نیتروژن در آب و آبزی پروری

ترکیبات مختلف نیتروژن در آب دارای اهمیت فوق العاده ای در پرورش آبزیان هستند . این ترکیبات گاهی بسیار مفید و گاهی خیلی مضر هستند .
مثلاً در حالیکه پرورش دهندگان ماهی در آبهای راکد و استخرها و دریاچه های خاکی سعی دارند تا بمنظور افزایش باروری و بهبود کیفیت آب استخر خود کودهای معدنی ازته مثل نیترات و آمونیم را به آب بیافزاید تا تولیدات طبیعی آب را گسترش دهند ، در عین حال پرورش دهندگان ماهی در سیستم متراکم سعی دارند بهر وسیله ممکن ترکیبات نیتروژن دار را از آب خارج کنند و کیفیت آب خود را بهبود ببخشند .
براستی چرا اینچنین است ؟ در این مقاله سعی شده است تا گردش ازت در آب و مضرات و فواید ترکیبات ازته در سیستمهای مختلف پرورش آبزیان بررسی شود .
● ترکیبات مضر و مفید ازته در پرورش آبزیان
در پرورش متراکم ماهی نظیر سیستم پرورش مدار بسته تمام اشکال و ترکیبات ازت بجز غذای ماهی خطرناک و مضر محسوب می شوند. بطوریکه ظرفیت تولید در این سیستم ها رابطه مستقیم با خروج و تخلیه این مواد از آب دارد . در این سیستم ها آمونیاک که حاصل از متابولیسم ماهیهاست معمولاً با استفاده از بیوفیلترها ۷ تصفیه می شود . بیوفیلتر ها بکمک میکروارگانیزم ها عمل اکسیداسیون بیولوژیک آمونیاک را انجام می دهند در مرحله بعد نیترات نیز طی عمل شوره زدایی از آب گرفته می شود .
در پرورش متراکم ماهی قزل آلا در حوضچه های سیمانی نیز تمام اشکال ازته شامل نیترات ها – نیتریت ها – آمونیاک و سایر پسماندهای غذاهای حاوی پروتئین
می بایستی از سیستم خارج شوند در این سیستم بکمک جریان دایمی آب در حوضچه ها تمام ضایعات فوق از محیط به بیروان رانده می شوند .
در پرورش ماهیان گرمابی و میگو در استخرهای خاکی بخشی از غذای مورد نیاز ماهیان باید از تولیدات طبیعی آب تأمین شود . لذا مسئله تولید غذای طبیعی اهمیت ویژه ای دارد بهمین دلیل پرورش دهنده مجبور است بکمک افزودن کودهای ازته و فسفاته معدنی و آلی تولیدات طبیعی خود را افزایش دهد .
در عین حال در همین سیستم نیز آمونیاک بفرم NH ۳ ماده ای سمی است که نباید در محیط استخر تجمع یابد و چون در این سیستم جریان آب وجود ندارد لذا پرورش دهنده می بایستی بطریقی مازاد آنرا اکسیده نماید و البته بخشی از آن جذب گیاهان می شود اما اگر غلظت آمونیاک در آب از غلظت آمونیاک را در خون ماهی بیشتر شود ماهی قادر به تخلیه آمونیاک از آبشش های خود نمی باشد و در این حالت ممکن است مرگ و میر دسته جمعی ماهیانی که غذا خورده اند بعلت مسمومیت آمونیاکی اتفاق افتد که به آن مسمومیت خودبخودی ۸ماهی گفته می شود .
همانطوریکه قبلاً اشاره شد آمونیاک ممکن است در فرم NH۴ در استخر وجود داشته باشد که در اینصورت سمی نمی باشد . اما اگر در پی اچ آب بالا رود و همزمان دما هم بالا باشد این ترکیب بسرعت به فرم NH۳ درآمده که بسیار پرخطر است .
نیتریت ها هم در پرورش میگو و ماهی ترکیبات خطرناکی محسوب می شوند . معمولاً در استخرهایی که کمبود اکسیژن مزمن وجود دارد و اکسیداسیون آمونیاک بخوبی انجام نمی شود وجود دارند . بهترین راه مبارزه با نیتریتها و آمونیاک در استخرها هوادهی مصنوعی است.

محمود توسلی
کارشناس ارشد تکثیر و پرورش آبزیان شیلات خوزستان

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران