شیمی درمانی

در شیمی درمانی از تركبی از داروهای ضدسرطان (معمولاً سه دارو) استفاده میشود. هدف اصلی از مصرف این داروها، شناسایی و كشتن سلولهایی است كه به طور فعالی رشد و تكثیر می‌یابند. متأسفانه، داروهای ضد سرطان قادر به تشخیص سلولهای سرطانی به طور اختصاصی نمی‌باشند و در نتیجه سایر سلولهای فعال از نظر رشد و تكثیر مثل سلولها یا گلبولهای خون، مغز استخوان و مو را نیز از بین می‌برند. مغز استخوان، یك بافت خیلی مهم در بدن می‌باشد زیرا تولید سلولها یا گلبولهای خون و سلولهای سیستم ایمنی بدن كه با عفونتها مبارزه می‌كنند را به عهده دارد. داروهایی كه باعث تخریب و از بین رفتن این سلولها می‌شوند موجب بروز عوارضی مثل كم‌خونی، ایجاد عفونتها و مشكلاتی در لخته شدن خون می‌كنند به طوریكه با هر ضربه كوچكی، امكان خونریزی وجود دارد.
با این حال، مشكل اصلی در خون، گلبولهای سفید آن می‌باشد كه قسمتی از دفاع بدن در مقابل عفونتها است.
هنر و علمی كه در درمان موفقیت‌آمیز سرطان با استفاده از شیمی درمانی وجود دارد، استفاده ز بهترین تركیب از داروهای ضدسرطان میباشد كه حداقل آسیب را به سلولهای خون وارد آورده و در همان حال، حداكثر صدمه را به سلولهای سرطانی بزند.
گاهی اوقات به منظور كوچك‌تر كردن غده سرطانی، قبل از عمل جراحی از یك دوره شیمی درمانی استفاده میشود. در چنین مواردی، جراح می‌تواند قسمت بیشتری از پستا را دست نخورده باقی بگذارد. داروهای شیمی درمانی را معمولاً در سرم ریخته و از طریق ورید تزریق می‌كنند. گاهی اوقات لازم است كه بیمار یك شب را در بیمارستان بستری شود. درمانهای شیمی درمانی متفاوت هستند اما معمولاً هر جلسه آن حدود نیم ساعت طول می‌كشد و هر سه هفته یكبار تكرار می‌گردد. بعضی از بیماران از انجام شیمی درمانی وحشت دارند زیرا آنها شنیده‌اند كه این كار باعث عوارض جانبی بدن مثل تهوع، استفراغ و ریزش موها میشود. در واقع، همه افرادی كه شیمی درمانی می‌كنند به همه یا بعضی از این عوارض دچار نمی‌شوند. بعضی از داروهای ضدسرطان خیلی كم باعث ریزش مو میشوند و یا اصلاً در ریزش مو مشكلی ایجاد نمی‌كنند. داروهای ضدتهوع و استفراغ كه در هنگام شیمی درمانی داده میشود، بسیار موثر بوده و جلوی تهوع بیماران را می‌گیرد.
در صورت نیاز، داروهای آرام‌بخش و یا ضد تهوع را می‌توان در داخل همان سرمی كه داروهای ضدسرطان ریخته میشود تزریق نمود.
یكی از عوارض جانبی شیمی درمانی كه كمتر شناخته شده است ایجاد یائسگی زودرس در خانمهایی می‌باشد كه هنوز دارای قاعدگی هستند. این وضعیت بخصوص در خانمهای حدود ۳۰ یا ۴۰ ساله احتمال زیادی دارد كه رخ دهد، اما حتی در بیماران جوانتر نیز ممكن است به طور موقتی قاعدگی آنها متوقف شود كه به خاطر اثرات شیمی درمانی بر روی تولید هورمونهای ترشح شده از تخمدان می‌باشد.
تمام این موارد نشان دهنده این است كه به غیر از خانمهای جوان، شیمی درمانی می‌تواند در باروری خانمها اختلال ایجاد كرده و موجب نازایی شود. در خانمهایی كه تمایل به بچه‌دار شدن در آینده دارند، قبل از اقدام به شیمی درمانی، تخمك آنها برداشته شده و ذخیره می‌گردد تا بعد از درمان سرطان پستان آنها، با استفاده از این تخمك ذخیره شده، اقدام به باروری مصنوعی شود. قابل اطمینان‌ترین روش برای انجام این كار، استفاده از IVF میباشد. با این حال، همه خانمهایی كه شیمی‌درمانی می‌كنند دچار اختلال در باروری نمیگردند، بنابراین عاقلانه است كه توصیه نماییم برای اینكه این خانمها بخواهند از حاملگی جلوگیری نمایند بهتر است كه از كاندوم استفاده كنند زیرا مصرف قرصهای ضدبارداری در این خانمها می‌تواند اثر نامطلوبی بر روی سرطان پستان داشته باشد.
شیمی درمانی با شدت: در بعضی مواقع، شیمی درمانی معمولی برای درمان سرطان كافی نمی‌باشد و لازم است برای سرطانهایی كه تهاجمی هستند از درمان‌های خیلی شدیدتری استفاده شود. در این موارد، مقدار داروی تزریقی خیلی زیاد میشود بطوریكه سلولهای موجود در مغز استخوان هم از بین خواهند رفت. برای مقابله با این وضعیت، سلولهای سالم مغز استخوان قبل از شیمی درمانی از بدن بیمار بیرون آورده میشوند و پس از انجام شیمی درمانی، این سلولها دوباره به بیمار تزریق می‌گردد.
گرچه انجام شیمی درمانی شدید دارای خطراتی برای بیمار می‌باشد، اما برای درمان سرطانهای خیلی تهاجمی، بهترین روش می‌باشد و در حال حاضر، مراكز متعددی از این روش استفاده می‌كنند.
بنابراین شیمی درمانی و هورمون‌درمانی می‌توانند باعث بروز علایم یائسگی شده و ممكن است حقیقتاً به طور مصنوعی یاسئگی دایمی را موجب شوند. بسیاری از بیماران سوال می‌كنند كه آیا می‌توانند برای تسكین علایم یائسگی از درمان جایگزینی هورمون (HRT) كه بقیه خانمها در هنگام یائسگی استفاده می‌كنند، بهره ببرند یا خیر. توصیه‌ای كه در اكثر مراكز میشود این است كه بهتر است از این درمان استفاده نشود. مشكل اینجاست كه درHRT مقادیر كمی هورمون استروژن وجود دارد و این هورمون در تئوری می‌تواند باعث تحریك بعضی از انواع سرطان پستان و رشد دوباره آنها شود. هنوز به طور قطعی مشخص نشده است كه درمان جایگزینی هورمون HRT واقعاً می‌تواند باعث اثرات بدی روی سرطان پستان شود و در حال حاضر تحقیقاتی بر روی این موضوع در جریان است. برای برطرف كردن علایم یائسگی در خانمهایی كه تحت درمان ضد سرطان قرار گرفته‌اند، گاهی اوقات از داروهیی مثل مقادیر كم پروژسترون استفاده میشود. همچنین گاهی اوقات سعی میشود كه در نحوه زندگی این افراد تغییراتی بوجود آید و مثلاً این خانمها از لباسهایی كه كمتر موجب عرق ریزش میشود استفاده نمایند زیرا یكی از علایم مزاحم یائسگی، برافروختگی و عرق ریزش میباشد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران