چگونه با وزوز گوش مقابله کنیم

وزوز گوش به درك صدا در گوش یا سر، بی‌ارتباط با منع تولید صورت خاجری، گفته می‌شود. این شكایت، از دیرباز شناخته شده است و در آثار پزشكی پیشینیان در بابل، آشور، هند ، مصر و یونان باستان به آن اشاره شده است.
نوع سروصدایی كه در گوشهای افراد ایجاد می‌شود، متفاوت است. شایع‌ترین آن، صدایی شبیه به صدای جیرجیرك است. سایر صداهایی كه از بیماران بیام می‌كنند، عبارتند از: همهمه ، بالزدن، خش خش، تیك تیك ، غرش همراه با ضربان، صدای غلغل آب در حال جوشیدن و...
هر یك از گوشها نیز ممكن است در یك فرد، صدای متفاوتی را حس كند. شدت وزوز گوش نیز در افراد مختلف با هم فرق می‌كند.
طبق آمارهای مختلف؛ ۶ تا ۱۷درصد جمعیت دچار وزوز گوش می‌شوند كه دست كم پنج دقیقه طول می‌كشد و در ۳ تا ۷ درصد موارد وزوز گوش طوری است كه فرد برای رفع مشكل خود، خواهان كمك می‌شود. اگرچه تحمل وزوز گوش و تاثیر آن بر زندگی فرد، در افراد مختلف یكسان نیست، با این همه، در ۵ تا ۵/۲ درصد متبلایان، وزوز گوش تاثیر عمده‌ای بر زندگی آنها می‌گذارد. اختلال در تمركز فرد، كاهش مشاركت در فعالیتهای روزانه اجتماعی و مختل شدن برقراری ارتباط با دیگران، از پیامدهای نامطلوب وزوز گوش به شمار می‌رود.
وزوز گوش می‌تواند با تحریك پذیری، عصبانیت، اضطراب، افسردگی، مشكل درك كلام، درد ناحیه سر، گردن و فك همراه باشد. آنانی كه دچار مشكلات شنوانی هستند، در ۵۹ تا ۸۹ درصد كسانی كه به وزوز گوش دچارند، شنوایی عادی است. وزوز گوش در همه سنین از جمله در كودكان رخ می‌دهد اما در دهه ششم و هفتم عصر بیشتر است. میزان بروز آن در زن و مرد یكسان است.
نكات عمده‌ای كه باید درباره وزوز گوش بدانیم؛ كدامند؟
با وجود پیشرفت‌های شایانی كه در زمینه شناخت بیماریهای گوش از دهه‌های پیشین به دست آمده است، متأسفانه هنوز در مورد وزوز گوش و مقابله با آن، پرسش‌های بی‌پاسخ زیادی وجود دارد.
با این همه، بدترین روش آن است كه به مبتلایان وزوز گوش گفته شود برای رفع مشكل آنها نمی توان هیچ اقدام مثبتی انجام داد. توجه به نكات زیر می‌تواند سودمند باشد:
وزوز گوش یك بیماری نیست، بلكه همانند تب، سردرد و سایر شكایات بیماران، تنها یك نشانه است كه به علل مختلفی ایجاد می‌شود. از این رو برای بررسی دقیق و انجام اقدام مناسب باید به پزشك متخصص گوش مراجعه كرد.
شایعترین علت بروز وزوز گوش، قرار گرفتن در معرض سرو صدای بیش از حد مجاز در محیط زندگی و محل اشتغال افراد است.
لذا افزودن بر آگاه سازی همگانی درباره خطرات آلودگی صوتی بویژه در مشاغل پر مخاطره، لازم است برای پیشگیری از آلودگی صوتی اقدامات ضروری انجام شود. یكی از علل بروز وزوز گوش در بزرگسالان پدیده‌این است كه آن را «پیرگوشی» می‌نامند. تا حد هفتاد درصد كسانی كه به پیرگوشی دچار می‌شوند، به وزوز گوش مبتلا می‌گردند.
پیرگوشی همانند پیر چشمی (كاهش دید در اثر افزایش سن) با ضعف شنوایی فرد همراه است. از آنجا كه یكی از علل ایجاد وزوز گوش، بویژه در سالمندان، مصرف برخی از داروهاست، از اینرو باید از مصرف خودسرانه و بی‌رویه داروها جدا پرهیز كرد. بعضی از داروها سبب مسموم شدن گوش داخلی می‌شوند. بعضی از مبتلایان به‌ «وزوز گوش» بویژه در سالمندان، مصرف برخی از داروهاست، مسموم شدن گوش داخلی می‌شوند. بعضی از مبتلایان به وزوز گوش بر این باورند كه بروز آن نشانه وجود سرطان مغز و یا ابتلا به نوعی عفونت وخیم و یا نشانه روان پریشی است. در حالی كه این تصورات معمولا نادرست است. باید دانست برخی از علل مولد وزوز گوش، پس از بررسی و تشخیص، با روشهای مناسب طبی و جراحی برطرف می‌شوند و یا كاهش می‌یابند. این موارد بطور عمده عبارتند از: بیماری مه نییر (افزایش فشار مایع دورن گوش داخلی كه با سرگیجه دوره‌ای، كاهش شنوایی و وزوز گوش همراه است)؛ بیماری اتواسكلروز ( در اثر چسبندگی و سفتی یكی از استخوانچه‌ های موجود در گوش میانی رخ می‌دهد و با افت شنوایی و وزوز گوش معلوم می‌شود) و توده عصب شنوایی (نوعی تومور خوش خیم عصب شنوایی كه به آن «نورینوم آكوستیك»‌می‌گویند).
راهنمایی بیماران دچار وزوز گوش
یكی از عوامل اصلی برای رویارویی موفقت آمیز با مشكل وزوز گوش، كارهای است كه بیمار می‌تواند انجام دهد تا به حل مشكل خود كمك كند. اینها عبارتند از:
۱ـ برخی بیماران دچار وزوز گوش، احساس می‌كنند بعضی از مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها و مواد شیمیایی سبب افزایش وزوز گوش آنها می‌شود. شایعترین آنها عبارتند از:
- مصرف نمك، از این رو مصرف غذای كم نمك در مبتلایان به بیماری مه نییر توصیه می‌شود.
- كافئین (موجود در قهوه و برخی از نوشابه ها)
- الكل
- سیگار (به علت نیكوتین موجد در آن)
- برخی از مركبات و مواد لبنی
- بعضی داروها مانند آسپیرین (داروی رایج ضد درد ، تب و التهاب) و كدئینین (نوعی داروی ضد مالاریا)
- مونوسدیم گلوتامات (نمك اسید گلوتامیك، نوعی اسید امینه كه در مواد پروتئینی یافت می‌شود).در این موارد پیشنهاد می‌شود هر بار كه بیمار یكی از این مواد را قطع كند تا دریابد آیا قطع آنها سبب بهبود وزوز گوش می‌شود یا نه؟ در آن صورت، بطور دائم از آن پرهیز كند. در مورد داروها، این كار باید زیر نظر پزشك معالج انجام شود. احتمالان آسپیرین و تركیبات حاوی آناز شایعترین داروهای مولد وزوز گوش هستند كه با قطع دارو معمولا افت شنوایی حاصله و وزوز گوش بیمار در عرض ۲ تا ۳ روز برطرف می‌شود.
۲ـ آرامش (Relaxation): وزوز گوش می‌تواند در اثر تنش عصبی (استرس ) افزایش یابد. از سوی دیگر، خود وزوز گوش هم باعث بروز تنش عصبی در فرد می‌شود. از این رو، دور باطلی ایجاد می‌شود، یعنی استرس سبب افزایش وزوز گوش می‌شود و تشدید وزوز گوش به نوبه خود استرس را در فرد می‌افزاید. لذا، مبتلایان به وزوز گوش باید حتی‌المقدور تنش عصبی خود را كاهش دهند. البته پرهیز از موقعیت‌های تنش زا، دشوار است اما بیماران با روشهای ویژه «رفتار درمانی» می‌آموزند تنش خود را مهار و یا آن را به حداقل ممكن برسانند.
۳ـ صوت درمانی (Therapy Sound) : صوت درمانی به روشهای مختلفی انجام می‌شود از جمله:
بیمارانی كه افزون بر وزوز گوش، دچار افت شنوایی عمده‌ای هستند، توصیه می‌شود از سمعك استفاده كنند. از آنجا كه وزوز گوش در محیط ساكت و یا آرام افزایش می‌یابد، هر عاملی كه سبب كاهش آن شود، به بیمار كمك می‌كند. بسیاری از بیمارانی كه به وزوز گوش از نوع مزاحم آن دچارند، استفاده از سمعك را مفید می‌دانند.
پوشش دادن صدای وزوز گوش (ماسكینگ = Masking) عبارت است از استفاده از صورت خارجی طوری كه وزوز گوش فرد را تحت الشعاع قرار دهد. این روش، نخستین بار در ۱۸۲۵ م به كار رفت اما اولین «ماسكر» در اوایل ۱۹۷۰ م به بازار آمد. استفاده از ماسكر، در برخی از موارد وزوز گوش مفید بوده است. روش ساده‌تر آن است كه فرد مبتلا به وزوز گوش، به نوارهای صوتی یا سی دی‌هایی كه اصوات طبیعی مكرر مانند صدای امواج دریا را پخش می‌كنند، گوش دهد. برای بیمارانی كه از وزوز گوش در شب رننج می برند، امروزه وسایل ویژه‌ای مانند ماسكر وزوز گوش كه در بستر خواب از آن استفاده می‌كنند (Badside Masker) ، آرام كننده وزوز گوش (Sound Pillows) ابداع كرده‌اند.
این ابزار، صوت لازم را طوری برای پوشش دادن وزوز گوش فرد ایجاد می‌كنند كه مجبور به استفاده از وسایلی مانند ماسكر در گوش خود نباشند. البته استفاده از وسایلی مانند ساعتی كه تیك تیك می‌كند و یا پنكه برقی و رادیو نیز می‌تواند اثر مشابهی ایجاد كند، بدون آنكه فرد نیاز به پرداخت هزینه اضافی برای تامین وسایل ویژه داشته باشد.
دستگاههای مولد صوت (Sound qenerators) سبب می‌شوند كه مغز، صدای وزوز گوش را نادیده بگیرد. از این ابزار می‌توان در مبتلایان به وزوز گوش در طول روز استفاده كرد.
۴ـ داورها: اگرچه تاكنون داروهای مختلفی از جمله داروهای ضد افسردگی و... برای كاهش یا مهار وزوز گوش به كار رفته‌اند اما نتایج بررسی‌ها نشان داده تاثیر آنها بیشتر از دارونماها (Placebo) نبوده است.
۵ـ جراحی: همانگونه كه گفته شد، در پاره‌ای از موارد وزوز گوش انجام عمل می‌تواند مفید باشد. در سالهای اخیر، سركوب وزوز گوش با انجام روشهای جراحی ویژه و به كار بردن ابزار مخصوصی برای تحریك الكتریكی بخش حلزون گوش داخلی صورت گرفته است كه تنها در نیمی از موارد نتیجه مثبت داشته است.

دكتر محمد حسین عزیزی

منبع : بنياد انديشه اسلامي