولین بار مطرح کرد من دقیقا نوشته‌ام.

۱) باز پس دادن اموال شاه.
۲) لغو تمام ادعاهای آمریکا علیه ایران، «این تمام ادعاها» را امام مشخص نکرده که منظور فقط ادعایی است که بعد از گروگانگیری به وجود آمده یا اینکه کلیه ادعاها، من فکر می‌کنم ناظر بر کلیه ادعاهاست، چرا چون امام می‌گوید تمام بدبختی‌های ۳۵ سال ما تمام چپاول‌گری‌ها و غارتگری‌های ۳۵ سال اخیر را کرده است و ثروت این نسل و نسل‌های بعدی ما را آمریکا به یغما برده، بنابراین ادعایی دیگر ندارد و ما نسبت به آن ادعا داریم نه آن به ما بعد از ۳۵ سال حاکمیت جبارانه و غارت نسل‌های آینده توسط شرکت‌های آمریکایی. آیا ما هنوز به آنها بدهکاریم که بایستی برویم حکمیت بگذاریم و رویش صحبت کنیم که خوب چقدر طلبکار هستید؟ آمریکا به ما بدهکار است. مساله سومی که امام مطرح کردند عدم دخالت سیاسی نظامی آمریکا در ایران است. مساله چهار باز گذاشتن تمام سرمایه‌های ما که مجلس هم همه اینها را تصویب کرد، بعد خدمتتان عرض کنم که آن نکته ظریف اینجاست که آمریکا بعد از انقلاب در مذاکرات مدعی شده که بله من حاضرم مخلصتان هم هستم. اموالتان را هم آزاد می‌کنم، اما یک اشکال کوچک برای ما هست، لطفا این‌را برای ما حلش کنید خب آن اشکال چیست؟ اشکال کوچک این است از نظر قوانین حقوقی و قضایی آمریکا در اختیارات ما نیست که این دعاوی شرکت‌ها را رسیدگی کنیم، شما بیایید یک کاری بکنید، بیایید یک حکمیتی بگذارید این را رجوع بدهید به آنجا که شر اینها از سر من کم بشود. بعد من بتوانم اموال شما را آزاد کنم. حالا اینجا یک نکته است، سوال من اینجاست آیا بعد از پیروزی انقلاب آن دعاوی که شرکت‌ها قبل از گروگانگیری نسبت به اموال ما داشتند از نظر قضایی و حقوقی مانع آزادی اموال به ما و اختیار ما بر اموالمان بود یا نبود؟ پس اگر اینجور است بعد از انقلاب هم مال ما مسدود شده بود، حالا مساله بعد این است که ببینیم این چهار شرطی که امام و مجلس مطرح کرده آیا آمریکا به کدامیک تا حالا حداقل حسن تفاهم نشان داده است. من فکر می‌کنم که مطالبی را که آقای محلاتی فرمودند دلیل بر همین بود که هیچ راه تفاهمی وجود ندارد. آمریکا هیچ حسن نیتی از خودش نشان نداده است. پس چهار مساله است یکی مساله اموال‌شاه بود الان مساله را دارند آنقدر کش می‌دهند و همین‌طور که در روزنامه هم خواندیم اشرف و بستگان شاه تمام اموال را دارند به تدریج از حوزه قضایی آمریکا خارج می‌کنند، بعدش هم که رسیدیم به نتیجه می‌گویند خوب آقا اموال شاه کجا است؟ تازه یک مقدار هم ممکن است مانده باشد می‌گویند آقا در حوزه ما نیست آنها را برده‌اند، بنابراین چیزی به دست ما نمی‌رسد این یکی. مساله دوم، مساله لغو تمام ادعاهای آمریکاست که حالا باز صحبت است.
مساله سوم عدم دخالت نظامی سیاسی در ایران است خب الان دارند جوان‌های ما در جبهه‌ها کشته می‌شوند. همه هم فریاد می‌زنیم که آقا این جنگ ما با عراق نیست و با آمریکا است. از آن طرف دارد این شرایط را مطرح می‌کند به قول مثلی است که می‌گویند سرنخ را گرفته و شل کن سفت کن با ما در آورده است، از آن طرف جبهه‌ها را باز کرده و جوانان ما هم قتل عام می‌شوند و هر روز هم دارد توسط کشورهای مرتجع منطقه به این مساله دامن می‌زند. در سیستان و بلوچستان اخبار دقیق هست که دارد تحریکات نظامی می‌کند در کردستان دست آمریکا به خوبی و به وضوح مشخص است، این عدم دخالت نظامی‌اش است که معلوم می‌شود چنین نیست. مساله سیاسی که می‌بینیم هر روز آشوب‌هایی در سطح شهرها، در سطح مدارس، دانشگاه‌ها و در استان‌ها دارد توسط عوامل متشکل آمریکا و سرمایه‌داران وابسته‌اش فئودال‌ها.
غلامرضا دانش- اینها ربطی به موضوع ندارد و ما همه اینها را می‌دانیم.
رییس- بله زمینه خوبی مطرح شده که آقایان هرچه دلشان می‌خواهد صحبت کنند شما در موضوع به خصوص همین جهات داوری بحث کنید.
نصراللهی- بله به آنها هم می‌رسیم ببینید تا شما شرایط را مشخص نکنید نمی‌توانید نظر بدهید، همین‌طور می‌روید روی مورد خاص اینکه آقای حکمیت را قبول کنیم یا نکنیم ببینید در چه اوضاعی هستیم شرایط را بسنجید بعد بروید روی حکمیت، مساله ما حل حکمیت نیست.
رییس- خیلی خب، شما روی موضوعی که در مجلس مطرح است صحبت کنید.
نصراللهی- آخر مگر می‌توانیم از شرایط جدا بکنیم، آقای رفسنجانی مگر می‌توانیم از شرایطی که در آنها گیر هستیم جدا کنیم و تا شرایط را تشریح نکنم نمی‌توانم به آن مورد خاص برسم.
رییس- عیبی ندارد حالا شما اینطور بحث کنید.
نصراللهی- این هم از این مساله. بنابراین ما می‌بینیم که چهار شرط الان از طرف آمریکا زیر پا گذاشته شده است. بعد از سخنان امام و بعد از تصویب مجلس هیچ‌گونه حرکتی از طرف آمریکا در جهت این چهار شرط برداشته نشده است. آمده اموال ما را مسدود کرده و ما را به حکمیت کشانده است و مساله بسیار خوبی هم که برادرمان مطرح کرد آن ارزش‌های والایی را که ما در گروگانگیری مطرح می‌کردیم چنان ظریفانه ما را کشانده به یک نقطه‌ای که انعکاسش در دنیا الان اینجور است. آقا این کلمات همین‌طور نیست که بگوییم من گفتم نظر شخصی‌ام بود یا رسمی بود. اینها حساب شده است یک جنگ روانی در جهان ایجاد کرده‌اند و ما را کشانده‌اند به اینجا که فقط روی پول رسیده‌ایم حالا هم در جهان مطرح می‌کنند که ای مردم دنیا ببینید یک ملت وحشی، غیرمتمدن آمده‌اند یک مشت انسان متمدن بی‌گناه و بدبخت را گروگان گرفته و می‌گویند پول بدهد تا آزادشان کنیم یعنی دقیقا شرایط سیاسی و روانی جهان را دارد علیه ما به کار می‌برد ما که به‌عنوان یک برگ برنده می‌گفتیم آقا ۳۵ سال جنایت این ددمنش حالا آن دارد علیه ما اینکار را می‌کند. کشانده دقیقا ما روی نکته خاص و ظریف. روز به روز داریم قدم در جایی می‌گذاریم که درش فرو می‌رویم بعد دو تا نکته در توضیحات برادرم نبوی در سخنان پریروزشان بود که البته این سوال را در ضمن صحبت‌ها گفتم؛ یکی اینکه برادران خوب به آن فکر کنند و در نظر بگیرید که آیا واقعا ما نسبت به آمریکا بدهکاریم بعد از این‌همه غارت‌ها که الان حکمیت را بپذیریم که آیا اصل این مساله درست است؟ که دعاوی آمریکا را ما قبول کنیم که بله تو دعاوی نسبت به ما داری حالا بیاییم حکمیتش را تعیین کنیم که برویم رویش چانه بزنیم. مساله دوم هم همان تعارضی است که این مساله با وضعیت فعلی ما دارد و مسائل حقوقی‌اش را برادرمان آقای امین ناصری در ضمن صحبت‌ها گفتند تناقض‌ها و این چیز‌ها که من دیگر اشاره نمی‌کنم والسلام.
منشی – آقای هادی، به عنوان موافق.
هادی – بسم‌الله الرحمن الرحیم. البته در رابطه با مساله گروگان‌گیری و حل مساله گروگان‌گیری استدلال‌هایی که از قول امام مرتب می‌شود، من راجع به این نکته اشاره‌ای بکنم و آن این‌که توجه دارید که امام مرتبا مجلس را گوش می‌کنند و حتی آن‌روزی که ما از خلبانان فقط تجلیل کردیم از دفتر امام تلفن زدند که امام فرموده‌اند چرا از همه ارتش تجلیل نکردید، از نیروی زمینی هم تجلیل کنید، از برادران سپاه هم تجلیل کنید، پس اگر یک چیزی اینجا در مجلس تصویب شد و شورای نگهبان هم رد نکرد و امام هم صحبتی نکردند، معنایش تصویب امام هم هست و هیچ منافاتی هم با انقلاب بزرگ‌تر ندارد. یک نکته‌ای هم به برادران پرشور و پراحساس خودم بگویم که با احساسات خودشان بعضی از لوایحی را به ضرر ملت گاهی تصویب می‌کنند، من‌جمله عدم افزایش سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول. البته اکثریت مجلس تصویب کرده است.
رییس – آقای دکتر هادی از موضوع خارج نشوید.
هادی – بله این نظر شخصی من است، البته نظر مجلس نیست.
یکی از نمایندگان – اکثریت مجلس را متهم نکنید.
هادی – بله، برویم در موضوع مساله حکمیت، اگر برادران تصورشان این است که با پنجاه و دو گروگان می‌توانند امپریالیزم آمریکا را به زانو در بیاورند، این پنبه را از گوش‌تان بیرون کنید و اگر هم تصورتان این است که آمریکا چهار دانگش را بیاید به اسم شما ثبت بدهد، این تصور را هم از ذهن‌تان بیرون کنید و اگر فکر می‌کنید که آمریکا با دادن تمام اموال شاه که دیگر چیزی از آن نمانده است ۱۵ ماه و ۱۰روز است که ایران دارد می‌گوید اموال شاه را ما می‌خواهیم پس بگیریم، شاه و وابستگانش و وکلای حقوقدانش خیلی احمق هستند و احمق بودند اگر گذاشته‌اند که این اموال هنوز در آمریکا باشد ولی حالا اگر همه آمریکا را هم به شما بدهند، من یک‌روز گفتم در مقابل یک قطره خون مرحوم آیت‌الله سعیدی که در مقابل سرمایه‌دارهای آمریکایی ذبح و قربانی شد، ارزش ندارد اما برادران مبارزه با آمریکا در ۵۲گروگان خلاصه نمی‌شود، مبارزه با آمریکا یک جریانی است که ده‌ها سال شما باید این جریان را ادامه بدهید تا اینکه بتوانید آمریکا را در صحنه جهانی و در صحنه ایران شکست بدهید و این طرز تفکری که الان حاکم بر جامعه ایران است که هرچه می‌شود وحشت دارند، در سازمان‌های بین‌المللی آمریکا، صندوق بین‌المللی پول آمریکا، کنفرانس سران عرب آمریکا، کنفرانس سران کشورهای اسلامی آمریکا وحشت است که شما را این‌طور توی خودتان و در خانه خودتان منزویتان کرده است (همهمه اعتراض‌آمیز نمایندگان) اجازه بدهید، هر نماینده‌ای حق اظهار نظر دارد. (همهمه نمایندگان) اجازه بدهید هر نماینده‌ای حق اظهارنظر دارد. (همهمه نمایندگان) همین هم دلیل حاکمیت احساسات است من می‌گویم شما اگر چنانچه قدرت تحرک داشتید و به خودتان اعتماد داشتید و نمی‌ترسیدید، همه جا حرف حقتان را می‌زدید. اینکه شما هرچه بحث می‌شود آیه‌ای که به نفع‌تان است به ضررتان تفسیر می‌کنید، آیه می‌گوید شما بروید و از حکمیت نترسید زیرا «لقدنصرکم‌الله فی‌مواطن کثیره» همان آیه را شما می‌آیید علیه استدلال می‌کنید حالا من بروم وارد استدلال بشوم.● ۳۰۰ دعوا علیه ایران مطرح شد
برخی از آنها مثل گلزاده غفوری از یاران شهید بهشتی و شهید محمدجواد باهنر در نوشتن کتاب‌های درسی بودند که معنای دقیق سیاست‌ورزی را نمی‌دانستند. بعضی دیگر مثل این ناصری که در این بخش از گزارش حاضر مطالب آن را می‌خوانید، از چهره‌های مبارز و کم تجربه بودند.
در آن روزها مجلس اکثریت حزبی نداشت و از طرف دیگر به دلیل فقدان نیروهای ورزیده و حقوقدان که با مبانی حقوقی غرب آشنا باشند، کار مذاکرات را سخت و پیچیده کرده بود. نکته قابل توجه اما در گفت‌وگو و حرف‌های نمایندگان آزادی عملی بیشتر آنها در اظهار نظرها است که موجب می‌شد برخی اخبار از دل حرف‌ها بیرون آید و مثلا معلوم شود که ۳۰۰ دعوا علیه ایران طرح شده بود.
آقای امین ناصری فرمودند آیا برای حل دعاوی و ممنوعیت مذاکرات مجلس رای به عدم مذاکره داده است.
مجلس شورای اسلامی رای داد به عدم مذاکره آن هیات ویژه‌ای که انتخاب کرد، نه اینکه مجلس رای داد به اینکه هیچ کس با هیچ کس مذاکره نکند. پس این‌همه مذاکراتی که این مدت چند هفته بین مقامات الجزایری شد چون مذاکرات غیرمستقیم است، مقامات الجزایری می‌رفتند با آمریکا‌یی‌ها حرف می‌زدند بعد می‌آمدند با هم حرف می‌زدند، اینها را مجلس شورای اسلامی اطلاع نداشت؟ که این چه مجلسی است که باید ناظر بر همه چیز باشد و اگر اطلاع داشت و این خلاف مصوبه مجلس بود چرا اعتراض نکردید؟ چرا نگفتید این مذاکراتی که جاری است و نمایندگان الجزایر چه می‌خواهند در تهران که هر روز می‌روند و می‌آیند؟ وارن کریستوفر آنجا نشسته در الجزایر دارد مذاکره می‌کند، بعد هم نتیجه‌اش را می‌آیند می‌گویند و بعد هم برمی‌گردند. این یک نوع مذاکره غیرمستقیم است مذاکره غیرمستقیم و مستقیم را مجلس شورای اسلامی رد کرد، فقط در زمینه هیات منتخب ویژه نه اینکه مذاکره را رد کرد برای فردی. این یک موضوع.
