دوشنبه, ۱۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 3 February, 2025
مجله ویستا


تحلیلی بر آثار فرهنگی جهانگردی


تحلیلی بر آثار فرهنگی جهانگردی
تاكنون جهانگردی بیشتر از دیدگاهی اقتصادی، مورد توجه پژوهشگران بوده است. آثار مادی و اقتصادی جهانگردی، عمده‌ترین مبنای سیاستگذاری در این خصوص بوده است. در حال حاضر، روشن شدن ابعاد گوناگون پدیدهٔ جهانگردی، رفته رفته توجه به جانب مسائل فرهنگی و اجتماعی آن معطف می‌شود. در این مقاله، وجوه متعدد فرهنگی جهانگردی مورد توجه قرار می‌گیرد. مقاله حاضر از حیث،‌طرح مسأله و مطرح كردن موضوعات مختلف در این خصوص، نقطه آغازین خوبی برای چنین بحث‌هایی است.
تاكنون جهانگردی بیشتر از دیدگاهی اقتصادی، مورد توجه پژوهشگران بوده است. آثار مادی و اقتصادی جهانگردی، عمده‌ترین مبنای سیاستگذاری در این خصوص بوده است. در حال حاضر، روشن شدن ابعاد گوناگون پدیدهٔ جهانگردی، رفته رفته توجه به جانب مسائل فرهنگی و اجتماعی آن معطف می‌شود. در این مقاله، وجوه متعدد فرهنگی جهانگردی مورد توجه قرار می‌گیرد. مقاله حاضر از حیث،‌طرح مسأله و مطرح كردن موضوعات مختلف در این خصوص، نقطه آغازین خوبی برای چنین بحث‌هایی است.
همچنان كه در ادبیات كشورهای در حال توسعه، محققان و صاحبنظران از موقعیت‌ توجه محض به جنبه‌های اقتصادی، توسعه و الزامات سیاسی آن، به موقعیت ملاحظه هم زمان كلیه جنبه‌های آن بویژه جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن چرخش كرده‌اند در ادبیات جهانگردی بین‌المللی كه در برخی از این كشورها بخشی اساسی در فرآیند توسعه آنها محسوب می‌شود توقع چنین چرخشی كاملاً مشهود است . به عبارت دیگر، در دو دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی بر خلاف‌ دهه‌های گذشته كه محققان كشورهای در حال توسعه، موضوع جهانگردی بین‌المللی را در چارچوب آثار اقتصادی آن، بویژه ایجاد درآمدهای ارزی كه عامل تولیدی كمیاب در این كشور است.
ـ مورد مطالعه، تحلیل و ارزیابی قرار می‌دادند آثار غیر اقتصادی ورود جهانگردان خارجی به این كشور،‌ بویژه آثار منفی آن موجب پیدایش و گسترش مطالعات روزافزونی در زمینه این آثار شده است. برای مثال، یكی از این مطالعات با بررسی میدانی آثار اجتماعی و فرهنگی ورود جهانگردان خارجی به دو جزیره یونانی به نتایج زیر رسیده است:
«در هر دو جزیره، جوانان جشن‌های سنتی محلی را قدیمی محسوب می‌كنند و آنها را تنها مناسب نسل گذشته می‌دانند. آنان این جشن‌ها را با نحو لذت‌جویی جهانگردان خارجی از فعالیت‌های امروزی مقایسه می‌كنند. مردم دیگر كمتر در جشن‌های سنتی حضور می‌یابند، هم به دلیل اینكه این جشن‌ها عموماً در تابستان برگزار می‌شود و آنان نمی‌خواهند مشاغل جهانگردی خود را ترك كنند و هم اینكه سبك زندگی آنان دگرگون شده است. میزان این دگرگونی در جزیره آیوس (IOS) چشمگیر بوده،‌ زیرا جشن‌های محلی همواره فرصتی بوده است تا آحاد طبقات اجتماعی و اقتصادی را به هم نزدیك كند و به جزیره‌نشینان كمك كرده تا وجود خود را با نشانه‌های هویت فرهنگی مشترك مانند سرودها ابراز نمایند. افراد مستقر در جزیره از این شكایت دارند كه جوانانشان وقت خود را در بارها و میخانه‌ها تلف می‌كنند و پول خود را خرج عیاشی با زنان جوان جهانگرد خارجی می‌نمایند... در آیوس، جوانان معیارهای زندگی جهانگردان را الگو قرار می‌دهند و با غرور تمام اعلام می‌كنند كه برای تعطیلات زمستانی به اروپا می‌روند. آنان جوانان آتنی (پایتخت یونان ـ مترجم) را امل می‌دانند. زیرا نمی‌دانند كه چه لباس‌هایی بپوشند و قادر نیستند به تعطیلات زمستانی در اروپا بروند... نقش خانواده به عنوان یك واحد اقتصادی و اجتماعی نیز دگرگون شده است. امروزه نقش پدر مورد تردید واقع شده زیرا فرزندان بزرگتر ـ كه معمولاً دركسب و كار جهانگردی موفق بوده‌اند ـ دیگر در برنامه‌های سرمایه‌گذاری خانواده حرفی برای گفتن ندارند. در بسیاری از موارد، این دگرگونی‌ها بر بروز تضاد و رقابت در امر تملك ثروت و دارایی خانواده منجر شده است...» (برای آگاهی بیشتر به مأخذ ۴ مراجعه شود).
