سوگ‌ها و عزاها ، استان گیلان

در گیلان، به ویژه در شهرهای كوچك و در روستاها، خبر مرگ یك همسایه گَردِ غم بر محله‌ای از شهر یا بر همه‌ روستا می‌پاشد و اهالی را به همدردی و همگامی با سوگواران فرا می‌‌خواند.
همه در اجرای خاك‌سپاری و رسم‌های آن، همكاری و همراهی می‌كنند. مرده را كه به خاك سپردند، با سوگواران تا خانه فرد در گذشته همراه می‌شوند؛ سپس، نزدیكان می‌مانند و بقیه خداحافظی می‌كنند. در منطقه تالش بالای سرِ مرده یك درخت و معمولاً درخت «آزاد» می‌‌كارند. این درخت مورد احترام است و نوع كهنسال آن در این منطقه احترامی در حد تقدس دارد. پس از به خاك‌سپاری فردِ درگذشته، در غروب همان روز به عنوان خیرات، پلو می‌پزند و پخش می‌كنند. این پلو را «شب غرب» می‌‌نامند. در ماسال، در جایی كه مرده را شسته‌اند، تا سه ‌شب چراغ روشن می‌كنند.
به هر حال،‌ پس از خاك‌سپاری، به تدارك مجلس سوگواری كه تا سه روز به درازا می‌انجامد و نیز به تهیه مقدمات برگزاری مجلس ختم می‌پردازند. مجلس ختم مردانه است و در مسجد برگزار می‌شود. اما در برخی جاها، در خانه هم ختم می‌گیرند. امروزه در شهرهای گیلان، زمان و محفل مجلس ختم را با اعلامیه‌هایی كه به در و دیوار می‌چسبانند به اطلاع مردم می‌رسانند و آشنایان برای همدردی و گفتن تسلیت و سرسلامتی به دیدن صاحبان عزا می‌روند. مجلس ختم، با اجازه‌ بزرگ‌ترِ مجلس و با خواندن آیه‌هایی از قرآن پایان می‌گیرد و پس از روضه‌خوانی و فاتحه‌‌خوانی، چند نفری خانواده عزادار را تا خانه‌شان همراهی می‌‌كنند و در آن‌جا با چای و خرما پذیرایی می‌‌شوند.
روز سوم به اصطلاح «خرج» می‌دهند و برحسب استطاعت خانواده، عده‌ای یا همه را برای ناهار نگه می‌دارند یا از قبل دعوت می‌كنند. گرفتن مراسم هفتم‌، چلهم و سال هم مرسوم است و از این میان چهلم عمومیت بیشتری دارد. در استان گیلان عزاداری‌‌های عمومی نیز هم‌چون سایر نقاط ایران برگزار می‌شود و مردم با توجه به اعتقادات دینی و مذهبی خود، این روزها را شكوهمند برگزار می‌كنند. ماه محرم با رسم‌‌ها و آیین‌های آن، دارای جایگاهی برجسته در زندگی مردم است. آغاز این ماه، جلوه‌های نمایان و مشخصی دارد: مسجدها و تكیه‌‌ها سیاه‌پوش و آذین بسته می‌شود؛ در بازارها، بیرق‌های عزا را بر بالای سر در مغازه‌ها قرار می‌دهند و بسیاری از مردم، لباس سیاه در بر می‌كنند. روضه‌خوانی، دسته‌گردانی و تعزیه‌خوانی، سه گونه عمده مراسم عزاداری در ماه محرم است.