نیم قرن پرونده هسته ای ایران

تلاش‌های ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای از پنج دهه‌ پیش آغاز شده است . تحولات سیاسی کشور در کنار تغییر مواضع ، همکاری‌ها و سنگ‌اندازی‌های دول دیگر در این میان باعث شده تا این سیر حرکت با فراز و نشیب‌های فراوان روبه‌رو باشد . در روزگاری که شاه مخلوع ایران ژاندارم منطقه و حافظ منافع ایالات متحده در این منطقه نفت‌خیز و پر اهمیت محسوب می‌شد ، دول غربی بیشترین تلاش را برای راندن تهران به سمت و سوی انرژی هسته‌ای به کار می‌بستند ، حال آنکه با پیروزی انقلاب اسلامی همین حامیان دیروز تبدیل به مخالفان و سنگ‌اندازانی شدند که با اتهام‌زنی‌های بی پایه و اساس و مانع‌تراشی های بی‌شمار تمام توان خود را برای سد کردن راه دستیابی جمهوری اسلامی به این انرژی به کار گرفتند .
اهمیت دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی و فناوری هسته‌ای از یک سو و نقش این مولفه در شکل‌گیری دیپلماسی کشور در دوره‌های مختلف زمانی از سوی دیگر باعث شده تا بازخوانی و مداقه در تحولات مرتبط با‌ آن ضروری و لازم بنماید . در این میان متاسفانه علی‌رغم اهمیت ذاتی این موضوع تاکنون یا تلاشی برای مدون کردن این تحولات صورت نگرفته و یا معدود مطالعات صورت گرفته و آثار منتشر شده منحصر به یک بازه‌ زمانی خاص بوده و امکان تلقی آنان به عنوان اثری جامع وجود نداشته است . در چنین بستری مجموعه‌ حاضر را که با گردآوری تمامی تحولات ، موضع‌گیری‌ها ، گزارش‌ها و اخبار منتشر شده درباره‌ پرونده‌ هسته‌ای کشور از ابتدا تاکنون ، تهیه و تدوین شده می‌توان کامل‌ترین وقایع‌نگاری هسته‌ای منتشر شده دانست .
روزنگار حاضر با استفاده از مراجع متعدد رسانه‌ای ، آرشیو نشریات معتبر داخلی و خارجی و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های مکتوب تهیه و تلاش شده است تا تمامی رویدادها و حوادث - در متن یا حاشیه پرونده‌ هسته‌ای ایران - را در بر داشته باشد .
تعدد مراجع از یک سو و وجود برخی تناقضات یا ابهامات از سوی دیگر باعث شده تا در تدوین مداخل ، اصول زیر در نظر گرفته شوند :
در مواردی که در مورد جزئیات یک رویداد در میان مراجع مختلف ، ابهام و یا تناقض وجود دارد ، مراجع رسمی و معتبر - با ترجیح مراجع داخلی - مورد استناد قرار گرفته‌اند . در این میان مفاد گزار‌ش‌های مندرج در سایر منابع به صورت حاشیه یا توضیح تکمیلی درج شده‌اند .
در موارد متعدد که میان یک رویداد با رویدادی دیگر ارتباطی مستقیم وجود داشته یا دو یا چند گزارش ، متناقض یکدیگر منتشر شده‌اند ، به هر کدام از این رویدادها مدخلی جداگانه اختصاص داده شده و به یکدیگر ارجاع داده شده‌اند .
در مواردی که زمان دقیق یک رویداد قابل تشخیص نبوده و یا فرآیندی ( مانند یک سلسله مذاکرات ) در یک بازه‌ زمانی مدنظر است ، مدخل متناظر با آن بازه‌ زمانی نگاشته شده‌اند .
به دلیل محدودیت منابع داخلی از یک سو و ابعاد بین‌المللی پرونده هسته‌ای از سوی دیگر ، در ذکر رویدادها از تاریخ میلادی استفاده شده است . این امر امکان ارجاع خوانندگان به اصل مطلب و یا تعمق بیشتر در آن را نیز فراهم می‌سازد .
در تدوین روزنگار ، انبوهی از مراجع مورد استفاده قرار گرفته‌اند که این مراجع عمدتا در هر مدخل ذکر شده‌اند . در مواردی که گزارشی به صورت همزمان در چندین رسانه منتشر شده ؛ به نام کشور و یا رسانه‌های مورد نظر اشاره شده است .
ذکر ادعاها و اتهامات وارد شده به جمهوری اسلامی ایران با دو هدف مشخص صورت گرفته است . هدف نخست مشخص شدن تنافر این ادعاها با واقعیت و آشکارسازی تناقضات متعدد در گفتار و رفتار مخالفان بوده و هدف دوم نیز ارائه‌ بستری است که مخاطبان امکان درک علت اتخاذ مواضع خصمانه غرب علیه تلاش‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را بیابند . این ادعاها و اتهامات نمادی از ذهنیتی است که سیاستمداران غربی یا خود گرفتار آن‌اند و یا تلاش دارند دیگران را به دام آن بکشانند و متاسفانه سنگ بنای بسیاری از رویکردهای خصمانه‌ آنان در قبال ایران است .
مجموعه “ نیم قرن پرونده‌ هسته‌ای ایران “ با توجه به سیر رویدادها و حوادث در سه مجلد تدوین شده است . جلد نخست به بررسی بازه‌ زمانی ۱۹۵۷ تا ۱۹۹۷ ( چهار دهه‌ آغازین برنامه‌های هسته‌ای ایران از دوران شاه مخلوع تا پیروزی انقلاب و از پیروزی انقلاب تا پایان دوران ریاست جمهوری حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی ) پرداخته و در جلد دوم فاصله‌ی زمانی ( ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ یا دوران ریاست جمهوری حجت الاسلام خاتمی ) مورد بررسی قرار گرفته است . جلد سوم نیز در این میان تحولات پرونده‌ هسته‌ای کشور را در دوران ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد ( از ۲۰۰۵ تاکنون ) مورد بررسی قرار داده است . مجموعه‌ حاضر هر چند نخستین تلاش برای ثبت تاریخچه‌ای جامع از فعالیت‌های هسته‌ای کشور در گذر زمان است ، قطعا خالی از اشکال نیست ، اما امید است که بتواند گوشه‌ای از تلاش‌های پیگیر ملت ایران را در دستیابی به دانش هسته‌ای و احقاق حقوق خود به تصویر بکشد .

تدوین:مهرانقاسمی

منبع : روزنامه رسالت