اینها همه نشانه‌ برخورد و عدم تطابق طبیعی یا اجتناب‌ناپذیر نیازها و علایق جهانگردان خارجی كه اكثراً از كشورهای صنعتی غرب می‌آیند ـ‌ با ارزش‌ها، باورها، سنتها و به طور كلی، فرهنگ جوامع میزبان در كشورهای در حال توسعه است. در حالیكه طبق مطالعه فوق، برخی گروه‌های اجتماعی به آثار فرهنگی ورود جهانگردان خارجی حساسیتی نشان نمی‌دهند و حتی آن را مشتاقانه می‌پذیرند گروه‌های دیگر آن را به منزله اهانت و بی‌احترامی به مقدسات جامعه خود می‌پندارند و به طرق مختلف درصدد مقابله با آن بر می‌آیند.
برخی از محققان ریشه حركتهای ضد جهانگردی خارجی را به طور كلی به سه عامل نسبت داده‌اند. عامل اول، بسط افكار برخاسته از «دیدگاه‌های مكتب وابستگی» در امر تجلیل فرآیند توسعه در برخی كشورهای عقب‌مانده است كه در دهه ۱۹۶۰ مطرح شد. این مكتب ورود جهانگردان خارجی به كشورهای در حال توسعه را عامل رشد طبقه سرمایه‌داری وابسته و ضد ملی می‌داند كه به خاطر تأمین نیازهای تجملی جهانگردان غربی منابع جامعه را مصرف می‌كند:
«عامل انحطاط بورژوازی ملی در كشورهای عقب‌افتاده، اساساً بورژوازی غربی است كه به شكل جهانگردان حریص برای كازینوها، رنگارنگی طبیعت و تفریح به این كشورها وارد می‌شوند. بورژوازی ملی مراكزی را برای استراحت و آسایش بورژوازی غربی و امكاناتی را برای برآوردن امیال آنها ایجاد می‌كند. همه اینها به نام جهانگردی و به نام ایجاد یك صنعت ملی انجام می‌شود. خوب است تا یك لحظه به آنچه در آمریكا لاتین اتفاق افتاده نظری بیندازیم. كازینوهای هاوانا (در كوبا) و مكزیكو (در مكزیك) و تفریحگاه‌های ساحلی در ریو (در برزیل)، دختران كوچك برزیلی و مكزیكی، نوجوانان نیمه سیر، بنادر آكاپولكو و كوپاكابانا، همه و همه نشانه‌های ننگ‌آور و پوچی طبقه متوسط است كه به دلیل تهی بودن از عقاید و ارزشها، عرضه كاری بهتر از عهده گرفتن نقش كارفرمایان غربی را ندارند و در عمل كشور خود را به عنوان فاحشه خانه‌ای برای اروپا مهیا می‌كنند.» (مأخذ ۱)
عامل دوم به تأثیر مخرب جهانگردان خارجی بر وضعیت زندگی زنان و كودكان جوامع جهانگردپذیر در حال توسعه، بویژه بهره‌كشی جنسی از آنها مربوط می‌شود. نمونه‌های بسیاری از این نوع بهره‌كشی در برخی مقصد‌های جهانگردی در آسیا دیده و مستندسازی شده است. عامل سوم، تضاد در رفتار جهانگردان خارجی با ارزشهای مذهبی در جوامع در حال توسعه است.
این عوامل، در مجموع پیدایش و حضور روزافزون گروه‌های ذینفع در زمینه آثار اجتماعی و فرهنگی جهانگردی بین‌المللی در جوامع در حال توسعه را در پی داشته است. این گروهها به صورت سازمان یافته یا غیر آن برعلیه آن اشكال جهانگردی خارجی كه مغایر با اعتقادات، ارزش‌های اخلاقی و فرهنگ آنهاست فعالیت می‌كنند. یك نمونه از این فعالیت‌های سازمان یافته كه مستندسازی شده فعالیت مردم منطقه گوا (GoA) در هند است. این منطقه كه پس از نزدیك به پنج قرن سابقه حكومت استعماری پرتقالی‌ها در آن، در سال ۱۹۶۱ به هند ضمیمه شد در سال ۱۹۹۲ حدود ۲/۱ میلیون نفر جمعیت داشت،‌بازاریان جهانگردی با تبلیغ جاذبه‌های فرهنگی و امكانات ساحلی آن جهانگردان خارجی بسیاری را به منطقه جذب كرده‌اند به نحوی كه تا سال ۱۹۹۰، نزدیك به ۷۰ هتل در این منطقه ایجاد شده بود. در اواخر این سال یك گروه مبارز گوایی متشكل از جوانان، كارگران، دانشجویان و دیگر گروهها یك بیانیه ۵ قسمتی علیه توسعه سریع و بیش از حد هتل‌ها و تفریحگاه‌های پنج ستاره منتشر كردند. در این بیانیه آنان خواستار توقف ایجاد این هتلها و یا گسترش آنها شده و دولت این منطقه را به عدم تبانی با هتل‌داران هشدار دادند و در صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان دولت را به اخلال در برنامه‌های جهانگردی تهدید كردند. مهتا (Mehta) درباره تأثیر ورود جهانگردان جوان غربی و دیدگاههای بی‌بند و بارانه آنان درباره جنس مخالف و مواد مخدر بر جامعه گوا كه جامعه اساساً كاتولیك مذهب هستند اینطور نوشت:
«دختران دانش‌آموز مسیحی تفریحگاه كالینگوت را به عنوان یك گذرگاه مورد استفاده قرار می‌دادند. این دانش‌آموزان را سرپرستان آنها كه خود را با لباس و پوشش راهبه‌ها كاملاً پوشانده‌اند هدایت می‌نمودند تا به آن طرف تفریحگاه كه محل تدریس دروس مذهبی است برسانند. برای یك لحظه، این شوك را تصور كنید كه این دوشیزگان كه تحت مراقبت شدید راهبه‌ها هستند با صحنه‌ای از صدها انسان عریان كه از هر رنگ ملیتی هستند و در شنهای ساحلی در آغوش هم فرورفته‌اند روبرو شدند». (مأخذ ۴)
علاوه بر مردم كشورهای در حال توسعه جهانگردپذیر كه بر علیه جهانگردی مغایر با ارزش‌های فرهنگی در جامعه خود برپا خاسته‌اند برخی كشورهای جهانگرد فرست نیز ضوابطی علیه این نوع جهانگردان وضع كرده‌اند. برای مثال جهانگردان آلمانی كه در مقصدهای جهانگردی جرایم جنسی علیه نوجوانان زیر ۱۴ سال غیرآلمانی مرتكب شده باشند در آلمان مورد تعقیب قرار می‌گیرند. نهضت مقابله با آثار فرهنگی و اجتماعی منفی جهانگردی تا به آنجا پیش رفته است كه نخستین اجلاس جهانی فعالان جهانگردی (the first Network Meeting) (of Tourism Activists) كه در دسامبر ۱۹۹۱ در قبرس برگزار شد در بیانیه پایانی خود یك تعریف جدید و منفی از جهانگردی بین‌المللی ارائه كرد:
«جهانگردی اساساً برابر است با تجاری كردن نیازهای بشری به سفر كه در جهت منافع مادی مبلغان گسترش جهانگردی و به زیان مردم جوامع جهانگرد‌پذیر و محیط‌زیست آنها انجام شود.» (مأخذ)
آیا از مطالب فوق می‌توان نتیجه گرفت كه ورود جهانگردان خارجی به كشورهای در حال توسعه باید متوقف شود؟ همانطور كه در قسمت بعد معلوم خواهد شد اولاً، چنین نیست كه عموم جهانگردان خارجی در پی لذت‌جویی محض و مغایر با فرهنگ جوامع میزبان باشند. در واقع بخشی از جهانگردان بین‌المللی یعنی جهانگردی فرهنگی می‌تواند خود عامل تشویق كشورهای در حال توسعه به حفظ و عرضه میراث فرهنگی خود باشد. ثانیاً برخی دولتها و سازمانهای غیر دولتی بین‌المللی در واكنشی كه قصد تصحیح آثار فرهنگی جهانگردی خارجی را دارد نكات اخلاقی را در برنامه‌های تبلیغاتی جهانگردی گنجانده‌اند. برای مثال طی، كنفرانسی كه در اوایل دهه ۱۹۸۰ در آسیا برگزار شد شركت‌كنندگان نكات اخلاقی را كه جهانگردان بازدید كننده از این منطقه باید رعایت كنند مدون نمودند. (مأخذ)
در برخی كشورها نیز سازمان‌های جهانگردی اقدام به انتشار جزوه‌های معروف «سفر یا جهانگردی مسؤولانه در قبال ارزش‌های اخلاقی و محیط زیست» جامعه خود كرده‌اند. در این جزوات معمولاً سه اصل اساسی در چنین مسافرتهای مسؤولانه گوشزد می‌شوند كه عبارتند از:
۱) شناخت و درك فرهنگ كشور میزبان
۲) احترام گذاشتن به آن و بذل توجه نسب به مردم كشور میزبان
۳) برخورد مسؤولانه و انسانی با محیط زیست جامعه میزبان.
● پیامدهای فرهنگی منفی جهانگردی خارجی
مطالبی كه در بالا ارائه شد معرف تصور بسیار بدبینانه‌ای از تأثیر رفتار جهانگردان خارجی بر فرهنگ و اجتماع كشورهای در حال توسعه بود. مغایرت رفتار برخی جهانگردان خارجی با باورها، اعتقادات و ارزش‌های اجتماعی در جوامع در حال توسعه را چگونه می‌توان تبیین كرد و در مرحله بعد از بروز چنین رفتارهایی جلوگیری كرد؟ دولتها در كشورهای در حال توسعه بسته به چگونگی موازنه درجه اهمیت آثار اقتصادی مثبت جهانگردی خارجی مانند ایجاد اشتغال و درآمدهای ارزی و در مقابل،‌ آثار فرهنگی و اجتماعی منفی ورود جهانگردان خارجی ـ كه شمه‌ای از آن در قسمت اول بیان شد ـ گزینه خاص خود را اختیار می‌كنند. برای مثال، آنچه برای دولت ایران در سال‌های قبل از انقلاب اهمیت داشت آثار اقتصادی ورود جهانگردان خارجی بود و به همین دلیل برای مثال، در آن سال‌ها شهری چون آبادان به مركز جذب اعراب خوشگذران از منطقه خلیج فارس بدل شده بود كه امكانات خوشگذرانی مانند میخانه‌ها و قمارخانه‌ها را در كشور خود نمی‌توانستند بیابند (به دلیل ممنوعیت ایجاد چنین مراكزی در این كشورها). در واقع، چه در گذشته و چه اكنون برخی از كشورها، از این نظر كه جهانگردی خارجی می‌تواند عامل تسریع رشد اقتصادی در اجرای برنامه‌های توسعه آنها باشد سیاست بی‌طرفی در قبال آثار فرهنگی و اجتماعی منفی جهانگردی خارجی را اتخاذ كرده‌ و می‌كنند. در چنین كشورها یا مناطقی كه جامعه «گوا» در هند یك نمونه آشكار آن است گروههای اجتماعی، خود به اعتراض علیه رفتارهای ضد ارزشی جهانگردان خارجی برمی‌خیزند و سعی‌ می‌كنند تا این سیاست بی‌طرفانه دولت خود را تحت تأثیر قرار دهند . در مقابل، جامعه‌ای چون ایران یافت می‌شود كه دولت آن شدیداً بر رعایت ملاحظات فرهنگی توسط جهانگردان خارجی بازدیدكننده از كشور تأكید دارد و منافع اقتصادی جهانگردی خارجی را در چارچوب این ملاحظات ارزشگذاری می‌نماید.همانگونه كه قبلاً گفته شد بازار تقاضا برای جهانگردان خارجی در كشورهای در حال توسعه بسته به نوع انگیزه این جهانگردان برای سفر، از اجزای متفاوتی تشكیل می‌شود. در واقع، تقسیم‌بندی جهانگردان به جهانگردان تفریحی، ورزشی، فرهنگی و امثال آن از همین تنوع تقاضا ناشی می‌شود مطالعات متعددی دربارهٔ انگیزه افراد از جهانگردان خارجی انجام گرفته است (برای مثال، مراجعه كنید به مأخذ‌های ۵ و۲)
این مطالعات ضمن آنكه همگی، در انواع تقاضای جهانگردی خارجی (به استثنای آن نوع تقاضاهایی كه از ملاحظات كسب و كار مانند مهاجرت و تحصیل در خارج از كشور ناشی می‌شود) ضمیمه مشترك جستجوی جهانگردان برای تجربه‌ای جدید در زندگی را یادآور می‌شوند، با توجه به انگیزه‌ جهانگردان خارجی از سفر آنها را به بازارهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌كنند كه در هر بازار، امكانات مادی و غیرمادی خاص آن دسته جهانگردان باید تأمین شود. برای مثال، یكی از محققان، براساس انگیزه جهانگردان از سفر، این چهار نقش را برای جهانگردان خارجی قائل شده است: جهانگردی گروهی سازمان یافته، جهانگردی فردی، جهانگردی جستجوگرانه و جهانگردی گریز از محیط خودی .
جهانگردانی كه در گروه اول جای می‌گیرند كمترین ریسك را در سفر می‌پذیرند و در طی سفر همان شرایط و امكانات زندگی در محیط اصلی خود را می‌خواهند. در مقابل، جهانگردی كه از محیط خودی گریخته است سعی می‌كند تا حد ممكن خود را در فرهنگ جامعه میزبان غرق كند. به عبارت دیگر، برخی جهانگردان آمادگی دارند تا هر نوع محدودیتی را بپذیرند تا بلكه به فهم عناصر یك فرهنگ دیگر (فرهنگ جامعه میزبان) دست یابند.
جهانگردان باستان‌شناس از این گروه هستند كه در تلاش برای برقراری تماس مستقیم با اعضای جامعه میزبان حاضرند از رفاه هتلهای پنج ستاره بگذرند و در مكانهایی اقامت نمایند كه به رغم نداشتن امكانات رفاهی معمول در جامعه آنها،‌امكان برقراری این نوع تماس را فراهم می‌كند. به این ترتیب، با توجه به انگیزه جهانگردان از سفر، جامعه جهانگرد پذیر برای هرگروه از جهانگردان باید امكانات و تسهیلات مادی و غیر مادی خاص آن را فراهم كند. جهانگرد باستان‌شناس عمدتاً علاقه‌مند به ملاقات مردم محلی، مصرف مواد غذایی بومی و صحبت كردن به زبان جامعه میزبان است، جهانگرد باستان‌شناس عمدتاً علاقه‌مند به دیدن مكانهای باستانی و مطالعه تمدنهای قدیمی است، جهانگرد طبقه یك یا درجه یك در بهترین هتلها اقامت می‌كند و به بهترین رستورانها می‌رود و...
طبیعی است كه با توجه به این گوناگونی گسترده نیازهای روحی و مادی جهانگردان خارجی، هیچ منطقه‌ای را نمی‌توان یافت یا دست‌كم می‌توان گفت كه كمتر منطقه‌ای قادر است كلیه انواع جهانگردان را جذب نماید. نكته مهمی كه درباره این نیازهای روحی و مادی باید گفت و ارتباط با موضوع مقاله حاضر پیدا می‌كند آن است كه آنها با فرهنگ جامعه میزبان یا در تضاد قرار می‌گیرند یا انطباق دارند یا تركیب‌های گوناگونی از این دو حالت را پیدا می‌كنند. برای مثال، جهانگردانی كه آب و هوای سواحل مدیترانه‌را دوست دارند و در استمرار سبك زندگی خوب در كشورهای غربی شنا كردن و استراحت در این سواحل را می‌طلبند نیازهایشان در تضاد با ارزشهای مقبول و اعلام شده جامعه ایران قرار می‌‌گیرد. نكته اینجاست كه دولت ایران، چنین نیازهایی را صریحاً مغایر با سیاست فرهنگی خود می‌داند و طبیعتاً چنین جهانگردانی را نمی‌توان و نباید جذب كرد.
بعضی جهانگردان خواستار تماس مستقیم با مردم جامعه میزبان هستند. در زمان سلطه رژیم‌های كمونیستی در كشورهای اروپایی شرقی طبیعتاً به سختی می‌توانستند پذیرای چنین جهانگردانی در جامعه خود باشند.
از بحث فوق این نتیجه بدست می‌آید كه هریك از مناطق جهان با توجه به ویژگی‌های اقتصادی، جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی و بویژه سیاست‌های جهانگردی دولت خود می‌تواند پذیرای گروه خاص از جهانگردان باشد و میزان انطباق نیازهای مادی و غیرمادی جهانگردان خارجی یا این ویژگی‌ها و بویژه ملاحظات فرهنگی در سیاست‌های جهانگردی این دولتها، وسعت بازار تقاضای جهانگردی در هر منطقه را مشخص می‌كند. در این جا نكته مهم این است كه هر دولتی در راستای امكانات جامعه خود و هدفهای اقتصادی و غیر اقتصادی، سیاست مناسب برای جذب جهانگردان خارجی را اختیار كند و توجه به این نكته برای كشوری چون ایران كه دولت آن شدیداً مراقب عدم برخورد امیال جهانگردان خارجی با عناصر خرد و كلان فرهنگ جامعه خودی است و در ضمن آن، گسترش جهانگردی خارجی را به عنوان راهی برای كسب درآمدهای ارزی و نیز معرفی فرهنگ خودی به جهانگردان تعقیب می‌كند بسیار حائز اهمیت است.
● شرایط، امكانات و سیاست‌های لازم برای جذب جهانگردان خارجی
هر چند داده‌های لازم در دسترس نیست اما به نظر می‌رسد توزیع جهانگردان خارجی از نظر انگیزه‌های سفر كه در قسمت قبل به آن اشاره شد ـ و در نتیجه، از نظر شرایط و امكانات مادی و غیر مادی مورد نیاز برای جذب آنها به مثابه منحنی توزیع نرمالی می‌باشد كه بخش اعظم سطح این منحنی را جهانگردان غربی پر كرده‌اند و بخش اعظم این جهانگردان نیز در پی دستیابی به تجربه جدید از زندگی در محیط‌های دیگر هستند، اما تجربه‌ای كه در آن سبك زندگی غربی تا حد زیادی تكرار شود (برای آگاهی از مفهوم توزیع نرمال یك پدیده در جامعه آماری مورد مطالعه به كتابای آمار استنتاجی مراجعه كنید).
● سطحی از منحنی توزیع نرمال كه جهانگردان غربی آن را می‌پوشانند
یك واقعیت كتمان‌ناپذیر این است كه جامعه فعلی ایران هم به دلیل امكانات اقتصادی خود و مهمتر از آن به دلیل پررنگی ملاحظات فرهنگی در سیاستهای جهانگردی خارجی نمی‌تواند پذیرای این گروه انبوه از جهانگردان خارجی باشد. البته گفتنی است كه رژیم گذشته سعی نمود تا كمبودها و كاستی‌های امكانات مؤثر در جذب جهانگردی خارجی بویژه جهانگردان ثروتمند غربی را برطرف كند اما حتی اگر رفع این كمبودها دوباره و در دستور كار سیاستگذاران نظام جمهوری اسلامی قرار گیرد اولاً این اقدام در برخی از موارد با اقتضائات فرهنگی سیاست جهانگردی كشور تناقض پیدا می‌كند (مانند تسهیل سرمایه‌‌گذاری‌ چند ملیتی در ایجاد هتلهای پنج ستاره) و ثانیاً، مانع دوم كه همان اولویت اقتضائات فرهنگی در سیاست جذب جهانگردان خارجی است باقی می‌ماند.
پس چه باید كرد؟ به نظر می‌رسد سازمان‌های جهانگردی كشور بویژه معاونت سیاحتی و زیارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی كه مسؤولیت اصلی تحقق هدفهای كمی جذب جهانگردان خارجی در چارچوب ملاحظات و محدودیتهای فرهنگی را برعهده دارند كه بازار تقاضای آن گروه از جهانگردان خارجی را كه عموماً به نام جهانگرد فرهنگی شناخته شده‌اند به شیوه‌های مختلف مورد تجربه قرار دهند تا كشور به حداكثر سهم ممكن از این بازار دست‌ یابد. منظور ما این است كه از طریق این مطالعات فرصتهای نسبتاً محدود، جذب این جهانگردان شناسایی شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرد نه آنكه در تاریكی گام برداریم و توقع داشته باشیم به هدف جذب جهانگرد خارجی بیشتر برسیم. برای مثال همانطور كه در قسمت قبل اشاره شد انتشار جزوه‌های راهنما برای یادآوری ویژگی‌های فرهنگی جامعه میزبان، اقدامی است كه سازمان‌های جهانگردی حساس نسبت به آثار اجتماعی و فرهنگی جهانگردی خارج در كشور خود انجام داده‌اند. سازمان‌های جهانگردی ایران نیز وظیفه دارند تا با بیان منطقی و جهانگرد پسند این ملاحظات و امكاناتی كه ایران برای پذیرایی از آنها دارد ضمن آنكه جهانگردان علاقه‌مند به دیدار از مناطقی چون ایران را آگاهی می‌بخشد از ورود جهانگردانی كه انتظار چنین محدودیتهایی را ندارند جلوگیری می‌نماید و از تبعات منفی تجارب این جهانگردان به هموطنانشان پیش‌گیری می‌كند. مطالعه واقع بینانه انتظارات اولیه جهانگردانی كه به كشور وارد شده‌اند و میزان تطابق مشاهدات عملی و امكاناتی كه عملاً برای آنها فراهم شده با انتظارات فوق، شناسایی نقایص در تسهیلات مادی و نیز انحرافات رفتار مجموعه كارگزاران و كاركنان بخش جهانگردی را ممكن می‌كند. طبقه‌بندی جهانگردان بازدیدكننده از ایران براساس ملاحظات و پارامترهایی كه بعداً می‌توانند مبنای برنامه گسترش جهانگردی خارجی در كشور باشند یك نمونه از این مطالعات است. صرف‌نظر از این برنامه‌های مطالعاتی عادی كه قاعدتاً باید بهبود امكانات و شرایط عملی جذب شمار محدود جهانگردان ثروتمند غربی و انبوه نسبتاً كثیر جهانگردان از كشورهای همسایه منجر شود سازمان‌های جهانگردی كشور با اقدامات نوآورانه‌ای چون تهیه تقویم رویدادهای فرهنگی و مراسم سنتی در مناطق مختلف كشور می‌توانند به نحوی زمینه جذب جهانگردان خارجی مناسب ایران را فراهم كنند. در واقع گسترش جهانگردی فرهنگی در ایران اقدامات خاص خود را می‌طلبد كه به نظر می‌رسد در این باره ضمن آنكه نیاز به آگاهی از تجربه كشورها یا مناطق مشابه خود را داریم نباید از اقدامات نوآورانه غفلت ورزیم.
۱_ Iea, john p. ۱۹۹۳. tourism development ethics in the third world. Annalsof Tourism research. ۲۰:۷۰۱- ۷۱۵
۲_ Mansfeld, yoel. ۱۹۹۲. from Motivation to Actual Travell. Annals of tourism Research. ۱۹:۳۹۹-۴۱۹
۳_ Mo, chul – min. ۱۹۹۳. Testing an International Tourist Tole Typology. Annals of Tourism Research. ۲۰:۳۱۹-۳۳۵
۴_ Tsartas, paris. ۱۹۹۲. socioeconomic impacts of Tourism on two Greed Isles. Annals of Tourism research. ۱۹:۵۱۶-۵۳۳
۵_ Yiannakis, Andrew. ۱۹۹۲. Roles Tourists play. Annals of Tourism Tesearch. ۱۹:۲۸۷.۳.۳
منبع : شورای فرهنگ عمومی