کند و کاوی گذرا در تاریخ و زبان مردم آذربایجان

داریوش بزرگ در سنگ‌نبشته‌اش که حوالی سال ۵۲۰ پیش از مسیح بر دل کوه بَغ استون (بِی اِستون) نقش کرده، خودش را ”هخامنشی، پارسَه‌ئی، اَیریّه‌ئی“ نامیده است؛ یعنی از قبیلهٔ هخامنش، از منطقهٔ پارس، از نژاد اَریّه.
”اَیریّه“ که اکنون ”آریا“ تلفظ می‌شود اسم مفرد است، و جمع آن در زمان ساسانی ”اَیران“ تلفظ می‌شده است. شاپور بزرگ ساسانی در سنگ‌نبشته‌اش خویشتن را شاهِ اَیران و اَن‌اَیران نامیده است. ان‌اَیران به‌معنای ”غیر اَیران“ است که تلفظ امروزینش ”غیر آریان“ است. ”ان‌ایران“ اقوام غیرآریائی درون مرزهای کشور ساسانی بوده‌اند؛ و منظور از آنها مشخصاً سامی‌ها و آرامی‌ها میان‌رودان (عراق کنونی و بخشی از سوریهٔ کنونی) است، و همچنین ترکانِ بیابان‌های شرقی دریای خزر تا نواحی جنوب‌غرب دریاچهٔ آرال و کرانه‌های سیر دریا در شرق سُغد. این سرزمین‌ها اکنون نیمهٔ شمالی ترکمنستان و نواری باریک در شرق اوزبکستان را تشکیل می‌دهد.

منبع : تاریخ و فرهنگ ایران زمین