نگاه هند به پرونده هسته ای ایران

آمریكا در جدیدترین چرخش موضع خود و با فاصله گرفتن از مواضع گذشته، اكنون با پیوستن به كشورهای اروپایی(فرانسه، انگلیس وآلمان)، به تهران برای توقف برنامه هسته ای اش مشوق هایی پیشنهاد می كند. از جمله مشوق هایی كه اكنون مطرح است و به توافق نوامبر سال ۲۰۰۴ میان سه كشور اروپایی و ایران باز می گردد، حمایت از ورود ایران به گروه كارشناسی رویكردهای چندجانبه به چرخه سوخت هسته ای، مذاكره در باب یك توافقنامه همكاری و تجارت و حمایت از ورود ایران به سازمان تجارت جهانی است. البته همه اینها در شرایطی محقق می شود كه ایران برنامه هسته ای خود را متوقف كند.
بعد از بازگشت جورج بوش از سفر چهار روزه اش به اروپا چنین به نظر می رسد كه دولت واشنگتن به جای اقدام نظامی در مقابل ایران، در حال بررسی راه های اقناعی است. او در سفرش به اروپا به صراحت گفت كه: ما می خواهیم دیپلماسی وارد عمل شود و به اعتقاد من دیپلماسی می تواند كارساز باشد البته تا وقتی ایرانی ها میان اروپا و آمریكا تفرقه ایجاد نكنند. او همچنین گفت: اقدام نظامی بدون شك انتخاب اول رئیس جمهور نیست. دیپلماسی همواره انتخاب اول من است و ما هدف مشتركی داریم، آن هم این است كه ایران نباید سلاح هسته ای داشته باشد.
در پی این تحولات دولت آمریكا حتی درحال بررسی فروش هواپیماهای تجاری به تهران در شرایطی خاص و یا حتی دست برداشتن از مخالفت خود با عضویت ایران در WTO است. این چرخشی آشكار از مواضع گذشته آمریكا در قبال ایران است كه همواره تأكید می كرد، نباید به این كشور تا وقتی به پیمان منع تكثیر هسته ای پایبند نیست، امتیازات اقتصادی و سیاسی داد.
دونالد رامسفلد وزیر دفاع آمریكا اخیراً گفت: ایران شاید سال ها با داشتن سلاح هسته ای فاصله داشته باشد و آمریكا دیپلماسی را به اقدام نظامی برای مقابله با این موضوع ترجیح می دهد. سخنان رامسفلد یك هفته بعد از سفر كاندولیزا رایس به اروپا صورت گرفت. رایس هم در اروپا تأكید كرد كه دیپلماسی می تواند برای مقابله با برنامه هسته ای ایران كارساز باشد. به این ترتیب در حالیكه دو مقام ارشد دولت آمریكا به همراه رئیس جمهور این كشور اینچنین سخن می گویند، باید نتیجه گیری كرد كه آمریكا تصمیم دارد سیاست متحدان اروپایی اش را در برخورد با ایران امتحان كند.
البته گزارش هایی هم وجود دارد حاكی از آنكه واشنگتن در خفا در حال متقاعد كردن اروپایی ها و در حقیقت بیشتر روسیه، برای توقف قراردادهای هسته ای با ایران است. واشگتن از آن بیم دارد كه تأمین سوخت راكتور نیروگاه بوشهر توسط روسیه، تهران را به سلاح هسته ای نزدیك كند.
آمریكا اكنون باید متحدان خود در غرب آسیا به ویژه اسرائیل را متقاعد كند تا از اظهار نظراتی كه مذاكرات ایران و اروپا را تخریب می كند خودداری نمایند. یك فرمانده ارشد نظامی آمریكا گفته است كه اگر ایران در دستیابی به سلاح هسته ای موفق شود، شاید از حمله یك قدرت منطقه ای استقبال هم بكند. اشاره او به اسرائیل است كه تا كنون مقامات آن بارها آشكارا دراین باره ابراز نگرانی و حتی تهدید كرده اند. چندی پیش دیك چنی معاون رئیس جمهور آمریكا به طور تلویحی گفت، اسرائیل ممكن است برای تعطیل كردن برنامه هسته ای ایران دست به حمله بزند.
ایران تصمیم دارد به برنامه نیروگاه راكتور آب سنگین خود علی رغم درخواست آژانس بین المللی انرژی هسته ای، ادامه دهد. آژانس از ایران خواسته است به عنوان یك اقدام اعتمادساز، این كار را انجام ندهد. محمد البرادعی مدیر كل آژانس از ایران خواسته است كه در كمك وهمكاری با بازرسان آژانس تلاش بیشتری نشان دهد. او گفت كه تحقیق باره برنامه هسته ای ایران تا كامل شدن و به نتیجه رسیدن زمان می برد. اشاره البرادعی درباره عدم همكاری ایران به موضوع بازرسی از پارچین و همچنین منطقه لویزان است.
تهران به دنبال آن است كه به توانایی تولید سوخت دست پیدا كند و برای رسیدن به این هدف قصد ندارد فعالیت تأسیسات هسته ای اش را متوقف كند. آمریكا نشانه های مثبتی بروز داده است حاكی از آنكه ایران می تواند در چارچوب NPT به فعالیت هسته ای اش ادامه دهد. در حقیقت بن بست هسته ای كنونی میان ایران و آمریكا یا ایران و اروپا، بحث درباره موضوع «حقوق» و «وظایف» كشورهای هسته ای و غیرهسته ای در NPT را احیا و در كانون توجه قرار داده است.
براساس بند ۶ این پیمان، كشورها «حقوق سلب ناپذیری برای انجام تحقیقات تولید و استفاده از انرژی هسته ای برای مصارف صلح آمیز» را دارند و همچنین حق دارند برای مصارف صلح آمیز از این انرژی، از حداكثر تجهیزات، مواد و اطلاعات علمی و فنی استفاده كنند. اما بعضی رفتارهای ایران شاید باعث ایجاد تردیدهایی درباره نیات هسته ای این كشور شده است.
بدیهی است كه تكنولوژی هسته ای همواره استفاده ای دوگانه دارد. امروزه حداقل هشت كشور توان تسلیحات هسته ای خود را بروز و نشان داده اند.
بسیاری دیگر هم تكنولوژی هسته ای دارند و حداقل یك بار به گزینه تسلیحات هسته ای فكر كرده اند. اما طبق وظایف و مفاد NPT هیچ محدودیتی برای داشتن یا ایجاد نیروگاه غنی سازی كه ایران اكنون دارد یا مشغول ساخت آن است وجود ندارد.
در پاراگراف دوم بند سوم NPT به صراحت آمده است: هر كشور عضو NPT باید تعهد كند كه الف) منبع مواد شكافتنی خاص یا خود مواد را و ب) تجهیزات یا مواد مخصوص برای بازفرآوری و یا تولید مواد شكافتنی خاص را، در اختیار كشورهای غیرمسلح به سلاح هسته ای حتی برای مصارف صلح آمیز قرار ندهد، مگر آنكه این مواد در چارچوب پادمان های موضوع این بند از پیمان قرار گیرد.
پاراگراف بعدی بند سوم می گوید: پادمان های مورد نیاز در این بند باید طوری اجرا شود كه با بند ۶ پیمان سازگار باشد و از زیان رسیدن به توسعه اقتصادی و فنی اعضا یا همكاری های بین المللی در حوزه فعالیت صلح آمیز هسته ای جلوگیری شود.
گروه كشورهای تأمین كننده هسته ای فهرستی از مواردی را كه موضوع این بند و این پاراگراف قرار می گیرد تهیه كرده اند كه این معیار محدودیت های تجارت هسته ای است. درباره این موضوع در كنفرانس بازبینی امسال بیشتر بحث می شود.
بعد از ۱۱ سپتامبر، ارزش و اعتبار NPT به دو دلیل مخدوش شد. اول به دلیل كشورهایی كه عضو این پیمان نیستند اما توان تأمین مواد موردنیاز را دارند.
دوم در اثر گسترش شبكه های خصوصی هسته ای كه شامل افرادی از سه كشور امضاكننده پیمان گروه تأمین كنندگان هسته ای هستند: انگلیس، آلمان و سوئیس. بنابراین الگوی NPT برای كنترل تكثیر هسته ای ضعیف شده است.
تردیدی نیست كه نیاز به توان هسته ای غیرنظامی در سراسر جهان افزایش یافته است. تولید برق هسته ای بخش عمده ای از نیاز آینده به انرژی را تأمین می كند. در نتیجه تدابیر پیشنهاد شده (در NPT) برای مقابله با تكثیر هسته ای كه شامل تأكید صرف بر كنترل بیشتر چرخه سوخت و تشدید رژیم نظارتی صادرات و حتی مجرم دانستن تكثیركنندگان است، دیگر كارساز نخواهد بود. وضعیت كنونی آنقدر تیره و تار است كه احتمال آن می رود چندین كشور دیگر برای تأمین نیازهای خود به انرژی به شبكه های خصوصی روی آورند تا از این چرخه عقب نمانند.
برای مقابله با چنین شرایطی اكنون همه تلاش ها باید به یافتن رویكردهای تازه در تدوین استراتژی مؤثر مقابله با تكثیر معطوف شود. در این استراتژی كشورها باید چنان توجیه شوند كه خود خطرات تكثیر تسلیحاتی را تشخیص داده و در كنار همكاری بین المللی در بخش صلح آمیز هسته ای هرگز این خطرات را از یاد نبرند.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا