خستگی یعنی چه؟

با این که امروزه در مقایسه با گذشته، بیشتر کارها با ماشین‌های مختلف انجام می‌گیرد، اما شکایت از خستگی افزایش یافته است.
دائماً جملاتی می‌شنویم با ایــــن مضمون: «وقتی از اداره به خانه می‌آیم، گویی شیره جانم کشیده شده است» و یا «با وجود این که به مقدار کافی خوابیده‌ام ولی صبح‌ها همیشه کسل و خسته‌ام» به طور کلی خستگی را به سه دسته تقسیم کرده‌اند که در اینجا به اختصار درباره هرکدام توضیحاتی می‌دهیم:
● خستگی بدنی
خستگی بدنی در نتیجه فعالیت و به کارگیری زیاد عضلات به وجود می‌آید. در این نوع خستگی دی‌اکسیدکربن و اسیدلاکتیک خون افزایش می‌یابد که در نهایت سبب تحلیل نیرو و انرژی می‌شود. ولی در عوض رخوت لذت بخشی را به دنبال دارد. معمولاً بعد از یک راهپیمایی طولانی دچار این خستگی می‌شوید. از بین بردن آن به طرز ساده و سریعی صورت می‌گیرد. کافی است با استراحتی که به بدنتان می‌دهید، انرژی دوباره را به ماهیچه‌هایتان برگردانید، امروزه خستگی پیش از آن که نتیجه پرکاری و فعالیت زیاد باشد، به کم کاری بدن مربوط می‌شود. افزایش فعالیت بدنی کمک می‌کند تا انرژی راکد به جریان بیفتد و همین امر به مقدار زیادی از بروز خستگی جلوگیری می‌کند.
● خستگی ناشی از بیماری
خستگی به دلیل بیماری نتیجه اختلال بدنی است که این اختلال می‌تواند یک بیماری ساده، نظیر سرماخوردگی و یا ناراحتی جدی‌تری باشد. البته نشانه‌های دیگری هم وجود دارند که علل واقعی خستگی‌اند ولی شخصی که مدتی مدید و طولانی احساس ضعف و خستگی کند، حتماً باید معاینه دقیق و کامل بدنی شود.
● خستگی روانی
مشکلات و تضادهای عاطفی، مخصوصاً اضطراب و افسردگی، در اکثر موارد، ساده‌ترین علل خستگی مداوم‌ا‌ند. این نوع خستگی می‌تواند یک مکانیسم دفاعی برای روبه رو نشدن و مقابله نکردن با یکی از موارد افسردگی، و یا سرپوشی بر تضادهای عاطفی باشد. فی‌المثل اگر شما به شــغلتان علاقه‌ای نداشته باشید و یا از ازدواجی که کرده‌اید راضی نباشید، معمولاً احســاس خستگی می‌کنید. به عبارت دیگر چنانچه احساسات ناخوشایند به طرز روشن و بارزی بیــان نشوند، اغلب به صورت نشانه‌های بدنی که خستگی یکی از عادی‌ترین آنهاست، بروز می‌کند. روانکاوی معتقد است که: «بسیاری از افرادی که دچار خستگی مفرطند به هیچ عنوان از افسردگی شان مطلع نیستند آنها قبل از آن که در پی یافتن عامل افسردگی شان باشند، بیشتر به خستگی و مسائل جسمی شان فکر می‌کنند؛ در حالی که نمی‌داننداین افسردگی است که خستگی را موجب می‌شود.»
یکی از نمونه‌هایی که می‌توانیم در این زمینه ذکر کنیم، «سندرم کدبانوی خسته از کار» است. بسیاری از گرفتاران این عارضه، مادران جوانی اند که به سبب نگهداری از کودکانشان، یا رتق و فتق امور منزل و آشپزی و این که هم صحبت و سرگرمی مناسبی ندارند، دائماً از یکنواختی امور احساس کسالت و خستگی می‌کنند.
چنین کدبانویی ممکن است باطناً رنجیده باشدو به شاغل بودن همسرش رشک بورزد و البته برای داشتن چنین احساساتی خود را سرزنش کند اما از آنجایی که سعی نمی‌کند مسائل‌اش را حل و فصل کند، دچار خستگی مفرط می‌شود. به علاوه امروزه به علت آن که یک سوم مادران شاغلند، این سندرم ممکن است به خاطر نقش‌ها و مسئولیت‌های متفاوتی که به عهده‌شان است بروز کند و اغلب احساس گناه ناشی از نبود مراقبت و توجه کافی به فرزندانشان باخستگی بدنی شان توأم می‌شود. به علاوه خستگی عاطفی ایجاد شده ممکن است با ناراحتی‌های مربوط به خواب، که ازتضادهای روانی ریشه گرفته‌اند، همراه شود.
فی المثل فــردی ممکن است دچار بیخوابی شود و دیگری شاید به اندازه کافی هم بخوابد ولی شب هنگام آن‌قدر در رختخواب غلت بزند و کابوس ببیند که در نتیجه صبح باکوفتگی و خستگی از رختخواب برخیزد. یـــافتن ریشه مشکل عاطفی، نخستین گام اساسی در درمان خستگی روانی است و همین به تنهایی در کاهش آن می‌تواند نقش مثبتی ایفا کند در غیر این صورت در بعضــی موارد روان درمانی لازم می‌شود. ولی راهی هم وجود دارد که می‌توانید شخصاً علیه خستگی مداوم و متناوب تان انجام دهید. ویتـــامین‌ها و آرام بخش‌ها اغلب راه حل مسأله نیستند. قرص‌های خواب آور نیز فایده‌ای ندارند و البته مقدار زیاد کافئین می‌تواند سهم مهمی در ایجـــاد و تشدید اضطراب داشته باشد.
بنابراین می‌توانید طریق زیر را به عنوان درمان اساسی به کار برید:
۱) قند کم و پروتئین زیاد مصرف کنید
چنانچه صبحانه مختصری می‌خورید و یا اصولاً عادت به خوردن غذا در روز ندارید، پس انتظار این را هم داشته باشید که چند ساعت از روز گذشته، خستگی به سراغ‌تان بیاید و این به علت آن است که مقدار قند خون‌تان که انرژی مغز و بدن تان وابسته به آن است، کاهش می‌یابد و اگر صبحانه‌ای با مقدار قند کم ولی پروتئین زیاد مصرف کنید، یقیناً در طول ساعات اولیه روز، خون‌تان ذخیره‌ای ثابت و مفید از قند خواهد داشت که این شیرینی به‌تدریج در طی روز مصرف می‌شود. اضافه وزن نیز عامل دیگری است که موجب خستگی جسم و روان می‌شود، داشتن وزن نرمال کمک زیادی می‌کند تا کمتر دچار خستگی شوید.
۲) ورزش کنید
ورزش به مراتب بیش از قند و شیرینی تولید انرژی می‌کند. ورزش‌هایی که روی اصول و قاعــــده‌اند، نظیــــر دویدن، شنا کردن، قدم زدن و دوچــــرخه سواری به شما کمک می‌کننـــد تا از عهده کارهای مشکل تـــر برآیید. به علاوه ورزش احســــاس آرامشــــی به انسان می‌دهد که به یاری آن می‌تـــوان در برابــــر هیجانات زندگی، خونسردی و انعطاف بیشتری از خود نشــــان داد. ورزشی که قبل ازخواب انجام شود، یقیناً در داشتن خواب راحت مؤثر است.
۳) خوب بخوابید
چنانچه خستگی‌تان نــاشی از کم خـــوابی است، راه حل بسیار ساده‌ای وجود دارد: سعی کنید زودتـــر به رختخواب بروید. برای از بیـــن بردن بی خــوابی و دیگر اختلالات خواب به هیچ وجه از قرص‌های خواب آور و یا دیگر مسکن‌هـــا استفاده نکنید، زیرا اینها باعث تشــدید ناراحتی می‌شوند.
۴) خودشناسی
چنانچه برای کارهایی که در پیش دارید برنامه ریزی می‌کنید، سعی کنید انجام امور دشوارتر را به زمانی اختصاص دهید که سرحالید. عده زیادی از افراد سحرخیز، هنگام ظهر دیگر تاب و توان چندانی ندارند و خسته اند و بسیاری دیگر عصرها، بیشترین و مفیدترین بــازده کاری را دارند. بنابراین خـــودتان را خسته نکنید. بکوشید تا نردبان تـــرقی و موفقیت را با گام‌های مثبت و آهسته‌ای طی کنید. اوقاتی را که انرژی بیشتری برای کار کردن دارید، شناسایی کرده و براساس آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
۵) دوره‌های تنفس و استراحت
مهم نیست که شغل تان تا چه اندازه جالب و دوست داشتنی است.
چنانچه تمدد اعصاب کنید و هر چند وقت یک بار به خود استراحتی بدهید، می‌توانید کارتان را با بازدهی هرچه تمام‌تر انجام دهید.
ضمن استراحتی که در حین کار به خود می‌دهید، به جای خوردن چای و بیسکویت، به ورزش و قدم زدن و تمرکز نکردن بپردازید و سعی کنید افکار دلنشین را جانشین ناراحتی‌های زندگی کنید. باشد که با به کار بستن تدابیر ذکر شده روح تازه ای در کالبدتان دمیده شود.
▪ به خاطر داشته باشید:
ـ فقـــط به چیـــزهایی که می‌خــــواهید فکر کنید و تنها درباره همان‌ها حرف بزنید.
ـ تنها رؤیاهای بزرگ می‌توانند روح انسان‌ها را به حرکت درآورند.
ـ از کسانی که افکار منــــفی دارند، دوری کنید، چرا که روحیه تان را ضعیف می‌کنند.

منبع : روزنامه اطلاعات