اما موضوع دوم فرمودید که مخالفین می‌توانند شدیدا سوءاستفاده کنند کدام مخالفین؟ آن مخالفین و منتقدینی که حسن نیت نسبت به این جمهوری اسلامی دارند که خب ممکن است الان هم انتقاد کنند بعد هم انتقاد کنند و انتقاد حق هر مسلمانی است و حق طبیعی او است و همیشه هم حق انتقاد دارد یا آن مخالفینی که توطئه می‌کنند علیه این جمهوری اسلامی و دیروز می‌خواستند توطئه کنند و در جنگ علیه شما شرکت دارند و در کردستان حادثه‌آفرینی می‌کنند و این جنگ عراق علیه ایران را یک جنگ خلقی می‌دانند و دفاع ما را یک دفاع نامشروع می‌دانند اگر اینها را می‌گویید؟ اینها عین آن الاغ ملانصرالدین که هر جور سوارش بشوید اعتراض دارند فکر می‌کنند، اگر گروگان بگیرید اعتراض دارند، گروگان نگیرید اعتراض دارند به دولت موقت اعتراض دارند، به شورای انقلاب اعتراض دارند، به این دولت اعتراض دارند. مادامی که شما کلید ایران را در‌بست تحویل آنها ندهید و همه‌تان هم قتل عام نشوید، آنها اعتراض دارند. حالا این گوی و این میدان یا شما بیایید هر چه آنها گفتند به ساز آنها برقصید و هر جور آنها گفتند چپ روی کنید که خب پس گرداننده میدان، آنها هستند.
اگر این جور باشد که ما بفهمیم و گوش به زنگ باشیم که حالا فلان چریک یا فلان غیرچریک چه گفته است پس او تعیین‌کننده است. ما باید ببینیم، نمایندگان مردم باید ببینند مصلحت امت، مصلحت انقلاب، مصلحت امام، مصلحت اسلام چیست آن را عمل کنند. البته باید سعی کنند حربه را بگیرند، ولی مخالف هر چه بخواهد می‌گوید از مخالفین وحشت نکنید، دولت هم باید انقلابی و مکتبی باشد ماهیت دولت و انقلابی بودن و مکتبی بودن و کارایی داشتن دولت از عملکرد دولت معلوم می‌شود نه اینکه حالا دولت به صرف اینکه فلان کار را کرد بگویند مکتبی است، انقلابی است. پس بیایید یک کاری بکنیم که ظواهر انقلابی بودن و مکتبی بودن را حفظ کنیم. نه دولت ماهیتا باید انقلابی و مکتبی باشد و این ماهیت از عملکرد دولت معلوم می‌شود نه از گفته‌های مخالفین، باز فرمودید ماهیت حکمیت چیزی است که نامحدود است و نمی‌دانیم چه می‌شود و اتاق بازرگانی یا مجلس بین‌المللی، هیچ کدام از اینها نیست. اختلافات همیشه در صحنه بین‌المللی بین دو شخصیت حقوقی بین‌المللی هست، بین فلان کشور و فلان کشور و این اختلافات باید یک جوری حل بشود. یک وقت یک راه حل اختلافات جنگ است، جنگ یکی از راه‌حل‌های اختلافاتی است؛ که در دنیا معمول بوده وقتی دو کشور باهم اختلاف دارند و اختلافشان حل نمی‌شود راهش جنگ است یعنی جنگ می‌کنند و یک طرف شکست می‌خورد و قبول می‌کند آن راه‌حل پیشنهادی را و یکی از راه‌حل‌های اختلافات در دنیا مذاکره است.
یکی هم وساطت است. یکی پا در میانی است که از وساطت هم کمتر است و یکی از راه‌های حل اختلافات در صحنه بین‌المللی داوری مرضی‌الطرفین است که ما و آن طرف برای حل اختلافات‌مان می‌آییم این داوری را می‌پذیریم، این داوری معنایش این نیست که تمام آن ادعاهایی که بعد از گروگانگیری بعد از انقلاب، در رابطه با انقلاب علیه ما تحمیل شده آنها را ما می‌آییم بررسی می‌کنیم و معنایش هم این نیست که ما الان در مقابل آمریکا تسلیم شده‌ایم. تسلیم در مقابل آمریکا این است که ما شرائط انقلاب و عظمت انقلاب را درک نکنیم و هر روز با حسن نیت ضربه بزنیم به انقلاب. فلان قرار داد را با آمریکا داشته‌ایم قبل از انقلاب و اتفاقا ما خیلی ادعا علیه آمریکا داریم در همان تنخواه‌گردانی که آن روز آقای یزدی و آقای سلامتیان در مورد آن پیشنهادی ارائه دادند و چه خوب بود اگر تصویب می‌شد آن چیزی که آن روز مطرح شد. الان ما ادعا داریم علیه آمریکا اگر شما آمدید گفتید لغو و هیچ کاری نه ما با شما داریم نه شما با ما و خداحافظ که هیچ، خب ما ادعا داریم علیه آنها. این ادعای ما علیه آنها کجا مطرح بشود؟ در دادگاه‌های ما مطرح بشود آنها دادگاه‌های ما را صالح نمی‌دانند در دادگاه‌های آمریکا مطرح بشود که این نوع از کاپیتولاسیون است. این را ما قبول نداریم که در دادگاه‌های آمریکا مطرح بشود. پس یک جایی باشد که این ادعای ایرانی علیه آمریکایی مطرح بشود در آن داوری و حکمیت است در قراردادهایی که اشاره فرمودید، بله، در متن بعضی از قراردادها هست که در صورت اختلاف به دادگاه‌های ایرانی مراجعه شود و شما الان دارید می‌گویید.
حق ایران را داریم اینجا پایمال می‌کنیم به‌عکس آن هم هست که بعضی از قراردادها و بیشتر قراردادها اگر به آنها اشاره می‌کنید این است که باید در صورت اختلاف به آمریکا مراجعه بکنیم و ما الان آمده‌ایم این حق را از آمریکا گرفته‌ایم. پس مساله طرفینی است. وانگهی اگر در جزئیات این لایحه پیشنهادی یک اصلاحاتی هست می‌شود یک تبصره‌ای اضافه کرد، ولی در اصل اینکه ما بیاییم یک مساله‌ای را به حکمیت ارجاع بدهیم و فوری وحشت کنیم. اگر نمی‌خواهید مسائل حل بشود و نمی‌خواهید آن چهار شرط پیاده بشود که آن یک راه دیگری دارد بگویید ما اعلام بکنیم. مجلس اعلام بکند خودتان اعلام بکنید که این گروگان‌ها باید اینجا محاکمه بشوند و این را محاکمه آمریکا بدانید و بعد هم پی‌آمدهایی هم که دارد البته من مثل همه شما معتقدم که توطئه‌های آمریکا همان طور که گفتم توطئه آمریکا علیه این جمهوری قبل از انقلاب، بعد از انقلاب قبل از گروگان‌گیری بعد از گروگان‌گیری بعد از اینکه گروگان‌ها اینجا بمانند یا نمانند یا حل بشود یا حل نشود ماهیتا آن تجاوز را می‌کند. شما باید خودتان را و ما باید خودمان را بلکه همه جامعه اسلامی چه در ایران چه در خارج ایران باید خودش را آماده یک نبرد طولانی با آمریکا بکند. مساله دیگری را که برادران مطرح کردند، این است که الان اشاره کردند ما الان یک پوانی را از دست می‌دهیم و این قبیل حرف‌ها و ما دیگر چیزی در دستمان نیست و این قبیل حرف‌ها و اشاره به حکمیت ابوموسی اشعری که بلکه از این شکست تاریخی حکمیت و داوری بتوانیم یک رابی برای خودمان در مجلس جذب بکنیم و اینکه روز اول ما می‌خواستیم آمریکا را محاکمه کنیم. ما می‌خواهیم این را مطرح کنیم و آن را به محاکمه بکشانیم. در یک ظرفی که فرضا دو لیتر آب می‌گیرد نمی‌شود سه لیتر آب توی آن ریخت. گروگان‌ها و استفاده از گروگان‌گیری یک حدی دارد. عرض کردم تصور نکنید که با گروگان‌گیری امپریالیسم را شکست داده‌اید یک ضربه زده‌اید چه بسا طولش و ادامه‌اش ضررتان هم باشد، چه بسا. ولی یک ضربه است و هر روز باید ضربه را وارد کنید مثل اینکه ما الان در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران صد تا جبهه داریم و برویم توی یک جبهه میخکوب بشویم بگوییم نه همین است و جز این نیست و ما هم در همین جبهه هستیم دشمن هم فقط از همان جبهه حمله کند این نیست شما صد تا جبهه دارید معنا ندارد که فقط در یک جبهه رفته‌اید و به آن توجه کردید و از جبهه‌های دیگر غافل مانده‌اید جنبش‌های آزادی بخش را فراموش کرده‌اید، اسرائیل و آفریقای جنوبی را فراموش کرده‌اید تعهداتی که جمهوری اسلامی باید در قبال مسلمان‌های مستضعف داشته باشد در سراسر دنیا فراموش کرده‌اید.
فقط پنجاه و دو نفر گروگان داریم و می‌خواهیم آمریکا را با این پنجاه و دو نفر گروگان شکست بدهیم بنابراین پیشنهادم این است که مساله حکمیت را بپذیریم اگر چنانچه دولت تفصیلاتی را که در حکمیت، در موارد اختلاف هست به مجلس بیاورد و باز مجلس می‌تواند او را تصویب بکند، ولی اصل این موضوع که آیا باید بین یک سری اختلافاتی که در آن، چهار شرط هم نیست، اموال قبل از انقلاب و غیرمرتبط با انقلاب اختلافات مالی که غیرمرتبط با انقلاب بوده آیا اصل داوری را بپذیریم یا نپذیریم؟ بله، بپذیریم منتها سعی کنیم که خوب عمل کنیم، سعی کنیم در آن داوری کلاه سرمان نرود، ولی اینکه اصلش را رد کنیم من این را قبول ندارم من تصور می‌کنم که این را بپذیریم، اگر تبصره‌ای اگر اصلاحیه‌ای داریم در آنجا پیشنهاد کنیم.
رییس – مخالف بعدی را دعوت کنید.
منشی – آقای غفوری بفرمایید.
گلزاده غفوری – بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. «اللهم لاتکلنا الی انفسنا طرفه عین ابدا» به عنوان یک مقدمه خیلی کوتاه که فقط تذکر است الان همه می‌دانیم که ما در یک مقطع خاصی که فقط منحصر به رابطه بین دو کشور نیست آن هم یک کشوری که سال‌ها غارت شده با یک کشور پرزرق و برق و مدعی که با دخالتش در جاهای دیگر می‌تواند به بشریت خدمت بکند، خیلی کم اتفاق می‌افتد که یک مقطع تاریخی پیدا بشود که یک دعوای باطل بسیاربسیار عمیق و ریشه‌داری را بشود در عالم طرح بکند و هدف آن دعوا هم نجات انسان‌ها باشد. این آزمایش بزرگ در زمان زندگی ما و در مجالسی نظیر اینجا که روی این مسائل تصمیمش، تعیین‌کننده سرنوشت‌ها و از همه مهم‌تر بیان کننده مکتبی است که ادعا می‌شود که اسلام راستین است از یک جهت. مساله روابط بین دو مملکت به هر حال یک واقعیتی است چه در زمان حاضر و چه در طول تاریخ آینده، این گفت‌و‌گو ندارد که مساله بسیار مهم است بنابراین ما واقعا باید خودمان‌را خالی کنیم و به خدا بسپاریم خودمان ‌را که قضاوت‌های نسل حاضر و نسل آینده و تاریخ یک طوری نباشد که واقعا خدای نخواسته مصداق همان مثل معروف چوب و پیاز و زندان باشد که هر سه از دست برود. بنابراین مطلب من یک مقدمه کوتاه دارد سه تا هم مطلب، مطلب اول درباره علت مخالفت با این لایحه است.
مطلب دوم به اعتبار اینکه با هرکس که آدم حرف می‌زند باید الفبای آن‌را بلد باشد و گرنه مثل دو نفر آدمی که زبان همدیگر را نمی‌فهمند این هی یک چیزی می‌گوید آن نمی‌فهمد، آن‌هم یک چیزی می‌گوید این نمی‌فهمد بعد هم، اگر بنا باشد یک نفر بیاید وسط آیا چقدر اعتماد هست که آن یک نفر آن چیزی را که آن یکی می‌خواهد به این بفهماند و آن چیزی را که این می‌خواهد به آن بفهماند. با توجه به اینکه نقطه‌های اشتراک اینها هنوز معلوم نیست در کجا است حیات او با خوردن خون این است و از آن‌طرف هم یک اشتباهاتی هم آنها دارند که به عنوان تحت تاثیر جریان فکری تمام دنیا قرار گرفتن یک تجدیدنظری بکند در سیاستش، این مساله پیدا شده و لذا من هم مثل همه شما بسیار‌بسیار که دو برادر هم قبلا اشاره کردند که نهایت تاسف را داریم که چیزی که ندای انسانیت و ندای مساله «کظت ظالم و سغب‌مظلوم» بود در دنیا منتهی شده است به اینکه آن‌را بدهید این را بگیرید، یعنی ما اگر نمی‌خواستیم این کار را بکنیم لااقل یک جوری عمل شده که متاسفانه بسیار بد و شرمنده‌کننده نتیجه گرفته شده در اکثر جاهای دنیا حالا قضاوتشان به حق یا نابحق. پس ما باید یک جوری عمل بکنیم که این مسائل حتی‌الامکان همان‌طوری که می‌گویند میان دو تا بد، کمتر بد و میان دو تا خوب، بیشتر خوب را انتخاب بکنیم.
محمد یزدی – آقای هاشمی بفرمایید در موضوع بحث کنند.
گلزاده غفوری – این مقدمه کوتاه و این که ما مالی را آنجا قرار بگذاریم که آن‌هم حالا بعدا با حکم آن حکم، حکم‌مجهول‌الهویه‌ای که بعد شاید درباره‌اش از نظر حقوقی صحبت بکنم، این مساله دوم. مساله سوم هم روی متن این لایحه از نظر دقت حقوقی است که برای این که باز یک تمرکز بیشتری پیدا بشود الفاظ را می‌خوانم و البته با حسن نیت تهیه شده اما خوب، توجه خواهیم کرد آن چیزی که الان اینجا صحبت شد که ما می‌گوییم چیست؟ و این الفاظ چه چیز را می‌رساند.
رییس – البته روی جزییات بحث بعد وارد می‌شود.
گلزاده غفوری – می‌دانم. می‌خواهم روی کلیات صحبت بکنم. بعدا در بحث حقوقیش خواهم گفت که سیصد دعوا طرح شده و انتظار داشتیم که قبل از اینکه اینجا کس دیگری بگوید خود این کسانی که در این مدت این مذاکرات را می‌کردند گزارش مشروح این را بدهند که البته خواهند داد. دولت جمهوری اسلامی ایران با چه کسی؟ با دولت آمریکا. از طریق داوری مرضی‌الطرفین اقدام و اختلافات مذکور را حل‌و‌فصل نماید. چیزی که اینجا رویش تکیه شده و در بخش سوم صحبتم خواهم گفت که الان علی‌الحساب اشاره می‌کنم، اختلاف مالی و حقوقی دو دولت است. خیلی خب و همان‌طوری که در قسمت دوم گفتم که ما باید زبان همدیگر را بفهمیم باید کسی که می‌خواهد با دیگری حرف بزند زبان او را بفهمد. زبان دولت آمریکا با توجه به اینکه آنجا تفکیک قوا در امور داخلی‌شان به حقیقت رعایت می‌شود در امور خارجی چون فدرال هست، ریاست‌جمهوری یک اختیاراتی دارد، اما در امور داخلی یعنی دعوایی که در محکمه داخلی آمریکا مطرح می‌شود دیگر اختیارات رییس‌جمهور اینکه می‌گویم باید زبانش را بفهمیم در اینجا است تا یک توقعی که می‌کنیم ببینیم راه حل و کلید اجرایی‌اش چیست؟ خب، این فهرست مطالب.
در مورد اینکه در برابر آن مالی که بعدا صحبت می‌شود بگوییم خب این‌ها رفته‌اند و مال همه نه، قضاوت راجع به ماهیت این امر و آثار نتایج مثبت و منفی‌اش هم حالا و هم در آینده تاریخ رویش بحث می‌شود این از آن چیزهایی است که در تاریخ این دو ملت فراموش نمی‌شود و بالاخره رویش قضاوت می‌شود. سعی کنیم روسفید باشیم در موقع حکم یک حاکم عادل. خیلی خوب، مگر ما ضرر مالی کم داده‌ایم؟ اگر مساله ندای انسانیت نبود من این را هم به عنوان سوال هم اگر غلط است تصحیح کنید انسان انتظار دارد این مسائل را همین جا بشنود که خانه مردم است و این مردم بشنوند. شنیده می‌شود که روزی دو میلیون تومان من صحت این را ادعا نمی‌کنم، روزی دو میلیون تومان از بیت‌المال این مردم خرج وکیل دعاوی می‌شود، ما اگر بخواهیم صحبت پول بکنیم یک نمونه‌اش همان خرید ناوهای جنگی است. پنج فروند ناو که آن دفعه صحبت شد که در گرو این گروگانگیری آنجا ضبط است و بیش از چندین میلیون پوند پول آنها است. اگر صحبت پول بود آقا با یک الفبای دیگری آدم حرف می‌زد.
● پیشنهاد کفایت مذاکرات
پیچیدگی موضوع اختلافات مالی ایران و آمریکا و تجربه اندک قانونگذاران دوره اول مجلس موجب شده بود که دیدگاه‌ها درباره موضوع مورد بحث با اختلاف فاحش مواجه شود. در حالی که گلزاده غفوری یکی از نمایندگان تهران در مجلس اول خواستار بورس حقوقی مساله بود و اعتقاد داشت که برای حل اختلافات مالی، باید با حقوق آمریکا آشنا باشیم، مجید انصاری یکی دیگر از نمایندگان این سخن وی را نامربوط تلقی کرد و خواستار کفایت مذاکرات شد. رییس مجلس در این میان کار دشواری برای متقاعد کردن طرفین داشت و... در ادامه بحث‌ها بود که برخی نمایندگان خواستار کفایت مذاکرات شدند....
حالا من کار ندارم که از نظر مقاطع که راه‌حل‌های ممکن پیدا می‌کردیم برای حل‌و‌فصل این کار هم از مورد دو کشور و مهم‌تر از همه بعد اسلامی آن و امکانات گذشته ما چه بوده و امکانات الان ما چیست؟ فردا شرایط مرور زمان به‌نفع کدام هدف است.
تشخیص این است که البته این به عهده عقلای قوم است، ما اگر می‌خواستیم صحبت پول بکنیم مگر کم‌خرج کرده‌ایم در این زمینه؟ و اگر صحبت پرستیژ و شخصیت است که ارزیابی می‌شود و اگر مساله احیای فکر دینی است که آن هم بالاخره جای بحث‌اش باقی است. اما چنانچه من بخواهم جهت مخالفت خودم را بگویم چون این مساله با توجه به اهمیتی که دارد و شناختن زبان طرف شرط اول موفقیت است وگرنه ممکن است یک نفر اینجا چهار ساعت حرف بزند هی دستش را بالا و پایین کند، طرف طوری دیگر برداشت می‌کند کما اینکه کرده است. پس این نکته اول. علت مخالفت من این است که این لایحه هم مبهم است هم کاملا در چهار جهت جوری قابل‌انعطاف است که همین طور لبه پرتگاه است، یعنی وقتی شما می‌گویید اختلافات حدش را که معین نکرده‌اید از چه زمانی تا چه زمانی مربوط به چه موضوعی؟ اختلافات مالی معمولا آن «حکما من اهله و حکما من اهلها» با تمام ظرایفی که دارد که حالا ما وارد بحث‌اش نمی‌شویم، تا حدود و ثغور مسائل معلوم نباشد یعنی خود آدم نداند چیست ولی به یک نفر بگوید برو درستش کن آن هم چه کسی که هنوز معلوم نیست کیست و معلوم نیست به کجا خاتمه پیدا می‌کند یعنی ما می‌گوییم حداقلی که بالاخره نصیب خواهد شد، چیست؟ یک وقت می‌بینید همان پیاز خوردن و و چوب خوردن و زندان رفتن است. این مساله بسیار مهم است خب، حالا ما بیاییم در مورد اینکه همان طور که گفتم مالی و حقوقی، حقوقی یک مساله بسیار دامنه‌داری است. چه حقوقی؟ حقوق مدنی؟ حقوق جزائی؟ حقوق سیاسی؟ که آن وقت این جای تو هم را بازمی‌گذارد که هان این همه دادوبیداد که می‌شد دارد خیلی رندانه زمینه‌های پیش‌سازی درست شده که زمینه این که فحش می‌دهی فحش بده، اما مساله را رد کن بیاید لااقل توهم این مساله را دارد. حقوقی خیلی کش‌دار است اینجا باید مشخص بشود اگر شمایی که می‌گویید مساله ادعای ۳۰۰ شرکت آمریکایی که حالا در قسمت دوم بحثم خواهم گفت حکم نودوشش تایش صادر شده است و در برابر حکم صادر شده از دادگاه اختیار ریاست‌جمهوری چیست که آیا شخص چقدر اثر دارد سیستم و نظام چقدر اثر دارد اینها بحث‌های دقیق و حقوقی است که گفتم اینها مبهم است و این هم که من پا شدم و به دو فوریتی و سلب فوریتش اشاره کردم نه به خاطر آن حرفی بود که ایشان زدند، به خاطر اهمیت مساله‌ای است که تا واضح نشود. «لاتقف مالیس لک به علم» آدم حسن‌نیت دارد اما می‌گوید تا علم نداری پشت سرش نرو، من از وجدان شما سوال می‌کنم از اینجا که این تصویب شد و رفتید اگر از شما پرسیدند، آقا چه می‌خواهد بشود؟ شما چه می‌گویید؟ می‌گویید اعتماد داریم آقایان خودشان درست می‌کنند خوب رای‌اعتماد به جای خودش، چرا می‌گویند یک چیزی بیاید در مجلس تصویب شود؟
چرا هیات وزرایی که ما قبولشان به اصطلاح ادعانامه‌های دعاوی یا ارجاع به داوری در امور داخلی جزئی که بعدا باید به اطلاع مجلس برساند، اما در دو مورد گفتیم مجلس
(یکی از نمایندگان) – شما از کجا می‌دانید که نمی‌دانند؟ مجلس باید تصویب بکند مگر. مجلس اینجا مجسمه است (یکی از نمایندگان – راجع به مخالفتتان صحبت بکنید)
محمد یزدی –آقای هاشمی گذشته از اینکه بحث ایشان خارج از موضوع است مجلس را هم متهم کردند که نادانسته رای می‌دهد.
رییس – چون در این مورد میدان بحث باز است در مسائل دیگر هم وارد می‌شوند.
گلزاده غفوری – اجازه بدهید در مورد «لاتقف مالیس لک به علم» یعنی با توجه به موضوع. حالا می‌خواهیم ابعاد این مساله را وجه کنیم. از نظر حقوقی مساله یک وقت یک قراردادهایی است که از نظر خرید احتیاجات قبلی، دولت قبلی پول این مملکت رفته اینها باید مشخص بشود که حدود این مسائل کجا است و حکمیت احتمالا به چه مساله‌ای ممکن است منتهی بشود و الان ما مسائل بسیاری داریم. قبلا هم خواسته شده که مخصوصا این قراردادهای با آمریکا در اختیار مردم قرار بگیرد و ببینیم اینها چه هست و حکمیت ممکن است درباره‌اش چه جور تصمیم بگیرد و اما مسائل مالی و حقوقی که به امر گروگان‌گیری مربوط می‌شود اینکه گفتم زبان طرف را فهمیدن. الان یکی از مسائلی که در آنجا مطرح است و ما باید جوابش را داشته باشیم و آن حکمی که می‌خواهد حکم واقع بشود از دیدگاه ما با اطلاع بشود که ما چه چیز می‌خواهیم تا بتواند بگوید. مساله توقیف اموال یک کشور در کشور دیگر از جمله در آمریکا یک قانون دارد قانونش این است که دولتی که با دولت آمریکا رابطه سیاسی دارد اموالش در مصونیت است، اما آن چیزی که در مصونیت است فقط در یک صورت سلب مصونیت می‌شود و آن هنگامی است که رییس‌جمهور این مصونیت را سلب کند و این کار در ۱۴ نوامبر ۱۹۸۰ اتفاق افتاد. از نظر مصونیت سیاسی که بیرون آمد او به وزیر خزانه‌داریش گفت، آیین‌نامه اجرایی این حکم را بنویسد.
یکی از نمایندگان- آقا چرا شما تذکر نمی‌دهید؟
رییس – صحبت موافق و مخالف در اینگونه چیزها نامحدود است، وقت تعیین نشده است آقای غفوری هم معمولا تیپ صحبتشان این جوری است، شما بگذارید لااقل صحبتشان تمام بشود.
یکی از نمایندگان – دیگران هم زیاد صحبت کردند ولی ...
رییس – آقا بگذارید تمام بشود اگر شما این وسط حرف بزنید دوباره ایشان برمی‌گردند از اول حرف می‌زنند بگذارید تمام شده باشد.
گلزاده غفوری – البته من به طور خلاصه می‌گویم چنانچه به بحث وسیع‌تری موکول شد. آن وقت عرض خواهم کرد بحث حقوقی و اینکه عرض می‌کنم علم ممکن است یک قضیه‌ای را ندانید، البته شما خیلی علامه هستید، ولی شما آن را نمی‌دانید که اگر آن را بدانید در رای دادن موثر است نه اینکه بخواهم بگویم مثلا آقایان درس کم خوانده‌اند یا اینکه فاضل نیستند، مساله علم به آن موضوع است؛ بنابراین مساله‌ای که الان سه تا اختلافش را من عرض می‌کنم
۱۲-۱۰ مورد اختلاف است اختلاف حقوقی. یکی از آن موارد این است این حقی که هر دولتی در دولت دیگر از جمله آمریکا دارد که در مصونیت سیاسی است. این آیا یک حق است یا یک امتیاز؟ حالا ممکن است بگویید بابا این دعواهای لفظی چیست، ولی همین الان آن نود و شش حکمی که صادر شده و مابقیش تا سیصد تا که تقاضا شد به خاطر حل این موضوع که ۹۰ روز به تاخیر بیفتد و ما چقدر خرج وکیل کردیم برای این تاخیرها که الان هم چند روز دیگر بیشتر نمانده که این ۹۰ روز تمام بشود اینها مسائل حقوقی است آن وقت آنجا می‌گویند اگر حقی هست یعنی حتی دولتی است که اموالش را می‌خواهند سلب بکنند این حقش این است که خیر، اموالش در مصونیت باشد یا نه یک امتیازی است که دولت آمریکا می‌دهد، به هر کس که خواست می‌دهد و به هر کس که نخواست نمی‌دهد. در این جریان گروگان‌گیری که اتفاق افتاده است و آن حکم ۱۴ نوامبر ۱۹۸۰ که صادر شده است در محاکم دادگستری آمریکا یک عده‌ای می‌گویند که این امتیازی است که رییس‌جمهور داده بوده است و حالا دوباره گرفته حالا که گرفت گفتم به وزیر خزانه‌داریش گفت که آیین‌نامه اجراییش را بنویس، آن هم نوشت که هر کس علیه اموال دولت ایران ادعا دارد می‌تواند به محاکم آمریکا مراجعه کند که بلافاصله حدود سیصد دعوا آنجا مطرح شد پس آگاهی به مساله ممکن است یک قدری فنی باشد، اما بالاخره باید روشن باشد. ما که می‌خواهیم اختلافات خودمان را از نظر حقوقی با آمریکا بدانیم این را باید بدانیم که چه نوع اختلافی است؟ (موحدی ساوجی – تاریخ برای ما نقل می‌کنی آقا؟)
رییس – آقای غفوری از موضوع خارج نشوید. من چقدر باید این مجلس را کنترل کنم.
گلزاده غفوری – خواستم بگویم مساله حقوقی که می‌گویید یعنی چه نوع مساله‌ای
رییس – برادر من، هر موردی که بعدا بخواهد ارجاع بشود باید به مجلس بیاید آن موقع در موردش حرف می‌زنید.
گلزاده غفوری – ما باید بدانیم که اصلا جواب قطعی ما در این‌باره چیست من می‌خواهم به یک نکته‌ای اشاره کنم، نمی‌خواهم تاریخ بگویم آقا. وقتی که شد حق، یعنی رابطه برقرار باشد کی حق دارد؟ دولتی که با آمریکا رابطه دارد وقتی که رابطه ندارد چه حقی دارد؟ امتیاز را به کی می‌دهند؟ آمریکا بدهد. از این دو تا شما کدامش را می‌خواهید که اموالتان از توقیف بیرون بیاید؟
دکتر روحانی – آقا ایشان چقدر وقت دارند؟
رییس – محدود نیست.
گلزاده غفوری – این یک سوالی است که از اینجا. آیا دالان ایجاد ارتباط فراهم نخواهد شد؟ اگر می‌شود آگاهانه وارد بشویم. مساله این است که چنانکه حکم دادگاهی صادر شود و گفتند هرکس شکایتی دارد می‌تواند به دادگاه ارجاع بکند که گفتم نود‌و‌شش تایش ارجاع شده حکمش هم صادر شده است آیا دولت آمریکا می‌تواند دوباره ذینفع‌ها را از حق‌شان به اصطلاح جلوگیری کند.
در متمم پنجم قانون اساسی آمریکا می‌گوید که چنانچه ... (این‌که می‌گویم زیان طرف را باید دانست این است که ببینیم او چه کار می‌تواند بکند؟ نمی‌گویم خوب است یا بد) می‌گوید هر کس که حقی از او سلب می‌شود باید با تشریفات صحیح قانونی باشد. آن‌وقت یک قانون پیچیده‌ای حقوق آمریکا دارد که اینها را تا ما ندانیم نمی‌توانیم بفهمیم چه از آن می‌شود خواست و چه می‌شود گفت.
رییس – خودتان هم خسته نمی‌شوید حالا خروج از موضوع هیچ.
گلزاده غفوری – عرض می‌شود چون حالا حوصله آقایان سر رفته، حق هم دارید هم خسته‌اید و هم شاید اهل فن هستید، همه چیز را می‌دانید به هر حال (همهمه نمایندگان) ما تا این مساله را ندانیم به نظر من «لاتقف مالیس لک به‌علم» که بتوانیم رای بدهیم. اختلافات مالی و حقوقی ما نمی‌دانیم چیست؟ و بعد هم باید تصریح بشود که قبل است بعد است، الان است مربوط به چه نوع چیزهایی است و اما مساله ابهام در الفاظ و عبارات این لایحه ...
رییس – هنوز به آن نرسیده‌ایم وقتی که رسیدیم درباره آن بحث کنید.
گلزاده غفوری – نمی‌خواهم بگویم الفاظش را کم یا زیاد کنید من می‌گویم وقتی دو دولت اختلاف دارند این شامل شرکت‌ها یا این‌که کسانی که در اینجا قرارداد دارند نمی‌شود، بنابراین آقایان بیایند روشن کنند که آیا این را آگاهانه نوشته‌اند که دولت با دولت یا اینکه ممکن است یک چیزی نظرشان باشد یک توضیحی بدهند و بالاخره واضح شدن تمام شرایط برای مردم که علی ای حال حق اصلی مال مردم است و باید ریز و درشتش را بدانند و این سوال هم مطرح است که از آن روزی که مساله آن چیزی که آن دفعه اینجا تصویب شد که البته نه لایحه بود، نه طرح بود فقط یک چیزی بود که مجلس رایی داد، اما حالا می‌شود قانون در این فاصله در تحقیق راجع به موارد اختلاف مالی و حقوقی چه کارهایی انجام شده به اطلاع برسد تا رایی که داده می‌شود آگاهانه باشد. خیلی عذر می‌خواهم.
رییس – خیلی متشکر که تمام شد، موافق بعدی را دعوت کنید.
منشی – آقای موحدی ساوجی بفرمایید.
موحدی ساوجی – اگر آقای متکی می‌خواهند صحبت بکنند که حاضرم نوبتم را به ایشان بدهم.
رییس – ایشان نوبتشان را به آقای متکی دادند، آقای متکی بفرمایید.
متکی – بسم‌الله الرحمن الرحیم. با توجه به اینکه برادرانی که در قسمت موافق صحبت کردند اکثر مسائلی را که بنده می‌خواستم بگویم گفتند من مطلبی را عرضه نمی‌کنم، با کلی این مساله یعنی تعیین داوری موافق هستم، هرگونه جزئیاتی در مجلس در مورد کیفیت و ماهیت انجامش بایستی مجددا به مجلس ارائه و بحث و بررسی بشود. والسلام.
رییس – هنوز عده زیادی هستند که وقت گرفته‌اند که وقتشان محفوظ است، ولی دو نفر از آقایان برای کفایت مذاکرات پیشنهاد داده‌اند.
عده‌ای از نمایندگان – نمی‌شود پیشنهاد کفایت مذاکرات بدهند.
رییس – چرا نمی‌شود؟ (مجید انصاری – این قرارداد است و کفایت مذاکرات نمی‌شود داد) اینکه قرار داد نیست.
فواد کریمی - اگر قرارداد نیست پس چیست.
رییس – قرارداد بعدا می‌آید، آقایان به حرف اول مجلس توجه نکردند این شیوه است، بعد قرارداد را اگر خواستند در یک موردی ارجاع به داوری کنند، آن مورد را باید مجلس تصویب بکند.
آیت – این یک مساله خارجی است.
رییس – هر مساله خارجی که این‌طور نیست (همهمه نمایندگان)
یکی از نمایندگان – این مربوط به سیاست خارجی کشور است.
رییس – سیاست خارجی کجا بود؟ این مساله مطرح است که آیا به داوری ارجاع بکنیم در دعواها یا نه؟ آیا این از مسائل مهم سیاست خارجی است؟ این شیوه‌ای است که در تمام دنیا مرسوم است شما این را می‌گویید از مسائل خارجی است. آقای انصاری و آقای باغانی پیشنهاد کفایت مذاکرات داده‌اند، آقای انصاری صحبت کنند.
منشی – آقای مجید انصاری بفرمایید.
انصاری – بسم الله الرحمن الرحیم. مساله گروگان‌ها و مطالبی که پیرامون آن بوده است و همچنین بحث امروز یعنی تعیین حکم در موارد اختلافی من فکر می‌کنم از مباحثی است که بیشترین وقت مجلس را از آغاز کار مجلس تا به حال به خودش اختصاص داده است و در این مورد همه برادران و خواهران که اظهار نظری داشته‌اند از اول تا به حال کرده‌اند در رابطه با این موضوع هم امروز مخالفین و موافقین صحبت‌هاشان‌را کردند به خصوص آقایان باید توجه کنند با مجلسی روبه‌رو هستند که همه مسائل را می‌فهمند و با بی‌سواد روبه‌رو نیستند که نیم ساعت یک موضوعی را ۱۰ مرتبه تکرار می‌کنند و از سکوت آقایان نباید این استفاده بشود که هر چه در ذهن طرف هست خارج از موضوع از یک‌سال پیش از دو سال پیش همه مسائل نامربوط را مربوط بکنند، لذا بیش از این وقت مجلس را گرفتن به عقیده من در این شرایط حساس ظلم به ملت و مجلس است و هیچ نکته مجملی در رابطه با این مسائل وجود ندارد و پیشنهاد آقای غفوری این است که اول ما برویم قوانین حقوقی آمریکا را بخوانیم و در آنجا مجتهد بشویم و بعد هم از قوانین ایران استفاده بکنیم تا بتوانیم حرف بزنیم این به این صورت فایده‌ای ندارد، بنابراین صحبت به اندازه کافی شده است و من پیشنهاد کفایت مذاکرات را دارم.
رییس – مخالف کفایت مذاکرات.
منشی – آقای دیالمه شما مخالفت هستید؟
دیالمه – بله.
آیت – اخطار قانونی دارند.
دکتر آیت – راجع به تبصره ماده ۶۷ است.
تبصره – موارد استیضاح و طرح سوال از هیات دولت یا وزیر، لوایح و مسائل بند «ج» و بند «ب» ماده ۶۵ مشمول کفایت مذاکرات نخواهد بود.
بند (ج) – برای مذاکره در باب لایحه بودجه سالانه کشور و مسائل مهم مربوط به مسائل خارجی از قبیل عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی، مدت نطق و شور محدود نخواهد بود.
ممکن است بفرمایید که این نه مهم است و نه مربوط به مسائل خارجی است، صریحا گفته شده است اختلافات مالی بین ایران و آمریکا، آن هم اختلافات مالی که گاهی اوقات سر به میلیارد‌ها می‌زند. این هم مهم است و هم خارجی است من برای ثبت در تاریخ این را گفتم ممکن است که شما با اکثریت هم رای بگیرید، ولی این خلاف آیین‌نامه است.
رییس – آقای آیت به حرف قبلی من توجه نکردند و همان حرفی را که دیگران زدند به عنوان تذکر آیین‌نامه‌ای مطرح کردند. من گفتم که روش ارجاع به داوری فقط در اینجا همین است. هر مورد داوری که بعد پیش بیاید باید به مجلس بیاید و تصویب بشود این قرارداد نیست، یک روشی است که در دنیا مرسوم است، ما گفتیم این جزو مسائل مهم سیاست خارجی نیست.
فواد کریمی- اگر قرداد نیست، پس چیست؟● بهزاد نبوی: هم چوب را نخوریم هم پیاز را
پس از صورتجلسه مذاکرات مجلس شورای اسلامی در رابطه با موضوع‌ گروگان‌های آمریکایی که طی آن نمایندگان به اظهارنظرات مختلف و دیدگاه‌های متفاوت پرداختند، اینک نوبت به مهندس بهزاد نبوی رسیده است که از لایحه دولت در مجلس دفاع کند.
در این بخش دفاعیات بهزاد نبوی را می‌خوانید که در آن از نمایندگان تصویب لایحه آزادی گروگان‌ها با عنایت به بیانیه الجزایر درخواست شده، با این توضیح که اگر نظر اکثریت برادران این باشد که این بحث ادامه پیدا نکند، فوقش این است که ما یک تعداد انرژی بیشتر روی این موضوع مصرف می‌کنیم. فقط یک میوه‌ای که آبش کشیده شده و دیگر تفاله‌اش باقی‌مانده است، بی‌خودی داریم با آن ور می‌آوریم.
رییس- این را که من جوابش را داده‌ام.
دیالمه- مساله موضع‌گیری درست نیست و این هم یک مساله مهم سیاست خارجی است و اگر مساله خارجی نبود اینقدر بحث نمی‌شد.
رییس- اصل ارجاع به داوری چه نوع سیاست خارجی است؟ این را از مجلس سوال می‌کنیم و اگر حرف شما درست باشد کسی به کفایت مذاکرات رای نخواهد داد. حالا اجازه بدهید آقای نبوی توضیحاتشان را بدهند تا بعدا به کفایت مذاکرات برسیم.
مهندس بهزاد نبوی (وزیر امور اجرایی)- بسم‌الله الرحمن الرحیم.
اولا من می‌خواستم توضیح بدهم که یک فرمی است از تعهد ارجاع به حکمیت که طبعا بایستی توسط دولتین ایران و آمریکا این فرم تعهد ارجاع به حکمیت امضاء بشود، بنابراین اگر لازم است که بیشتر هم بحث بشود، بحث بشود تا ما پاسخ همه مطالب را یکجا بدهیم.
رییس- شما راجع به کفایت مذاکرات صحبت نکنید، اگر کفایت مذاکرات تصویب شد، دیگر نمی‌توانید از لایحه دفاع کنید الان از لایحه دفاع کنید.
فوأد کریمی- این یک موافقتنامه است و یک امر خارجی است. ایشان خودشان دارند این را می‌گویند.
رییس- اگر کفایت مذاکرات تصویب نشد باز هم آقایانی که می‌خواهند صحبت کنند می‌توانند صحبت کنند و آقای نبوی هم می‌توانند صحبت کنند آقای نبوی بفرمایید.
نبوی- شاید توضیحاتی را که من می‌دهم مساله را یک مقدار روشن‌تر بکند و اگر اهمیت دارد روشن شود و اگر هم اهمیتش کم است، آن هم مشخص بشود. البته من نمی‌دانم که چقدر می‌توانم در این مورد حاشیه بروم، ولی صحبت‌هایی در اینجا شد که یک مقدار اصولا با هدف اشغال جاسوسخانه توسط برادران مسلمانمان در سال گذشته تعارف و تناقض داشت، یعنی ملت ایران با اشغال جاسوس‌خانه آمریکا و دستگیری این ۵۲ نفر، هدف‌های بزرگ سیاسی و مکتبی را دنبال می‌کرد و به اعتقاد من ما در جریان اشغال جاسوس‌خانه به پیروزی‌های بزرگی دست پیدا کردیم و به همین دلیل هم بوده است که مساله را اینجا یعنی مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است که این مساله پس از اینکه مراحل خودش را طی کرده است، الان به یک نقطه پایانی برسد یک حکمی هم به دست دولت داده شده است و همه برادران می‌دانند که چهار ماده دارد و موضع دولت در مقابل این مصوبه مجلس تنها اجرای آن مصوبه است و الا در بعضی موارد دولت به این متهم بوده است که نمی‌خواهد در این مساله سرعت عمل به خرج بدهد، حتی متهم شده است که کارشکنی در اجرای مصوبه مجلس می‌کند، ‌برادران مطالبی را که فرمودند که دولت به خاطر ملاحظه بعضی مسائل این ماده واحده را ارائه داده است. همه تا حدودی مواضع دولت را می‌دانند. دولت در مورد کارتر و ریگان از ابتدای امر نظرش را گفته است، اصولا به اعتقاد ما احزاب در آمریکا وقتی روی کار می‌آیند که سیاست‌های آمریکا دستخوش دگرگونی بشود، نه اینکه اینها می‌آیند که سیاست‌ها را دگرگون کنند.
ما می‌دانیم که سیاست‌های دولت امپریالیزم آمریکا از پیش تنظیم شده است مشخص است، گردانندگان صحنه از پیش مشخص شده‌اند معلوم شده است که این دوره چه کسی روی کار بیاید و دوره بعدی چه کسی ایفاگر نقش باید باشد؟ مثلا این دفعه یک هفت تیرکش با ژست یک هنرپیشه سینما باید بیاید و ایفای نقش بکند و دفعه دیگر یک نفر با لبخند بیاید یا یک زارع بادام زمینی بیاید و با شعار حقوق بشر شروع به کار بکند. تمام اینها از نظر ما روشن است و همین‌طور که ابتدای حضورتان توضیح دادم. آن چیزی که الان مطرح است و آن بیانیه‌ای که دولت الجزایر صادر کرده است مورد تایید دار و دسته جدیدی هم که می‌خواهد حکومت را در آمریکا به دست بگیرد هست. یک چیزی نیست که بگوییم اینها جناح کبوتر هستند و تصویب کرده‌اند و آن وقت جناح بازی که خواهد آمد آن را تصویب نمی‌کند، همه ما می‌دانیم که آمریکا هرچه که از دستش بر می‌آمده است و هرچه که از دستش بربیاید در رابطه با انقلاب اسلامی ایران کرده و خواهد کرد. یعنی هیچ نوع ملاحظه‌ای در این زمینه نیست که یک جناح کبوتر باشد یک سری ملاحظاتی کرده است، حالا یک جناح باز بیاید و بخواهد در قبال انقلاب جمهوری اسلامی با ملاحظه نکند مشخصا این را هم می‌دانیم که مبارزه ما با آمریکا، با اشغال جاسوس‌خانه شروع نشد و با آزادی این ۵۲ نفر هم ختم نخواهد شد. اشغال جاسوس‌خانه در واقع یک حرکت سمبولیک و یک حرکت اعتراضی مردم ایران به فجایع و جنایات آمریکا بود و فکر می‌کنم که ما در این زمینه به پیروزی‌هایی دست پیدا کرده‌ایم و این را هم که امام فرمودند انقلاب امروز انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول است و یکی از برادران هم اشاره کردند که نباید به اینجا ختم بشود. من فکر نمی‌کنم به جای بدی ختم شده است ما نباید الان این حرف را بزنیم. اجازه بدهید که مخالفین و دشمنان انقلاب ما این حرف را بزنند.
ما معتقدیم که گروگانگیری ملت ایران و اشغال جاسوسخانه یک عمل پیروزمندانه‌ای بوده است و به پیروزی‌های خودش رسیده است همین الان که ما داریم صحبت می‌کنیم به آن پیروزی‌های سیاسی که ملت می‌خواسته است، رسیده است. من دیروز این بیانیه‌ای را که دولت الجزایر با توافق دولت آمریکا نوشته است مطالعه می‌کردم، واقعا می‌دیدم که از نظر سیاسی یک مجموعه افتخارآفرینی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است که یک ابرقدرتی مثل آمریکا را چنان به موضعی کشیده است که بیاید چیزهایی را بنویسد ولو اینکه هیچ‌کدام را هم اجرا نکند، همین‌قدر که می‌آید می‌نویسد که من تعهد می‌کنم که دخالت نمی‌کنم و از این پس هم تعهد می‌کنم که در امور داخلی ایران دخالت نکنم این را در رابطه با آن پاسخی که ما دادیم که گفته بودیم کلمه «از این پس» را اضافه کنید، برای اینکه یک پاسخی داده باشند کلمه «از این پس» را به یک شکلی رندانه اضافه کردند و البته «هست» را از بین نبرده‌اند. خوب اینها همه‌اش نشان‌دهنده ضعف است. اینکه می‌آید تعهد می‌کند که ما به کلیه اتباع آمریکایی اخطار می‌کنیم که ظرف ۳۰ روز هرگونه اطلاعی که راجع به اموال شاه دارند بیایند بدهند والا طبق قوانین حقوقی و جزایی با آنها برخورد می‌کنیم و آنها را محاکمه می‌کنیم در واقع اینها آن پیروزی‌هایی است که ما به دست آورده‌ایم که یک ابرقدرتی را وادار می‌کنیم که بیاید زیر چنین چیزهایی را امضاء بکند. اگر بخواهیم مساله را بکشانیم به آن بعد اقتصادی قضیه‌ که بعضی از برادران می‌گویند مواظب باشیم که هم چوب را نخوریم و هم پیاز را. ما تا حالا نه، چوبی خورده‌ایم که حالا پیازش را به دنبالش بخوریم به نظر من تا به حال ما هرچه که به دست آورده‌ایم در این رابطه خیر و برکت بوده است ما پوزه آمریکا را به خاک مالیده‌ایم در رابطه با مساله گروگانگیری، ما آن اعتماد به نفس را در تمام ملت‌های جهان به وجود آوردیم که می‌توانند در مقابل مستکبرین جهانی به‌رغم تمام تهدیداتشان و فشارهایشان بایستند و پوزه‌شان را به خاک بمالند.
ما در داخل مملکت خودمان با این مساله گروگانگیری و اشغال جاسوس‌خانه تحول ایجاد کردیم و آن حرکت‌ها که در جهت نوعی نزدیکی، نوعی حرکت به سمت نوعی تفاهم پیش می‌رفت با شیطان بزرگ، همه اینها را متوقف کردیم. حرکت‌های زیادی از نظر داخل و خارج برای ما داشته است، ولی طبیعی است که در یک مرحله‌ای ما باید این مساله را به یک انجامی برسانیم. می‌شد که این مساله در واقع به یک انجام دیگری برسد ولی از وقتی که مصوبه مجلس در این زمینه صادر شد برای ما شرایط جدیدی ایجاد شد، ولو اینکه من مخالف آن مصوبه باشم، ولی در مقام یک مجری، مسوول اجرای آن مصوبه هستم و باید اجرا کنم. این را باز هم توضیح می‌دهم خدمت برادران و خواهران که وقتی من رفتم به کمیسیون رسیدگی به این مساله گروگان‌ها، یکی از برادران به من گفت، علت اینکه ما شما را اینجا دعوت کرده‌ایم، این است که اطمینان نداریم از اینکه در واقع دولت قبول دارد مصوبه مجلس را در این زمینه و موافق هست با پذیرش این اصول یا نه؟ بیشتر ما شما را خواستیم اینجا که اطمینان پیدا بکنیم که شما مجری خوبی برای مصوبات ما خواهید بود. یا احتمالا چون اعتقاداتتان چیز دیگر است پس ممکن است عمل دیگری انجام بدهید. آنجا ما گفتیم که ما مجری قانون اساسی و مجری قانون هستیم. هر چیزی را که مجلس شورای اسلامی تصویب بکند طبعا مجری آن خواهیم بود. بالطبع در واقع این اتهام به دولت اصلا نمی‌چسبد که در این زمینه یا جا زده است و ترسیده و چون ریگان می‌خواهد سر کار بیاید می‌خواهد در این زمینه سریعا عمل کند، هیچ تفاوتی برای ما ندارد و هیچ اصراری هم در این لایحه نداریم. اگر نظر اکثریت برادران این است که این بحث ادامه پیدا بکند فوقش این است که ما یک مقدار انرژی بیشتر روی این موضوع مصرف می‌کنیم و فقط یک میوه‌ای که آبش کشیده شده و دیگر تفاله‌اش باقی مانده است بی‌خودی داریم در واقع با آن ور می‌رویم. چون چیزی برای ما باقی نمانده است خوب، پس از تصویب مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از ارجاعش به دولت طبعا یک شرایط جدیدی پیش می‌آید تا آن موقع برخوردمان با مساله صرفا یک برخورد سیاسی بود. بعدا یک صفحه کاغذ به تصویب رسید که چهار ماده در مضمونش بود و تحویل دولت داده شده و این تصویب به دولت ابلاغ شد که برو حالا این را اجرا کن. وقتی ما می‌خواهیم یک چنین چیزی را اجرا کنیم. بالطبع باید اصول خاصی هم برای اجرایش باشد. لذا مسائل جدیدی برای ما مطرح شده است. از جمله اینکه در بند سوم مصوبه مجلس هست. «لغو و ابطال کلیات تصمیمات و اقدامات اقتصادی و مالی علیه جمهوری اسلامی ایران و انجام کلیات اقدامات اداری و حقوقی لازم جهت لغو و ابطال تمام دعاوی و ادعاهای دولت آمریکا و موسسات شرکت‌های آمریکایی علیه ایران به هر صورت و به هر عنوان و انجام کلیه اقدامات اداری وحقوقی لازم جهت عدم طرح هر نوع دعوای حقوقی یا جزایی و مالی جدید از طرف اشخاص حقیقی و حقوقی رسمی و غیررسمی دولت آمریکا و موسسات و شرکت‌های آمریکایی چنانچه هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی در هر یک از دادگاه‌ها در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیر شدگان در آن مطرح بشود و رای به محکومیت ایران و یا اتباع ایرانی صادر شود. دولت آمریکا متعهد و ضامن است که پاسخگوی آن باشد و متعهد و ضامن است که غرامت و خسارت ناشی از آن را بپردازد.»
خب، ما این مصوبه و این بند را ابتدا از طریق سفارت سوئیس به طور غیررسمی به دولت آمریکا ابلاغ شده بود و ما هم رسما از طرف نماینده‌مان در آمریکا که همان سفارت الجزایر باشد به دولت آمریکا ابلاغ کردیم. در پاسخ دولت آمریکا و مطالبی که با هیات الجزایری در میان گذاشته بود که صورت جلسه این مذاکرات و یادداشت‌ها و همه چیز برای اطلاع برادران و خواهران نماینده مجلس ارسال شده است و من نمی‌دانم همه مطالعه و بررسی کرده‌اند یا نه؟ عده‌ای از نمایندگان- به دست ما نرسیده است.
رییس- تمام آنچه را که فرستاده‌اند ما گفتیم تکثیر بشود و به تمام کمیسیون‌ها داده بشود.
مهندس بهزاد نبوی- دولت آمریکا توسط دولت الجزایر از ایران سوال کرد که چنانچه ما کلیه دعاوی را لغو و ابطال بکنیم اگر مطالباتی داشته باشیم که واقعا این دیون واقعی باشد، یعنی فرض کنیم فلان کمپانی آمریکایی یک کالایی به فلان موسسه دولتی در ایران فروخته است و به دلایلی پولش را نگرفته است و الان هم در آمریکا بر علیه اموال ایران اقامه دعوا کرده است و آن طوری که به من گفتند یک فروند هواپیمای هشتاد میلیون دلاری را در رابطه با این طلبش در آنجا ضبط کرده است آنها گفتند که خوب آیا شما به این معتقد هستید که یک سری بدهی‌هایی دارید به دولت آمریکا و یا به اتباع آمریکایی یا نه؟ ما گفتیم که یکسری بدهی‌هایی ممکن است داشته باشیم، ولی طبیعی است که یک سری مطالبات هم داریم. گفتند آیا شما این بدهی‌هایی که جنبه واقعی دارد ارتباطی هم به این مواردی که دولت آمریکا تعهد کرده است که اقامه نکنید، ندارد. آیا پرداخت خواهید کرد یا نه؟ طبیعی بود که جواب ما مثبت بود.
محمد یزدی- آقای نبوی خواهش می‌کنم، همین جمله را یک مقدار بیشتر توضیح بدهید که چون در بیان واقعی درست تشریح نشد.
بهزاد نبوی- چشم الان من این را توضیح می‌دهم، ولی توضیح بیشتر در بیانیه دولت الجزایر حتما این موضوع هم ارسال شده است و نمی‌دانم به دستشان رسیده است یا نه؟
محمد یزدی- ارسال نشده است.
نبوی- در بند یازدهم قید شده است که به محض صدور گواهی مذکور در بند ۳ توسط دولت الجزایر، ایالات متحده آمریکا فورا تمام ادعاهایی را که در حال حاضر علیه ایران در دیوان دادگستری بین‌المللی مطرح است، پس خواهد گرفت و از آن به بعد نیز از اقامه دعوا در مورد هرگونه ادعای حال یا آینده توسط ایالات متحده و یا اتباع ایالات متحده علیه ایران ناشی از حوادث قبل از تاریخ این بیانیه در رابطه با موارد زیر که الان توضیح می‌دهم:
الف) عمل دستگیری در ۱۳ آبان ۱۳۵۸
ب) توقیف دستگیرشدگان
ج) خسارت وارده به اموال ایالات متحده یا اموال اتباع ایالات متحده در داخل محوطه سفارت آمریکا در تهران بعد از ۱۲ آبان‌ماه ۱۳۵۸
د) صدمات وارده به اتباع ایالات متحده یا به اموال آنها که در نتیجه جنبش مردمی در جریان انقلاب اسلامی ایران که نتیجه عمل دولت ایران نبوده است، جلوگیری خواهد کرد. این قبیل دعاوی را دولت آمریکا تعهد کرده است که از اقامه‌اش جلوگیری بکند، ولی علاوه بر اینها، دعاوی دیگری هم وجود دارد که هم ما داریم و هم آنها دارند. مثلا همان که عرض کردم بانک تراست که هجده میلیون دلار از ما می‌خواهد و یک فروند هواپیمای هشتاد میلیون دلاری ما را توقیف کرده است و این مبلغ هجده‌میلیون دلار نه در رابطه با مساله اشغال جاسوس‌خانه است و نه در رابطه با مساله دعاوی انقلاب اسلامی است،‌طبعا باید این به یک راه‌حلی برسد یا بعضی از قراردادها بوده است که توسط دولت ایران فسخ شده است. آنها می‌گویند که ما غرامت می‌خواهیم بالاخره ما هم باید به آنها یک چیزی بگوییم یا باید بگوییم که غرامت می‌دهیم یا نمی‌دهیم یا حکمیت بپذیریم یا یک کاری نظیر این انجام بدهیم. یک سری ادعاهایی وزارت دفاع ایران دارد و می‌گوید هشتصد میلیون دلار در آنجا تنخواه‌گردان داشتیم و آنها منکرش هستند و می‌گویند چنین تنخواه‌گردانی نبوده است. در مورد اموال شاه و بستگانش ماه هنوز ادعا داریم که موردش جزو یکی از این مواد است کلا مسائلی هست که من الان کامل ندارم و نمی‌دانم چه هست. همان‌طوری که یکی از برادران به آن اشاره نمود، شرکت‌های آمریکایی حدود ۳۰۰ شکایت علیه ایران به دادگاه‌های آمریکا اقامه کرده‌اند. خب، این شکایت‌ها بالاخره باید چه بشود؟ اگر بخواهند و این احکام توقیف را پس بگیرند. می‌خواهند بدانند که اگر دیون واقعی وجود دارد و مطالبات واقعی وجود دارد به کجا خواهد کشید. در پاسخ یکی از برادران این را هم من توضیح بدهم که فرمودند ما بعد از این همه ستمی که آمریکا بر ما روا داشته است. آیا باز هم ما به آمریکا بدهکار هستیم؟
ببینید برادر، این صحبت شما، یک صحبت سیاسی است. نه یک صحبت حقوقی. اگر ما رفتیم و با یک عده‌ای بخواهیم به یک تعهد مشترک برسیم، این حرف را نمی‌شود زد. اگر آن را بگوییم و یا اگر برویم درد دل آقای کارتر و ریگان را گوش بدهیم آنها می‌گویند که شما نمی‌دانید ما حاضریم ده برابر آنچه که در این ۳۰ سال از شما گرفتیم. بدهیم و دوباره یک رژیم وابسته به ما روی کار بیاید و مطمئنا همین کار را می‌کنند. دیدیم که برای اینکه ویتنام را حفظ کنند، سالیان دراز چندین برابر بیش از آن درآمد و مداخلی که از طریق ویتنام به ایشان می‌رسید برای حفظ آنجا پول پرداختند شما هم به آن کم ضربه نزدید.
این همه مظلوم‌نمایی در اینجا نکنیم شما پدر آنها را درآوردید و شما پای آنها را از منطقه بریدید. شما آمریکا را در سطح جهانی به استیصال کشاندید. بزرگ‌ترین مساله جهانی برای آمریکا الان انقلاب اسلامی ایران شده است. شما کم عمل نکردید.
معزی- آقای نبوی اینها را که شما بیان نمودید، ضرری نیست که ما به آنها زدیم.
● ناگزیریم که توافق کنیم
نبوی- چرا قربان، اجازه بدهید ضرر چطوری می‌شود آنها روزانه شش‌میلیون بشکه نفت را از شما به ثمن بخس می‌خریدند و می‌بردند.
آنها هر چه کالای بنجل داشتند به شما آب می‌کردند. مگر سرمایه‌داران آمریکایی الان ضرر نمی‌کنند و آنها مگر آدم نیستند و آنها هم از این بابت ضرر کرده‌اند. پس این قدر مساله را به این شکل مقطعی نبینید. یکی از برادران دیروز به من می‌گفت که هنوز بعد از بیست و چند سال از انقلاب کوبا گذشته است، کوبایی‌ها وجوه نقدی که در بانک‌های آمریکایی داشته‌اند نتوانسته‌اند وجوهشان را بگیرند. با وجود اینکه اشغال جاسوس‌خانه هم نکرده‌اند که هیچ، رفته‌اند آنجا دست هم داده‌اند و یک خرده لبخند هم زدند و یک کمی نزدیک و سازش هم کردند ولی هنوز نتوانسته‌اند پول‌های نقدشان را از بانک‌های آمریکا بگیرند. اختلاف چین و آمریکا در این زمینه تازه بعد از اینکه چین خودش را در اختیار آمریکا قرار داده است می‌بینیم که تازه ممکن است که به یک نتایجی برسد. اینها در واقع صدقه رفع بلایی است که شما دادید. فرضا هم اگر که شما چیزی نتوانید بگیرید و فرضا اگر آنها هزار ادعا علیه انقلاب اسلامی ما بکنند، که خواهند کرد و هر جا که بتوانند اقامه دعوا خواهند کرد در این زمینه‌هایی که به فرض ما حکمیت را در موردش نپذیریم. بالطبع یا ما بایستی به این طرف می‌رفتیم و به یک جایی قضیه را برسانیم که متضمن پایان کار باشد یا اینکه بایستی در یک نقطه‌ای می‌ایستادیم که اصولا قائل به پایان این کار نباشیم. اعتقاد ما هم این بود که بعد از این که این مساله را مجلس تصویب کرد. آن جنبه سیاسی و آن ملاحظات سیاسی هم که قبل از تصویب مجلس وجود داشت که بعضی از برادران هم در مجلس خیلی اعتراض داشتند دیگر آن ملاحظات سیاسی برای دولت وجود ندارد. آن موقع یک شرایط خاصی بود و یک سری ملاحظاتی وجود داشت که دیگر آن ملاحظات هم وجود ندارد. خوب، پس به این ترتیب ما رسیدیم به اینکه ما دعاوی مطالبات واقعی را باید بپردازیم. اگر مطالبات واقعی هم داریم باید بگیریم.
مصطفی تبریزی- آقای نبوی شما سوال‌ها را جواب می‌دهید یا موافق صحبت می‌کنید.
رییس- ایشان درباره هر چیز می‌تواند صحبت کنند.
بهزاد نبوی- من نمی‌دانم، اگر نباید این صحبت‌ها را بکنم آقای رییس مجلس تذکر بدهند و من صحبت نکنم.
رییس- چرا آقای نبوی می‌توانید صحبت کنید.
یکی از نمایندگان- آقای نبوی شما در مورد آنچه که برای ما مفید است بفرمایید.
بهزاد نبوی- خوب، من خیال می‌کنم که آنچه را می‌گویم مفید است خوب همه ما فکر می‌کنیم که آن‌چه را می‌گوییم مفید است و اگر بدانیم مضر باشد شرعا گناه دارد که وقت مجلس را بگیریم.
رییس- آقای نبوی اگر می‌خواهید خیلی مفید باشد حرف‌های آقای غفوری را تکرار کنید (خنده نمایندگان) را بگیریم.
موحدی ساوجی- مطالب شما بسیار منطقی و مستدل است.
بهزاد نبوی- خب، یکی دو تا از برادران اعتراض به ما کردند که ما داریم به سراغ داوری می‌رویم که مرضی‌الطرفین باشد. خب اگر اصولا حکمیت مرضی‌الطرفین نباشد که حکمیت نیست. یعنی ما یک نفر را تعیین بکنیم و بگوییم این حکم خوب وقتی طرف مقابل نپذیرد که دیگر آن حکم نمی‌شود و دیگر نمی‌شود گفت که آن حکم است دلیلی وجود نداشت که ما دیگر به مجلس شورای اسلامی ارجاع بدهیم. می‌گفتیم این را که می‌گوییم این است فرض کنیم که دولت الجزایر هر چه در این رابطه گفت همین است شما می‌خواهید بپذیر می‌خواهید نپذیر این با اصل حکمیت تعارض دارد حکمیت یعنی دو طرف یک کسی را حکم کنند توافق کنند روی حکمیت شخص سوم این را که می‌گویند باب مذاکره را باز می‌کند و من‌والله نمی‌دانم که آیا می‌شود مثلا ما با یک کمپانی آمریکایی اگر پولی از آن می‌خواهیم یا پولی را به آن بدهکاریم مثلا ما بایستیم پشت دیوار آن هم آن طرف بایستد چه کار کنیم؟ بالاخره یا باید برویم یواشکی در را باز کنیم از آن کنار بهم یک چیزی بگوییم. نمی‌شود که این جوری گذاشت مساله را که نبایستی مطلق کرد مذاکره کردن یک بحثی است دو تا قاضی سه تا قاضی ما مشخص کنیم آن‌ها هم مشخص کنند دعاوی را بررسی کنند آن یک بحث دیگری است خود من شخصا از کسانی هستم که مخالف هر نوع مذاکره‌ای با آمریکا هستم مذاکره اصولی و ضوابطی دارد بین مقامات مسوول یک کشور انجام می‌شود اینجا من برای‌تان عرض می‌کنم در همین طرح ارجاع به حکمیت دولت آمریکا نوشته بود که اگر دعاوی از طریق طرفین دعوا حل نشد یعنی مثلا از طریق فلان کمپانی آمریکایی و از طریق فلان وزارتخانه ایرانی آن موقع دو دولت برای حلش با هم مذاکره کنند؟ و اگر نشد به حکمیت ارجاع کنند ما از آنجایی که کاملا در این زمینه وسواس هم داریم، شاید در این زمینه خیلی از اشخاص دیگر وسواسی‌تر باشیم به خاطر این که آن مساله پیش نیاید آمدیم گفتیم اول اگر طرفین دعوا یعنی کمپانی جنرال‌موتورز که در واقع البته اگر راستش را بخواهید جنرال‌موتورز است که حکومت آمریکا را در دست دارد یعنی اگر ما نخواهیم مذاکره کنیم با جنرال‌موتورز هم نباید صحبت بکنیم چون در واقع کارتر و ریگان و امثال این‌ها در واقع نوکر جنرال‌موتورزها هستند نه اینکه آقا و ارباب آن‌ها که در واقع در مرحله بعد گذاشته‌اند ولی مع‌الوصف چون از نظر سیاسی و از نظر حقوقی دولت تلقی نمی‌شوند و بالطبع یک سری مطالباتی داریم یک سری بدهی‌هایی داریم قبول کردیم که طرفین با هم به توافق برسند وزارت دفاع مثلا با کمپانی جنرال‌موتورز یا وزارت راه با کمپانی جنرال‌موتورز اگر به توافق نرسید دیگر آن بند بعدی که ارجاع به دولتین بود آن را حذف کردیم.
● می‌خواهیم سر ما کلاه نرود
ما تلاشمان این است که به سرمان کلاه نرود. ولی خوب، اگر طرف زرنگ بود در این زمینه هیچ تضمینی نمی‌دهیم ممکن است کلاه سرمان بگذارد. ما در اینجا تضمین نمی‌دهیم و تلاش می‌کنیم کلاه سرمان نرود.
فکر می‌کنیم هیچ کسی همچنین تضمینی نمی‌تواند بدهد. ما تمام کوششمان و تلاشمان را می‌کنیم که به هیچ وجه در این ماجراها کلاه سرمان نرود، ولی همین قدر بگویم مسائلی که به حکمیت ارجاع می‌شود، یک مسائل کشداری است. خیلی اگر خوش‌بینانه برخورد کنیم ممکن است این مسائل سه سال طول بکشد و شاید مجبور بشویم که یک دستگاه ساختمان درلاهه بگیرید و کلی هم در مورد این مسائل ارجاع به حکمیت بابت ساختمان اجاره بپردازیم. من دارم تمام جوانبش را به برادران می‌گویم که بدانند که این شکل است یا باید راهی پیش پای دولت باشد و بگوید آقا ما این دعاوی را قبول نداریم، سفیر الجزایر آن روزی که تشریف آورد و این حرف را به من زد و گفت که آمریکا از ما پرسید که آیا دعاوی بر حق ما و دعاوی که جنبه واقعی دارد به ما پرداخت خواهد شد یا نه؟ خیلی ببخشید، بدون اینکه من از شما اجازه بگیرم، گفتم که در شان انقلاب اسلامی ایران نیست که اگر به یکی دین واقعی دارد آن دین را نپردازد خوب، البته این یک خرده ما را تحت‌تاثیر قرار داد، شاید یکی از دلایلی هم که به فکر فرو رفتیم که جواب این را چطوری بدهیم این مساله بود. یعنی واقعا راهی ما ندیدیم. اگر واقعا به یک نفر دو ریال هم بدهکاریم و اگر مدرکی و سندی هست ولو اینکه یکصد میلیارد ریال هم از یک‌جا طلبکار باشیم ما این را تشخیص دادیم که باید این بدهی را بدهیم و طلبمان را با اشکال مختلفی که می‌توانیم، وصول کنیم و مطلبی را هم که بعضی از برادران گفتند که ضدانقلاب و مخالفان اعتراض خواهند کرد و مخالفین از این جریان سوء‌استفاده خواهند کرد، می‌خواستم این مساله را در آخر صحبتم توضیح بدهم که برادرها توجه بکنند که در مساله اشغال جاسوسخانه ما یک‌سری مخالفینی داشتیم که از ابتدای امر مخالف بودند. از ابتدای امر می‌گفتند هر روز زودتر از اینها آزاد بشوند به‌نفع مملکت است. خوب برای آنها که دیگر بحثی نیست. یک عده‌ای هم بودند که از ابتدا اگر یادتان باشد یک عده ضدانقلاب روزهای اول اعلامیه می‌دادند که این کار خود آمریکا است. این برادرانی که جاسوسخانه را اشغال کرده‌اند در واقع خودشان عمال آمریکا هستند وقتی دیدند حرکت اوج گرفت، فرصت‌طلبانه آمدند دنبال این قطاری که داشت حرکت می‌کرد،‌ گرفتند.
یک مدتی به نفع دانشجویان پیرو خط امام هورا کشیدند، همین که دیدند مساله از آن تب و تاب و از حرارتش افتاد باز شروع کردند به حمله کردن شما، حتما روزنامه‌های‌شان را خوانده‌اید و خصوصا در این دو سه ماه اخیر با قضیه این طوری برخورد می‌کنند. من اینجا به جرات می‌گویم هیچ گروه مخالف و ضدانقلابی نبود که از روز اول گروگانگیری و اشغال جاسوسانه را تایید بکند و گروه‌های ضدانقلاب چپ هم حتی اربابان هیچ کدام‌شان که این مساله را تایید نکردند هیچ حتی محکوم هم کردند بالطبع آن‌ها هم جرات نمی‌کنند چیزی را که اربابان محکوم کردند. هم چین و هم روسیه هر دوشان این مساله را محکوم کردند. بالطبع آن‌ها هم نمی‌توانند در این زمینه چیزی بگویند. مطلب آخری هم که من می‌خواهم بگویم که این مصوبه را احتیاطا به مجلس آورده‌ایم، چه بسا ما الان مشغولیم و با الجزایری‌ها در رابطه هستیم. دولت آمریکا یک‌سری بهانه‌جویی‌ها می‌کند و یک سری گربه‌رقصانی‌هایی می‌کند که امکان دارد که اصلا نرویم توی مایه امضای این تعهدنامه‌ها. منتها این مصوبه را به این دلیل به مجلس آورده‌ایم که مجلس، این امکان را به ما دهد که در صورتی که ما احساس کردیم آنچه را که آنجا می‌شود به نفع ملت و به نفع انقلاب اسلامی ایران است بتوانیم امکان عملی‌اش را پیدا کنیم. البته ما بر اساس رایی که مجلس می‌دهد یک سری تعهداتی هست که در هشت ماده هم ما امضا خواهیم کرد و هم دولت آمریکا امضا خواهد کرد که به طور خلاصه می‌گویم که سه حکم ما و سه حکم دولت آمریکا و سه حکم هم با توافق طرفین و اگر نشد، با نظر یک مرجع بین‌المللی که مورد تایید طرفین باشد، انتخاب بشود. ما دولت الجزایر را مرجع بین‌المللی معرفی کردیم و آن‌ها نپذیرفتند، چون می‌گویند که دولت الجزایر طرفدار شما هست، ما به عنوان مرجع بی‌طرف نمی‌پذیریم. بالطبع طرح کار این طوری است که ما علت اینکه تمام مواد را به مجلس ارجاع نکردیم، این بوده است که کل این قضیه و اصولا نوشتن این تعهدات در رابطه با وظایف مجلس نیست. دولت همین که اجازه پذیرش حکمیت مرضی‌الطرفین را پیدا کند، می‌تواند چنین چیزی را به تصویب مجلس برساند، ولی در اینجا موارد دعوا ذکر نشده است. طبیعی است که موارد مشخص هم که پیش بیاید در هر مورد اگر حکم بخواهد نظر بدهد طبیعی است که طبق قانون عمل خواهد شد و دولت هم آمادگی دارد من دیگر عرضی ندارم، والسلام. البته یک سری سوالات شده است، جناب آقای هاشمی این سوالات را چه کار کنیم.
رییس- می‌توانید سوالات را توضیح بدهید، البته وقت مجلس دارد تمام می‌شود.
موحدی ساوجی- آقا دارد وقت تمام می‌شود.
بهزاد نبوی-سوال شده «شما فرمودید که این دعاوی مربوط به این انقلاب و مربوط بوده است باید ارجاع گردد و اگر دعاوی یا شکایات مربوط به گروگانگیری باشد باید یکسره ابطال اعلام گردد. مطابق شرایطی که مجلس مشخص فرموده است.»
بلی، این مساله را قبلا هم به ما گفتند، گفتند که دعاوی که غیر از این دو رابطه است چه ربطی به این مساله پیدا می‌کند.
ببینید روابط ما با آمریکا یک روابط عادی نیست و ما هم نمی‌خواهیم یک روابط عادی باشد. وقتی که دولت آمریکا، کارتر برمی‌دارد یک تعهدنامه ۷۰-۶۰ صفحه برای ما می‌نویسد و به اینجا می‌فرستد و می‌گوید به محض اینکه شما این کار را کردید من این‌ها را امضا کرده، تحویل دولت الجزایر می‌دهم و ما می‌گوییم که امضای کارتر به درد ما نمی‌خورد، ما نباید انتظار داشته باشیم از طرف مقابل هم که طبق قوانین و عرف بین‌المللی در مورد دعاوی که دارد، برود و عمل بکند یعنی با قضیه از این موضع برخورد می‌کنیم. یعنی آن‌ها می‌گویند شما که امضای ما را قبول ندارید ما چطوری می‌توانیم اگر دعاوی داریم، بپذیریم که شما طبق قوانین عمل می‌کنید. توجه می‌کنید، این مساله را دقت بفرمایید یکی از برادرها گفته است که ...● پیشنهاد از طرف آمریکا بود
رییس- آقای نبوی آنهایی را که لازم می‌داند جواب بدهید که وقت زیاد گرفته نشود.
محلاتی- آقای هاشمی این مساله روشن است و بقیه را بعدا جواب بدهند.
رییس- بلی، اجباری هم ندارد.
مهندس نبوی- دیگر پیشنهاد مهمی نیست.
رییس- اگر مهم نیست شما جواب ندهید.
مهندس نبوی- یک سوالی هست که «آیا پیشنهاد حکمیت از جانب آمریکا بوده است یا ایران» جواب این است که از ناحیه آمریکا بوده است.
سوال دیگر این است «در صورتی که دولت نیز معتقد است که چه در زمان کارتر و چه در دوران ریگان باشد تغییرات چندانی به وجود نمی‌آید، چه اصرار به تصویب این لایحه احساس می‌شود، هرچند که می‌فرمایید اصراری نداریم.»
من عرض کردم فقط این است که کار سه،‌ چهار ماهه کرده‌ایم و به یک مرحله‌ای رسیده‌ایم و در واقع مراحل بعدی آن برای‌مان مبهم است و نمی‌دانیم که از کجا باید شروع کنیم و در ضمن کل قضیه اگر که حرکت بی‌خاصیتی است از حالا به بعد بایستی به یک شکلی حل بشود یا باید به محکمه ارجاع بشود یا بایستی ... یعنی دولت دیگر نمی‌تواند خیلی این بار را روی دستش نگاه دارد، دولت اگر ببیند که مساله طول می‌کشد به دو روش عمل می‌کند یا مساله باید حل بشود یا بلافاصله ارجاع بشود زیرا ما الان حدود دو سه ماه است که روی این قضیه کار می‌کنیم و طبعا به وظیفه قانونی‌اش مجبور است عمل بکند و بفرستد به دادگاه. سوال شده است «آیا فکر نمی‌کنید که آمریکا برای شکست سیاسی خویش متوسل به مساله حکمیت شده است، حال آن که می‌دانیم عمده‌ترین اثر گروگان‌ها ...»
رییس- به همه سوالات لازم نیست جواب بدهید (یکی از نمایندگان- رای بگیرید.) اجازه بدهید هنوز دو سه تا کار داریم، اولا چون نزدیک ظهر است برای ادامه مذاکره در حدود نیم ساعت می‌توانیم جلسه را تمدید کنیم و بیشتر هم نمی‌توانیم چون از ۴ ساعت بیشتر می‌شود، زیرا جلسه از ساعت ۳۰/۱۸ شروع شده و تا ساعت ۳۰/۱۲ می‌تواند ادامه پیدا کند، چون تمدید جلسه وقت نماز را می‌گیرد، عده حاضر در جلسه ۱۸۴ نفر هستند، آقایانی که با تمدید جلسه به مدت نیم‌ساعت موافق هستند قیام کنند. (یکی از نمایندگان- دیگر نیاز به مذاکره نیست) (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید بنشینید از آقایان خواهش می‌کنم در جلسه تشریف داشته باشید، چون همه زحماتی که کشیده شده برای این است که وضعمان روشن بشود. توجه بفرمایید مساله دوم راجع به کفایت مذاکرات بود که مخالف و موافق هنوز صحبت نکردند، یک نکته‌ای هم اضافه می‌کنم آقایانی که معتقدند این لایحه از موارد مهم سیاست خارجی است اگر معتقدید رای به کفایت مذاکرات ندهید (یکی از نمایندگان نمی‌شود) که این دو رای با هم انجام بشود، یعنی تفسیر قانون هم در واقع (یکی از نمایندگان صحیح نیست) اگر، اجازه بدهید من توضیح هم می‌دهم، بعدا اگر اشکالی وجود داشت بفرمایید، چون اگر از موارد مهم سیاست خارجی باشد، مشمول کفایت مذاکرات نمی‌تواند باشد و لذا وقتی که ما رای به کفایت مذاکرات می‌گیریم، کسانی‌که معتقدند و موافق با این باشند که از موارد مهم سیاست خارجی است و مشمول کفایت مذاکرات نیست، اصلا رای به کفایت مذاکرات ندهند. (یکی از نمایندگان آقای هاشمی نمی‌شود).
فواد کریمی- نمی‌شود آقا باید دو سوم نمایندگان رای بدهند. رییس- خیلی خوب باشد همان دو سوم. حالا آقایانی که مخالف کفایت مذاکرات هستند صحبت کنند. (عده‌ای از نمایندگان باید دو نوع رای بگیرید) خیلی خوب آقایان می‌گویند دو جور رای بگیریم رای اول کسانی که معتقدند به دلیل اینکه این از مسائل مهم سیاست خارجی است و مشمول مقررات...
فواد کریمی- آقا شما می‌خواهید مخالف آیین‌نامه عمل کنید.
عده‌ای از نمایندگان- آقا بنشین.
رییس- آقا این تفسیر آیین‌نامه است.
فواد کریمی- برای مخالفت با آیین‌نامه رای نمی‌گیرند.
رییس- آقای کریمی، برادر من کاری نکنید که من یک چیزی بگویم که شما بهانه به دست بیاورید که به من تندی می‌کنید.
توکلی- آقای هاشمی رای بگیرید.
رییس- آقایان بشناسید آقای فواد کریمی را از اول در مجلس شناختید، باز هم بشناسید، می‌خواهد با شلوغ‌کردن ....
فواد کریمی- آقا جواب منطقی من را بدهید، من می‌گویم.
رییس- این مجلس جواب شما را می‌دهد.
فواد کریمی- ببینید حرف حساب دارم می‌گویم.
رییس- بگویید.
فواد کریمی- من می‌گویم آیین‌نامه این است، شما اگر مخالف آیین‌نامه می‌خواهید عمل کنید باید رای بگیرید.
رییس- خوب من دارم توضیح می‌دهم.
فواد کریمی- جواب منطقی دارید بدهید.
رییس- بنشینید، من توضیح بدهم، من می‌گویم آیین‌نامه می‌گوید که «مواردی که از موارد مهم سیاست خارجی است، مشمول کفایت مذاکرات نیست» حالا دارم سوال می‌کنم از مجلس که این از آن موارد هست یا نیست؟ این چه مخالفت آیین‌نامه‌ای است که این آقای حقوقدان اینجا حرف می‌زند.
یکی از نمایندگان- به اندازه کفایت مذاکرات که حق دارند که مخالف و موافق بحث بکند.
رییس- آقایانی که معتقدند این به دلیل اینکه از موارد مهم سیاست خارجی است و مشمول کفایت مذاکرات نمی‌‌تواند بشود این آقایان قیام بکنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد بفرمایید بنشینید.
سازگار نژاد- یک کمی پیچ دارد. (همهمه نمایندگان)
نصراللهی- عده‌ای متوجه نشدند که به چه چیز رای می‌گیرید مجددا رای بگیرید.
رییس- بنشینید آقا، خواهش می‌کنم این شیوه‌های غیرمنطقی و غیراسلامی را بگذارید کنار.
نصراللهی- من متوجه نشدم.
رییس- متوجه نشدم یعنی چه؟ من ده بار گفتم نماینده‌ای که گوش ندهد دیگر حق رای ندارد، چقدر وقت مجلس را می‌گیرند؟ ده بار.
نصراللهی- متوجه نشدم.
رییس- می‌گویم ده بار؟ (نصراللهی- شلوغ بود. جوی درست شده بود) ده بار بگویم؟
مجید انصاری- خوب آقا باید گوش کنند دیگر.
● مذاکرات کافی نیست
رییس- بله بایستی گوش می‌داد، من ده بار گفتم آقای نصراللهی چرا اخلاق اسلامی را مراعات نمی‌کنید، نماینده‌ای که نشسته، گوش نمی‌دهد دیگر من چه بکنم، من چند بار این را تکرار کردم، شما به نمایندگان اهانت می‌کنید وقتی می‌گویید گوش نمی‌دهند، چرا گوش ندهند؟ مخالف کفایت مذاکرات صحبت کنند.
توکلی- آقای دیالمه.
دیالمه- بسم‌الله الرحمن الرحیم، با مساله کفایت مذاکرات، در عین حال که می‌دانم سابقه این مساله در این مجلس خوب نیست، یعنی هیچ‌وقت نشده تا به حال که کفایت مذاکرات در این مجلس رای بیاورد.
رییس- در موضوع صحبت کنید، خارج از موضوع نروید.
دیالمه- در عین حال
رییس- خارج از موضوع نروید.
دیالمه- من هنوز حرف نزدم که شما می‌گویید خارج از موضوع.
رییس- چه کار به سابقه دارید حرف‌تان را بزنید.
دیالمه- باید بگویم مطلب را، حالا شاید مساله مسبوق به سابقه نباشد.
یکی از نمایندگان- سابقه دارد که رای نیاورده باشد بی‌سابقه نیست.
دیالمه- علت مخالفت من این هست که به نظرم می‌آید این یک بازی سیاسی است که آمریکا برای دولت ما پیاده کرده به این دلیل که آخرین مرحله برنامه گروگان‌ها را برای شکستن آن رایی که در ابتدای مجلس داده شد در داخل این مجلس آخرین رای را از داخل این مجلس بگیرید و بعد فردا در بوق و کرنا بکند که با رای مجلس اینها آزاد شدند، البته خلاف واقع است، ولی آنچه که در آنجا گفته تثبیت خواهد شد، یعنی رای آخری داده می‌شود. (همهمه نمایندگان)
رییس- حالا شما را به خدا قسم آقایان ببینید این آقا دارد در کفایت مذاکرات صحبت می‌کند؟
دیالمه- من علت مخالفت را باید بگویم یا نه؟ فقط بگویم مخالفم؟
رییس- من توقع ندارم از کسی که خودش را منطقی حساب می‌کند از تریبون سوء‌استفاده بکند، آقایان این رویه ناصحیح را بگذارید کنار.
دیالمه- من باید علت مخالفتم را بگویم یا نه؟
رییس- اخلاق اسلامی را مراعات کن.
دیالمه- آقای هاشمی چه جور مخالفتم را بگویم شما بفرمایید.
رییس- بگویید مذاکرات کافی است یا نه.
دیالمه- خب من دارم همین را می‌گویم.
رییس- در آن مورد بحث کنید بگویید بحث نشده، کافی نیست.
دیالمه- آقای هاشمی توجه بفرمایید، می‌گویم مذاکرات کافی نبوده برای اینکه بنده یا دیگر آقایان که ثبت‌نام کرده‌اند بتوانند صحبت کنند و بگویند که این یک بازی سیاسی است من دارم این را شرح می‌دهم.
رییس- نه بازی سیاسی‌اش را اگر تصویب نکردند بگویند.
دیالمه- آخر من تا شرح ندهم که روشن نمی‌شود.
رییس- خیلی خوب، بگویید، بگویید و اخلاق خودتان را نشان بدهید. (خنده‌کنان)
دیالمه- خوب شما نمی‌خواهید من صحبت کنم پس من می‌نشینم.
رییس- موافق کفایت مذاکرات صحبت بکند.
دیالمه- شما می‌خواهید یک چیزی تصویب بشود دیگر هیچ چیزی مطرح نیست.
رییس- خیلی خوب این هم باز نماینده اخلاق اسلامیتان است.
توکلی- آقای محمد یزدی.
محمد یزدی- بسم‌الله‌الرحمن الرحیم. دلیل موافقت من با کفایت مذاکرات این است که مساله یک بعد سیاسی و یک بعد شعاری و یک بعد منطقی داشت، بعد سیاسی و شعاریش را قبلا آقایان دقیقا بحث کردند، بعد منطقیش را مختصری بحث کردند و جناب آقای نبوی که تشریح کردند بعد منطقی مساله هم کاملا روشن شد، یعنی دقیقا معلوم شد که آنچه که مورد این لایحه هم هست آن قبیل دعاوی است یا آن موارد اختلاف در موضوع هست که خارج از این بند ۴ است، یعنی لغو و ابطال کلیه دعاوی است، بنابراین وقتی مساله روشن است دیگر احتیاجی به بحث نیست.
رییس- ۱۹۱ نفر در مجلس حاضرند آقایانی‌که با کفایت مذاکرات در لایحه‌ای که طرح شده موافقند قیام بکنند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید.
نجف‌آبادی- من یک پیشنهاد دارم.
رییس- پیشنهادها را بنویسید بدهید (نجف‌آبادی- بنویسیم) بله پیشنهادها به تدریج می‌رسد و رویش بحث می‌شود، اجازه بدهید حالا اصل لایحه خوانده می‌شود، الان کلیات مطرح است یعنی ما تازه می‌خواهیم از مرحله اول رد بشویم، یعنی برای اینکه وارد بحث در جزئیات و الفاظ و مواد بشویم، حالا باید برای این رای بگیریم.
توکلی- ماده واحده.
رییس- به ماده واحده نمی‌خواهیم رای بگیریم الفاظ بعد خوانده می‌شود برای ورود در شور در جزئیات ماده واحده فقط می‌خواهیم رای بگیریم، ۱۹۱ نفر در جلسه حاضرند آقایانی که موافقند که وارد در شور در جزئیات بشویم قیام بکنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
پیشنهادها را بخوانید.
توکلی- پیشنهاد اول از خود من هست، یک تبصره پیشنهاد شده که اضافه بشود.
«تبصره- با توجه به ۴ شرط مصوب مجلس درباره مساله مطروحه هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی که در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیر شدگان در آن باشد از شمول حکمیت فوق مستثنی است.»
دکتر اوشانا- توضیح بدهید.
رییس- توضیحتان را بدهید.
توکلی- ببینید اینجا اگر یادتان باشد من...
رییس- من یک توضیحی بدهم، تعدادی پیشنهاد رسیده که اکثرشان خواسته‌اند این مضمون را تامین کنند که از موادی که مجلس تصویب کرده تخطی نشود، ۵، ۶ تا پیشنهاد همین را می‌گوید این مضمون را حالا به یک تعبیرش ایشان خواندند.
محلاتی- من هم این را نوشتم.
● آقای ابراهیم یزدی، بفرمایید
رییس- بله شما هم همین را نوشتید،توکلی- بند ۳ مصوبه قبلی مجلس یک قسمتی دارد به این شرح «هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی در هر یک از دادگاه‌ها در رابط ه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیر شدگان در آن مطرح شود الی آخر...»
که چون این ظن و شک وجود دارد که ظاهر این لایحه‌ای که تصویب می‌شود با ظاهر آن مصوبه مغایرت داشته باشد در عین حالی که ما می‌دانیم دولت این تعهد را از آمریکا گرفته، این تبصره اگر پیشنهاد بشود، این تغایر ظاهری را از بین می‌برد و این ظنی را که در بعضی‌ها ممکن است ایجاد کند منتفی می‌کند برای این من سعی کردم عین همان جمله را اینجا تکرار کنم.
«هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی که در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیرشدگان در آن باشد از شمول حکمیت فوق مستثنی است.»
رییس- مخالف پیشنهاد چه کسی؟
توکلی- آقای عباسی فرد مخالف، آقای معادیخواه موافق هستند.
عباسی فرد- بسم‌الله الرحمن الرحیم، آنچه برادرمان جناب آقای توکلی به‌عنوان تبصره پیشنهاد کرده‌اند مطلب خوبی است، جز اینکه با اصل ماده واحده منافات دارد. ماده واحده به‌طور کلی تعیین حکمیت برای حل اختلافات است. و اینکه ما تبصره‌ای بگذاریم که شامل این اختلافات نمی‌شود ما ظاهرا اختلاف دیگری نباید داشته باشیم، حکمیت برای رسیدگی به مسائلی است که مورد اختلاف طرفین است، چه اشکالی دارد که مجلس در آن زمان به آن کیفیت رائی داده، نظر داده و تصویب کرده که نباید مطرح بشود ولی در حال حاضر که مساله حکمیت پیش بیاید حکمیت را شما همیشه به ضرر خودمان تلقی نکنید وقتی قرار است که یک حکمیت صحیح و درستی باشد و آگاهانه انجام بشود اگر ما حقی داشته باشیم آنها برعلیه ما دعوی اقامه کنند ما محکوم نخواهیم شد بنابراین با توجه به اینکه ماده واحده را ما پذیرفته باشیم بنده این تبصره را یک مقداری منافی با این ماده واحده می‌بینیم والسلام.
توکلی- آقای معادیخواه موافق.
معادیخواه- بسم‌الله الرحمن الرحیم. امیدواریم که پیشنهادهای دیگری که وقت مجلس را بگیرد و رای نیاورد بعد از این دیگر مطرح نشود ولی این مورد دفاعش این است که کار از محکم‌کاری عیب نمی‌کند آن قسمتی هم که ایشان فرمودند که به‌طور کلی اگر این تبصره را ما تصویب بکنیم دیگر جایی برای اصل لایحه نمی‌ماند چرا؟ ظاهرا توجه نفرمودند که قبلا مطرح شده بود آن ادعاهایی که در رابطه با تصرف لانه جاسوسی و در رابطه با انقلاب اسلامی ایران مطرح است که اساسا باید آمریکا از آنها دست بردارد و کان لم یکن هست این جزء شرایط ما هست و آمریکا هم این را پذیرفته تنها یک سلسله ادعاهایی مطرح است که این ادعاها منهای انقلاب اسلامی ایران و منهای تصرف لانه جاسوسی مطرح است که با تصویب این لایحه آن موارد به عهده حکمیت گذاشته می‌شود و احتیاجی هم به این تبصره نیست الا اینکه یک مقدار تاکیدی است و یک نوعی محکم‌کاری است که حداقل باید گفت ضرری ندارد.
محلاتی- آقای هاشمی من در یک جمله نوشته‌ام «با رعایت مواد چهارگانه مصوبه.»
توکلی- من فکر می‌کنم عین الفاظ مجلس را اگر بیاوریم بهتر باشد یعنی اگر پیشنهاد آقای محلاتی را مطرح کنیم، ولی الفاظش را عوض بکنیم من حرفی ندارم.
محلاتی- من نوشته‌ام «با رعایت کلیه مواد چهارگانه مصوبه مجلس شورای اسلامی در مورد آزادی گروگان‌ها.»
توکلی- اگر اجازه حرف زدن داشتم می‌گفتم که این با بعضی از آن مواد هیچ ارتباط پیدا نمی‌کند که رعایتش لازم باشد.
محلاتی- آقای هاشمی موافقت کنید که این باشد مطلب یکی است «با رعایت مواد چهارگانه...»
رییس- حالا از عبارت که ضرر نمی‌بینیم اگر اضافه شد شما هم این را قبول کنید چون همان حرف شما محکمتر می‌شود. یک پیشنهاد دیگری است که خود آقای توکلی می‌گوید که الفاظش دقیق‌تر است.
توکلی- پیشنهاد آقای روحانی عین همین مطلب است بعلاوه الفاظش دقیق‌تر است، می‌خواهید این را بخوانم؟
رییس- آقای دکتر سامی هم پیشنهادی داده بودند در همین مضمون.
توکلی- متاسفانه پیشنهاد آقای سامی یک قسمتش را ندارد حالا پیشنهاد آقای دکترروحانی را می‌خوانم.
«این ماده شامل دعاوی دولت و شرکت‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی آمریکا علیه دولت و شرکت‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی ایران که در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف لانه جاسوسی مطرح شده نمی‌گردد و در این موارد ماده ۳ مصوبه مجلس شورای اسلامی راجع به حل مساله گروگان‌ها حاکم است.»
رییس- پس عبارت پیشنهادی آقای دکتر روحانی را (آقای توکلی هم پیشنهاد خودشان را به نفع آن پس می‌گیرند) به رای می‌گذاریم بحث هم از دو طرف شد ۱۸۲ نفر حاضرند آقایانی که با پیشنهاد آقای دکتر روحانی...
عده‌ای از نمایندگان- یک بار دیگر بخوانید.
رییس- آقای توکلی یک بار دیگر بخوانید.
(به شرح سابق قرائت شد)
دکتر یزدی- اشکال دارد آقای هاشمی.
رییس- مخالف و موافق باید صحبت کنند.
توکلی- پس روی پیشنهاد من رای بگیرید، روی پیشنهاد من که صحبت شده رای بگیرید.
رییس- بله چه اشکالی دارد آقای دکتر یزدی؟
توکلی- آقای ابراهیم یزدی بفرمایید.
دکتر ابراهیم یزدی- به نظر من که کافی نیست، ‌یک جمله فقط اگر اضافه بشود که مشروط به رعایت کامل ۴ شرط مصوبه مجلس در بر گیرنده همه شقوقش خواهد بود.
آیت- من هم همین پیشنهاد را کردم.
رییس- آقای آیت هم همین پیشنهاد را دارند.
توکلی- روی پیشنهاد خود من رای بگیرید چون بحث روی الفاظ می‌شود و بی‌نتیجه خواهد بود.
رییس- پس نسبت به پیشنهاد اول آقای توکلی که بخث‌اش تمام شد رای می‌گیریم.
توکلی- «تبصره- هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی که در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیرشدگان در آن باشد از شمول حکمیت فوق مستثنی است.»
● محلاتی- شمول این اشکال دارد.
رییس- باشد حالا بحث شده آقایانی که با متن پیشنهادی آقای توکلی موافقند قیام بکنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. (خزاعی- پیشنهاد آقای روحانی را بخوانید).
رییس- نوبت پیشنهاد آقای دکتر سامی است که خودشان می‌خوانند.
دکتر سامی- آنچه که مورد توجه آقایان بود و آقایانی هم که به عنوان مخالف صحبت کردند به آن اشاره کردند فکر می‌کنم اگر تغییر در ماده واحده بدهیم آن اشکالات از بین برود. یکی همین‌طور که گفتند موارد خاصی است که مورد توجه این ماده واحده است. یعنی مسائلی که ناشی از گروگان‌گیری نیست و مربوط به انقلاب هم نیست که اینجا چندین مرتبه راجع به آن تصریح شد یکی هم مساله در رابطه قراردادن این ماده واحده است با مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی یعنی آن مصوبه چهارماده‌ای که در اینجا بازمبنای بحث امروز ما قرار داشت این دو تا مساله، مساله سوم این است که بعضی از قراردادهایی که مشمول این دو قضیه نیست محاکمه صالحه ایران را برای رسیدگی در موارد اختلاف صالح دانسته است که این را هم در اینجا اشاره کردند. در این نوع موارد شما باید این موارد را استثنا بکنید برای اینکه خود در متن قرارداد مثلا پیش‌بینی شده که موارد دادگاه‌های ایران صالح است، بنابراین من این تغییرات را در یک ماده واحده آوردم که حالا خدمتتان می‌خوانم که همه این مسائل منتفی بشود. در ماده واحده آمده است که: «به دولت اجازه داده می‌شود که در مورد اختلافات مالی و حقوقی دولت جمهوری اسلامی ایران با دولت آمریکا» همین جا باید یک کلمه فی‌مابین اضافه بشود برای اینکه در اینجا اجازه می‌دهد به اختلافات مالی و حقوقی دولت ایران با دولت آمریکا چنین رفتاری بشود در صورتی که عکس آن هم هست یعنی اختلافات مالی و حقوقی که دولت آمریکا با دولت ایران دارد آنها هم باید مشمول همین مساله بشود، بنابراین با آوردن یک کلمه «فی‌مابین» قبل از دولت جمهوری که در آن یادداشت هم که خدمت شما دادم کلمه «فی‌مابین»را یادم رفت بنویسم باید به این نحو بشود: «به دولت اجازه داده می‌شود که در مورد اختلافات مالی و حقوقی فی‌مابین دولت جمهوری اسلامی ایران با دولت آمریکا (حالا در اینجا این جمله اضافه می‌شود) که ناشی از گروگان‌گیری نباشد، با توجه به مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره گروگان‌ها از طریق داوری مرضی‌الطرفین اقدام و اختلافات مذکور را حل و فصل نماید. یعنی با اضافه کردن این کلمه‌ای که ناشی از گروگان‌گیری نباشد و با توجه به مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی قضیه به کلی (تمام اشکالات) از بین خواهد رفت البته آن تبصره را هم بعد اگر پیشنهادی رسیده است، پیشنهادات رسیده را مطرح می‌فرمایید در غیر این صورت فکر می‌کنم تبصره‌ای هم به این شکل اضافه بکنیم بد نیست.
«تبصره- در مورد اختلافاتی که رسیدگی در محاکم صالحه ایران در قرارداد مربوطه پیش‌بینی شده است از شمول این قانون یا این ماده واحده مستثنا خواهد بود.» (یکی از نمایندگان- این تبصره را به آن اضافه بکنیم بد نیست) حالا فعلا تبصره را می‌توانیم مطرح نکنیم اصل ماده واحده و تغییری که من در آن دادم مطرح بفرمایید.
رییس- آقای توکلی بفرمایید.
توکلی- من به عنوان مخالف با لفظ و نقص آن عرض می‌کنم. اگر به جای این که بگوییم «ناشی از گروگان‌گیری» بگوییم: «ناشی از تصرف مرکز توطئه آمریکا و انقلاب اسلامی ایران» در غیر این صورت چون در رابطه با انقلاب اسلامی ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران یک سری دعاوی دارد، زیرا بعد از انقلاب اینها نیامدند این سری کارها را انجام بدهند بدون هیچ بهانه‌ای حالا ادعا هم دارند (محلاتی- آقای سامی خودشان هم موافقند) آقای سامی موافق هستید؟
رییس- خود آقای سامی هم با این موضوع موافق هستند عبارت به این شکل اصلاح می‌شود و موافق و مخالف هم ...
توکلی- پس عبارت به این شکل است: «که ناشی از انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیرشدگان در آن، نباشد با توجه به مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی»
رییس- خیلی خب، پس موافق ایشان هم صحبت بکند اگر کسی بخواهد صحبت بکند (توکلی- آقای محلاتی!)
محلاتی- موافقم.
عده‌ای از نمایندگان- رای بگیرید.
رییس- آقای دکتر سامی یک بار دیگر عبارت را با طمانینه بخوانید.
دکتر سامی- ماده واحده - «به دولت اجازه داده می‌شود که در مورد اختلافات مالی و حقوقی فی‌مابین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت آمریکا که ناشی از انقلاب اسلامی ایران و تصرف (توکلی- مرکز توطئه آمریکا) مرکز توطئه حالا هر چیزی که می‌گذاریم تصرف لانه جاسوسی یا مرکز توطئه نباشد (عده‌ای از نمایندگان- و انقلاب اسلامی) انقلاب اسلامی را قبلا عرض کردم با توجه به مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی از طریق داور مرضی‌الطرفین اقدام و اختلافات مذکور را حل و فصل نماید» (رییس- داور را هم داوری بکنید).
رییس- متشکر یک بار دیگر هم خوانده می‌شود که آقایان توجه کنند چون می‌خواهیم رای بگیریم.
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود که در مورد اختلافات مالی و حقوقی فی‌مابین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت آمریکا که ناشی از انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا نباشد با توجه به مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی از طریق داوری مرضی‌الطرفین اقدام و اختلافات مذکور را حل و فصل نماید.
رییس- بسیار خوب (۱۸۴ نفر در جلسه حاضر هستند) آقایانی که با این عبارت پیشنهادی آقای دکتر سامی موافقند قیام بکنند ( اکثر برخاستند) تصویب شد.
دکتر سامی- پس اجازه بدهید تبصره‌اش را هم بخوانم.
رییس- مگر تبصره را نخواندید؟
دکتر سامی- تبصره موضوع دیگری است که اضافه شد.
رییس- تبصره قبلا در پیشنهاد نبود پس باید چیز جدیدی باشد. آقای دکتر سامی تبصره‌تان چیست؟
دکتر سامی- تبصره هم تکمیل همین قضیه است توجه بفرمایید ما عده‌ای از قراردادها را داریم که در خود قرارداد ذکر شده است که محاکم صالحه ایران برای حل اختلاف صالح هستند و مرجع رسیدگی خواهند بود نمونه‌اش قرارداد
«ای- دی- اس» بود. در بین تامین اجتماعی و آمریکا که علیهش آمریکایی‌ها در محاکم آمریکایی دعوا مطرح کردند در صورتی که برخلاف متن قرارداد است و نمی‌توانند این کار را بکنند حالا اگر ما این را استثنا نکنیم و موارد مشابهش را استثنا نکنیم شما حق محاکم صالحه ایران را که در قراردادها هم ذکر شده است ندیده گرفتید و آن را هم به حکمیت ارجاع کردید در صورتی که این مورد قبول آمریکا باید باشد برای اینکه زیر آن را امضا کرده است، بنابراین تبصره به این شکل است.
● حکمیت دادگاه آمریکا را نپذیریم
تبصره- در مورد اختلافاتی که رسیدگی در محاکم صالحه ایران در قرارداد مربوطه پیش‌بینی شده است از شمول این ماده واحده مستثنی خواهد بود.
رییس- در پیشنهادات آقای آیت هم این موضوع به همین نحو بود؟
توکلی- خیلی پیشنهاد است آقای جلالی هم این پیشنهاد را دادند.
آقای انصاری هم این پیشنهاد را دادند (یکی از نمایندگان – ما ندادیم)
رییس- خیلی خوب موافق و مخالف هم اگر می‌خواهند، صحبت بکنند تا رای بگیریم (همهمه نمایندگان)
موحدی ساوجی- مخالفم. (توکلی- آقای موحدی ساوجی مخالف هستند)
موحدی ساوجی- من نظرم این است که عبارت تبصره را جوری بنویسیم و کلی‌‌تر باشد یعنی در این قراردادها اگر در مورد اختلاف دادگاهی را تعیین کردند که مرجع صلاحیت و رسیدگی به اختلاف باشد چه بسا ممکن است در بعضی قراردادها ایران باشد و در بعضی قراردادها ممکن است مثلا دادگاه آمریکا باشد این است که ما در اینجا اگر بخواهیم تبصره‌ای را بیاوریم که همه موارد را شامل بشود مثلا به این تعبیر که اعتبار مفاد این ماده در مواردی است که مرجع صلاحیت‌دار برای مورد اختلاف مثلا تعیین نشده باشد خلاصه چنین چیزی است که هر دو طرف را شامل بشود. (همهمه نمایندگان)
توکلی- آقای انصاری موافق هستند بفرمایید.
مجید انصاری- بسم‌الله الرحمن الرحیم، همین‌طوری که آقای سامی تذکر دادند بعضی از قراردادها فی‌مابین ایران و آمریکا در متن قرارداد قید شده است که در موارد اختلاف رای دادگاه‌های صالحه ایران مورد پذیرش است، به عکس آن هم همین‌طور که آقای موحدی گفتند هست، اما از ایشان خیلی تعجب است که ما حکمیت دادگاه‌های آمریکا را هم بپذیریم خیر، آن لفظی که آقای سامی پیشنهاد دادند خیلی خب بود. ما استثنا کنیم در مواردی که در متن قرارداد که الان مورد اختلاف ایران و آمریکا است قید شده باشد که دادگاه‌های صالحه ایران پذیرفته هستند این را مستثنی بکنیم که در آنجا دو مرتبه لازم نباشد که حکم ثالثی بین ما حکم بکند و فرمایش آقای موحدی اصلا صحیح نیست که ما بیاییم آنجاهایی هم که قید شده است دادگاه‌های آمریکا حکم بکند آمریکا را هم به رسمیت بشناسیم. به عقیده من پیشنهاد آقای سامی خوب پیشنهادی است.
رییس- آقای نبوی دولت در این قسمت نظری ندارد؟ (بهزاد نبوی- خیر) پس رای می‌گیریم. آقای توکلی پیشنهاد برای رای‌گیری خوانده بشود ۱۸۳ نفر هم در جلسه حاضر هستند.
منشی- آقای سامی، لطفا پیشنهادتان را یک بار بخوانید.
دکتر سامی- این تبصره به ماده واحده اضافه می‌شود:
تبصره- در مورد اختلافاتی که رسیدگی در محاکم صالحه ایران در قرارداد مربوطه پیش‌بینی شده است از شمول این ماده واحده مستثنی خواهد بود.
رییس- خیلی خب، ۱۸۵ نفر حاضرند آقایانی که با پیشنهاد جدید آقای دکتر سامی به عنوان یک تبصره موافقند قیام بکنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
یکی از نمایندگان- برای اصل ماده واحده رای بگیرید.
توکلی- پیشنهادها عموما مشابه همین است کسی هست که اصرار داشته باشد پیشنهادش را مطرح بکنیم؟ (عده‌ای از نمایندگان – خیر).
یکی از نمایندگان- ماده واحده را رای بگیرید.
رییس- ماده واحده تصویب شد حالا اگر پیشنهاد اضافی باید بدهیم... چون ماده واحده با اصلاحاتی که آقای سامی کردند تصویب شد. آقای آیت هم چند فقره پیشنهاد داده‌اند ولی وقت مجلس تمام است (آیت- به هر حال در جلسه فردا مطرح کنید) آقایان تشریف داشته باشید دو سه تا تذکر هم داریم.
دکتر روحانی- آقای آیت پیشنهاد قبلی‌اش را پس بگیرد تا بعد پیشنهاد بدهد.
منشی- پیشنهادش را پس نگرفتند.
خزاعی- پیشنهاد ایشان وارد نیست، نقض قانون اساسی است، اصل ماده تصویب شد.
رییس- اگر پس نگیرند حق ایشان است که مطرح بشود. آقای توکلی پیشنهادها چه شد؟
منشی- دو فقره پیشنهاد آقای آیت مانده است که غیر از آن پیشنهادها است که مطرح شده است، بقیه پیشنهادها مشابه است خودشان هم اصرار دارند که مطرح بشود.
غلامرضا دانش- پیشنهاد من هم غیر از آن پیشنهادی است که خوانده شده است.
منشی- بسیار خب مطرح می‌کنیم.
رییس- اگر می‌خواهید مطرح بشود ما باید در جلسه دیگری این پیشنهادهایی را مطرح بکنیم.
خزاعی- آقای هاشمی، اصل ماده تصویب شد.
رییس- اصل ماده، تصویب شد ولی پیشنهادهایی داریم که باید مطرح بشود.
دکتر روحانی- وقت جلسه را تمدید کنید.
رییس- نمی‌شود وقت جلسه را تمدید بکنیم.
بجنوردی- آقای هاشمی! صرفا پیشنهادهای تکمیلی باید مطرح بشود.
رییس- بلی، باید مطرح بشود. اگر می‌خواهید پیشنهادها مطرح بشود جلسه را باید برای یکی دو ساعت دیگر مجددا تشکیل بدهیم.
محمد یزدی- مگر ماده واحده تصویب نشد؟
(رییس- شده) وقتی که ماده واحده تصویب شد پیشنهادهای جدید معنا ندارد.
یکی از نمایندگان- جلسه را تمدید کنید.
رییس- نمی‌شود، جلسه ۴ ساعت می‌تواند باشد.
محلاتی- آقای هاشمی تشکیل اکثریت دیگر امکان ندارد.
رییس- چرا ندارد اگر الان اعلام بکنیم آقایان باید بیایند.
خزاعی- وقت را تلف نکنید.
رییس- آقایان ببینید قانون به ما می‌گوید وقتی که دو فوریتی یک لایحه تصویب شد. در اولین فرصت رییس مجلس موظف است جلسه تشکیل بدهد. در اولین فرصت ما جلسه را تشکیل دادیم چون تمام نشد و جلسه ما هم از چهار ساعت نمی‌تواند بیشتر باشد در اولین فرصت بعد از این جلسه باید تشریف بیاورید.
دکتر خلیلی- نیم ساعت به وقت جلسه اضافه کنید.
خزاعی- فردا صبح دو ساعت تشکیل جلسه بدهید.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد