سوزندوزی‌ بلوچ‌

بلوچستان، این‌ خط‌ه‌ ی گسترده‌ و خشک، با مردمان سخت کوش و خستگی ناپذیرش خاستگاه ‌یکی از ظریف‌ترین‌ هنرهای دستی ایرانی‌ نیز هست و آنچه ساکنان این‌ منطقه از دیر باز‌پیشکش سایر هموطنان خود و نیز ساکنان دیگر نقاط جهان کرده‌اند تلفیقی صمیمانه‌ از صبر و ‌هنر زنان و دختران هنرمندی است‌ که‌ در هیات سوزندوزی‌ هایی‌ ظریف‌ و جذاب متجلی‌است‌. هنر صنعت ارزنده یی‌ که‌ فقط میتوان نور چشم زنان بلوچ نامیدش و نه‌ هیچ چیز‌دیگر...
بدون‌ تردید سوزندوزی‌ بلوچ را باید در زمره یکی از اصیلترین‌ و جالب‌ترین‌ صنایع‌ دستی‌کشور بحساب آورد. این‌ صنعت که‌ در آن ذوق‌ و خلاقیت زنان سوزندوز بصورت‌ طرحهای‌سنتی محلی که‌ بیانگر خصوصیات و ویژگیهای هر منطقه است‌ خلاصه میگردد، امروزه‌ در‌میان صنایع‌ هنری و سنتی کشور مرتبه و مقام بسیار والایی‌ دارد.
در مناطق شهری و روستائی‌ بلوچستان کمتر زن‌ یا دختری را میتوان یافت‌ که‌ با این‌ هنر‌اصیل و ارزنده آشنائی‌ نداشته باشد و اصولا سوزندوزی‌ آنچنان با زندگی‌ زن‌ بلوچ آمیختگی ‌یافته که‌ وقتی درصدد یافتن منشا و مبدا آن برآئیم در این‌ کار توفیقی چندان نخواهیم‌یافت‌ زیرا هر دختر بلوچ از سنین کودکی‌، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به‌ خانه‌ داری‌‌موظف به‌ فرا گرفتن سوزندوزی‌ نیز هست و بسبب دخالتی که‌ سلیقه های گوناگون در تهیه‌ی نوارهای سوزندوزی‌ دارد میتوان طرحها و نقشهای متنوع و اصیل سوزندوزی‌ را در‌منطقه ی بلوچستان مشاهده نمود. بر این‌ اساس میتوان به‌ جرات گفت تقریبا تمام دختران‌و زنان بلوچ که‌ در فاصله سنی ۱۰ تا ۴۵ سالگی قرار دارند با سوزندوزی‌ آشنایند.
شناخت‌ این‌ هنر ارزنده توسط‌ ساکنان سایر شهرها با افزایش‌ تقاضا برای محصولات‌سوزندوزی‌ و ازدیاد تولید در مناطق مختلف مقارن‌ بوده‌ است‌ و از این‌ رو انواع رومیزی،‌کوسن‌، سفره، آباژور، پرده‌ و غیره نیز توسط‌ سوزندوزان تولید میشود. مهمترین‌ مراکز تولید سوزندوزی‌ عبارت‌ است‌ از: اسپکه، هریدک، کوپچ‌، پیپ، مته سنگ،‌چانف‌، مهنت، ایرندگان، قاسم‌ آباد، گشت، سوران، کله گان، بمپور، اسماعیل آباد و زاهدان. در سوزندوزی‌ به‌ بیش از دو نوع ماده‌ اولیه نیازی‌ نیست: نخ‌ و پارچه‌ سوزندوزان بر حسب‌امکانات و سلیقه از نخ‌ دمسه (‎D.M.C.‎) یا از نخهای پاکستانی‌ استفاده‌ میکنند. پارچه‌ هائیکه روی‌ آن سوزندوزی‌ انجام میگیرد یا پارچه‌ پنبه یی‌ پاکستانی‌ است‌ که‌ نازک‌ و‌ریز باف بوده‌ و برای محصولات پر کار در قطعات کوچک‌ مورد استفاده‌ قرار میگیرد و یا پارچه‌ ‌ی گاندی ایرانی‌ است‌ که‌ معمولا به‌ عرض ۱۲۰ سانتیمتر در بازار زاهدان بافت‌ میشود. معمولا سوزندوزان مستقلا به‌ تهیه ی محصول می‌پردازند و در صورت‌ کار گروهی‌ پس‌ از‌پیاده‌ کردن‌ طرح کلی، هرزن‌ یا دختر سوزن‌ دوز یک‌ رنگ‌ را تماما سوزندوزی‌ می‌نماید و برای ‌قسمت بعدی و استفاده‌ از رنگ‌ دیگر در تولید محصول آنرا به‌ هنرمند بعدی سپرده‌ و این‌‌عمل تا خاتمه ی کار و تکمیل محصول ادامه‌ مییابد. براثر اقداماتی‌ که‌ توسط‌ سازمان صنایع‌‌دستی ایران بمنظور شناساندن و معرفی‌ محصولات سوزندوزی‌ بلوچ بعمل آمده، عرضه‌ ی‌فرآورده‌های تولیدی در منطقه ی مذکور از محدوده‌ ی این‌ استان پای فراتر نهاده‌ و آوازه‌ ی‌نقشهای اصیل و زیبای آن تا خارج‌ از کشور و اقصی نقاط عالم‌ راه یافته و با استقبال فوق‌العاده‌ ی علاقمندان به‌ محصولات هنری و سنتی ایران روبرو گردیده و در حال حاضر همه‌ساله‌ مقادیری از نمونه‌های جالب‌ و ارزنده ی اینگونه‌ محصولات به‌ ممالک‌ مختلف جهان صادر‌میشود. از نمونه‌های سوزندوزی‌، فرآورده‌های تکمیلی نظ‌یر: کیف، جای جوراب، قوطی سیگار، کیف‌بغلی، کیف پول خرد، جلد عینک، جای کلید، جای دستمال کاغذی، دستمال سفره، شلوار، کت‌، ‌مانتو، کراوات، پارچه‌، کفش، کمربند، کیف، آباژور، چکمه، شلیته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم،‌قاب عکس و... تهیه می شود.

منبع : سوزن دوزی سنتی ایران