حقوق زن در اسلام

لازم است پیش از ورود به بحث ، برخی از اصول و مبانی را که سنگ بنای هرگونه تحقیق و پژوهش در موضوع “زن در اسلام” را تشکیل می دهند تبیین کنیم:
▪ اصل اول : زن و مرد از نظر نوع یکسان هستند یعنی از یک نوع و سنخ هستند و از یک “نفس” آفریده شده اند. قرآن کریم این حقیقت را به صراحت بیان فرموده آنجا که می فرماید :” ای مردم از خداوند خویش که شما را از یک تن آفرید و همسرش را نیز از(جنس) خودش آفرید و از طریق آن دو مردان و زنانی بسیار (در زمین) پراکنده کرد پروا کنید...”۱ در این آیه مبارکه مراد از “نفس واحده” آدم ابوالبشر(ع) است. همین معنا در سوره اعراف آیه ۱۸۹ و سوره حجرات آیه ۱۳ و سوره روم آیه ۲۱ نیز آمده است.
▪ اصل دوم : هر یک از زن و مرد به دیگری نیاز دارند و هریک دیگری را کامل می کنند. خداوند می فرماید “هن لباس لکم و انتم لباس لهن”۲ (” آنان (زنان) لباس شما (مردان) هستند و شما نیز لباس آنان هستید “) بنابراین بحث درباره حقوق زن از بحث درباره مرد جدا نیست.
▪ اصل سوم : استحکام خانواده موجب استحکام جامعه است لذا در صورتی که منافع فرد یا منافع جامعه با منافع خانواده تزاحم پیدا کند بدون تردید منافع خانواده ترجیح دارد بنابراین اگر مثلا کار کردن زن در بیرون منزل ( که دارای منفعت فردی و اجتماعی است ) با تربیت فرزندان و رسیدگی به امور منزل تعارض پیدا کند در این‌صورت تربیت فرزندان و رسیدگی به امور منزل ترجیح داده می‌شود زیرا خانواده زیربنای جامعه اسلامی است.
▪ اصل چهارم : دنیا محل گذر است اما آخرت محل استقرار و جایگاه اصلی زندگی است. اسلام طرفدار خوشبختی زن و مرد را در هر دو جهان است و این به‌دست نمی آید مگر با عمل به معیارهای اسلامی و اخلاقی ( علاوه بر مراعات حقوق واجبات دینی .) بنابراین استحکام بنای خانواده با عمل به واجبات و مستحبات و اخلاقیات به‌دست می آید. بحث درباره حقوق زن در جامعه و خانواده هم باید در همین چارچوب مطرح شود تا خوشبختی حقیقی را در دنیا و آخرت برای زن تضمین کند.( وگرنه “عمل به واجبات بدون اخلاقیات” تضمین کننده سعادت نیست.)
▪ اصل پنجم : خداوند متعال هم در آفرینش و هم در تشریع و قانونگذاری ، عدالت را رعایت فرموده است به‌گونه ای که تمام عالم بر اساس عدالت استوار است. “ بی تردید خداوند فرمان می دهد به عدل و نیکی و .... “ ۳ حقوق زن و مرد نیز باید در چارچوب عدالت الهی که حاکم بر همه امور انسان است مورد بحث قرار گیرد به این ترتیب که همین عدالت اقتضا می کند زن و مرد در اموری یکسان یا متفاوت باشند.
▪ اصل ششم : وجود تفاوتهای طبیعی بین زن و مرد انکارناپذیر ومقتضای حکمت الهی می باشند. همین تفاوتها ست که مرد بودن مرد و زن بودن زن را اقتضا می کند ، منشا کمال می شود و نیاز متقابل را ایجاب می کند و همین تفاوت است که مایه استمرار و بقای زندگی اجتماعی انسان است. بنابراین کسانی که شعار تساوی کامل و همه جانبه زن ومرد را سر می‌دهند و به اختلافات طبیعی هیچ توجهی نمی‌کنند در واقع سخنی غیر منطقی ، غیر عملی و غیر واقعی را مطرح میکنند.
▪ اصل هفتم : هدف از بحث درباره زن و منزلت فردی و اجتماعی او در اسلام ، رسیدن زن به کمال انسانی و حقوق شرعی اوست تا بتواند نقش مطلوب خود را ایفا کند و هرگز هدف از این مباحث این نیست و نباید باشد که زن را در میدان مسابقه نفسگیر با مرد وارد کنیم ( آن‌گونه که غرب خواستار آن است .) برای رسیدن به این هدف مقدس باید بر نکات زیر تاکید شود :
الف) تبیین نقطه نظر اسلام درباره حقوق زن و مرد.
ب) اصلاح قوانین مربوط به زن چه از نگاه حقوقی و چه از نگاه اخلاقی.
ج) پرورش و آموزش زن به‌گونه ای که حقوق و نقش خود در خانه و اجتماع را به‌درستی بشناسد.
د) توجه ویژه به مسئله عفت و پاکی و حجاب به عنوان یک اصل اساسی.
بنابراین هرگونه بحث درباره زن و هر جنبش اصلاحگرانه در این زمینه باید در چارچوب اصول و نکات فوق باشد.
پس از این مقدمه بحث خود را با طرح پرسشها و شبهات و پاسخگویی به آنها آغاز می کنیم. نخستین بحثی که مطرح می شود و جنبه مقدمه برای بحثهای بعدی دارد درباره “ جایگاه و منزلت زن و حقوق او در نظر اسلام” است که نخست بصورت پرسش مطرح و سپس درباره اش سخن گفته می شود.

پی نوشت:
ترجمه بخشی از کتاب ارزشمند”عشرون سوالا و شبهه حول المراه” تالیف استاد ایوب حائری
۱.سوره نسا آیه ۱
۲. سوره بقره آیه ۱۸۷
۳. سوره نحل آیه ۹۰
استاد ایوب حائری
ترجمه : اسلام ملکی معاف

منبع : روزنامه رسالت