دانستنیهای ضروری در «استفاده درست از اینترنت»

شواهد حاکی از آن است که کاربرد اینترنت هر ساله به طور چشمگیری افزایش می یابد و در میان نسل جوان، روز به روز بر محبوبیت آن افزوده می شود.
امروزه در بیشتر خانه ها، مدارس و ادارات امکان دسترسی آسان به اینترنت وجود دارد. از سوی دیگر ماهیت گمنام اینترنت موجب می شود کاربران چیزهایی را از اینترنت یاد بگیرند و در زندگی روزمره به کار گیرند که با فرهنگ جامعه همخوانی ندارد.
گزارشهای رسانه ها و تحقیقات نشان می دهد که کاربران اینترنت بخصوص جوانان در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت در معرض خطر قرار می گیرند و از آنجایی که نظارتی بر کاربران جوان اینترنت در حین اتصال به اینترنت وجود ندارد، خطرات بالقوه ای در کمین آنهاست و تاثیرات منفی در پی دارد.
نویسنده به عنوان عضوی از جامعه ، رسالت خود می داند که به مقوله «استفاده از اینترنت» بپردازد تا کاربران اینترنتی بخصوص جوانان را با خطراتی که ممکن است در استفاده نادرست از اینترنت برای آنها بوجود آید، آشنا سازد.
● نگاهی کوتاه به تاریخچه تحول اینترنت
اینترنت شبکه‌ای گسترده و بی حد و مرزی است که توسط لینک‌های زنده بین کامپیوترها ایجاد می‌شود و بزرگ ترین سامانه ای است که تاکنون به دست انسان طراحی، مهندسی و اجرا گردیده است. این شبکه در ابتدا پروژه ای بود که وزارت دفاع آمریکا آن را انجام می‌داد و به آرپانت معروف شد. تاریخ آن به دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ باز می‌گردد. هدف اولیه آرپانت ایجاد ارتباط بین ارتشی‌ها بود که به آسانی بتوان از بروز نقص و عدم عملکرد صحیح پرسنل نظامی آگاه شد.
در سالهای بعد نیز اینترنت، با انگیزه همکاری، دسترسی چند سویه به منابع و مهارت های مجاسباتی و امکان پذیری کار در زمینه های بین رشته ای علوم و مهندسی شبکه عظیم جهانی به شمار می آمد تا اینکه از اواسط دهه ۱۹۹۰ اینترنت به صورت یک شبکه همگانی و جهانی درآمد و دوران نوینی در عرصه های گوناگون علوم و فن آوری را به وجود آورد.
در دهه ۱۹۹۰ شبکه اینترنت چندان گسترده نبود و افراد تنها از ایمیل استفاده می‌کردند، و امکان «چت کردن» و یا «سیر در وب» برای آنها امکان پذیر نبود. اما امروزه شبکه اینترنت آن چنان گسترش یافته است که امکان «چت کردن» برای افراد فراهم شده است و همچنین مراجعه کننده به شبکه اینترنت می توانند به راحتی در «وب» هم سیر کنند.
چندین سال است که اینترنت دستخوش تحولات چشمگیر و عمدتاً غیرقابل پیش‌بینی بسیاری بوده است به گونه ای که فرهنگ ‌ ها را تحت تاثیر قرار داده و درحال تولید اشکال جدید اجتماعی‌شدن انسان ها و عملکردهای جدید فرهنگی و نیز متحول ساختن اشکال و عملکردهای قدیمی است. سرعت این تحول آن‌چنان بالا است که بررسی کلی تحولات اغلب دشوار است، درست مثل اینکه بخواهیم از قطاری که به سرعت در حال حرکت است عکس‌برداری کنیم.
● دو خصلت بارز اینترنت
اینترنت از دو خصلت بارز عامل بین الملل گرایی(انترناسیونالیسم)و عوام گریی(پوپولیسم)برخوردار است.
خصلت بین الملل گرایی اینترنت صرفاً عامل ارتباط میان افراد ملل مختلف نیست، چرا که بسیاری از ابزارها و فعالیتهای انسانی نیز مجری همین کار می باشند. نکته اصلی در اینجاست که کاربران در اینترنت کاملاً نسبت به مرزهای ملی بی اعتنا بوده و تا قبل از ورود به اینترنت بایکدیگر غربیه اند، اما به واسطه علایق مشترک خود که هیچ گونه ارتباطی به ملیت آنان ندارد، بایکدیگر پیوند می یابند.
در چنین حالتی فرد در تضادی شدید با اظهارات فیلسوفان«جامعة مدنی» مبنی بر جامعه ای با خصوصیتِ پیوند دادن افراد غریبه یا وحدت بخشیدن به آنان در قالب یک حکم یا حوزة سیاسی قرار می گیرد. از این رو اینترنت جدا از سایر دلایل از این پتانسیل نیز برخوردار است که از لحاظ سیاسی ضدحکومت و برانداز آن باشد اما شکل این براندازی بسیارعمیق است و این وضعیت صرفاً به علت غیرقابل شناسایی بودن ارتباط جاسوسان با رهبران سیاسی آنان نیست بلکه بدان علت است که تروریستها می توانند در سایه امنیتی نسبی به مبادله اطلاعات و انجام تمامی تعاملات بر روی شبکه اینترنت بدون توجه برمرزهای ملی مبادرت نمایند. باوجودی که روابط بین الملل در جهان تاکنون به صورت برقراری روابط میان دولتها بوده است، اکنون فضایی درحال رشد از تماس و همکاری به وجود آمده که دولت ها، حتی در هماهنگی با یکدیگر، کنترل ناچیزی بر آن دارند.
دومین خصلت اینترنت، عوام گرایی یا پوپولیسم آن است. عوام گرایی اینترنت نه در مرتبه ای سطحی بلکه در مرتبه ای عمقی قراردارد. در شرایط حاضر صلاحیتهای خاصی جهت جست و جوی اطلاعات بر روی شبکه و مشارکت در آن لازم نیست و هیچ سیستم واقعی سانسوری که مانع مشارکتها در غیاب چنین صلاحیت هایی شود وجود ندارد. با افزایش تعداد کامپیوترها در مدارس و دانشگاهها و تأسیس کافه های اینترنتی، هزینه استفاده و ورود به اینترنت، آن قدر ناچیز شده است که از آنها هم کار چندانی برای مقابله کردن با عوامگرایی سیستم به صورت یک کل برنمی آید. این خصلت عوام گرایانه اینترنت موجبات بیشترین شادی افراط گرایان را فراهم آورده است، چرا که به نظر می رسد این پدیده امکان اجتماعی بین المللی نوینی را عرضه می دارد که در آن عامه ترین افراد نیز از امکان دسترسی نامحدود به جهان اطلاعات برخوردار شده و مستقیماً در شکل دهی به نظام جهان مشارکت می کنند. کاربران اینترنت بر مبنای علایق و گزینش های فردی خود عمل کرده و بایکدیگر هم پیمان می شوند. اقدام به چنین کارهایی توسط مرزهای ملی یا قدرتهای مسلط بارزسی نمی گردد. تحقق افراط گرایی مثبت زمانی به منصه ظهور می رسد که دولت های ناکام علی رغم برخورداری از قدرتهای قهار، عاجزانه به این وضعیت می نگرند. گرچه این تحلیل کاملاً تخیلی و بی اساس نیست، اما هنگامی به حقیقت مبدل می گردد که دسترسی نامحدود به این دانش مصادف با قدرت یافتن عامه مردم و ناتوانی در محدود کردن آن به عنوان تقلیل یافتن قدرت دولت باشد. دومین فرض این است که توانایی در مشارکت افراد در دنیای اینترنت نیز، عامل به وجود آورنده قدرت یا به عبارتی عاملی تاثیر گذار بر پیامدهای جهان واقعی باشد.
● اینترنت و تغییر فرهنگ ها
اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگ ها می شود:
▪ نخست فرهنگ خودش را عرضه می‌کند
▪ دوم گذرگاهی برای سایر فرهنگها تدارک می بیند.
اینترنت، علاوه بر آنکه محیطی برای تبادل فرهنگی مهیا و گذرگاهی برای دسترسی کاربران به فرهنگ های دیگر تدارک می بیند، خود نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگ است که همه ‌فرهنگ ها را در بر می‌گیرد.
اینترنت محیط، ابزار و تعاملات خاص خود را دارد که با محیط، ابزار و تعاملات فضای غیر مجازی کاملا متفاوت است. این بدان معناست که اینترنت به خودی خود و بدون در نظر گرفتن فرهنگ‌های بیگانه ای که ممکن است یک فرهنگ خاص با آن ها در ارتباط باشد، عامل موثری در ایجاد تغییر درون فرهنگی است.
اینترنت، با ارائه وسایل و روش هایی که جایگزین محرومیت های موجود در یک جامعه می شود به شکل‌گیری هویت فردی هم کمک می کند. از این نظر اینترنت در تمامی فرهنگ های حاکم و در بین اقلیت های محکوم نقش واحدی خواهد داشت.
اینترنت نخستین محصول تکنولوژی غرب نیست که در مقیاس جهانی مورد استفاده قرار می گیرد، اگر چه اولین محصولی است که بر قراری ارتباط تعاملی و در سطح عامه را میان کاربران غربی و غیر غربی را میسر ساخته است .
یکی از ابعاد کاربری اینترنت این است که عضویت افراد، در آن پنهان می‌ماند. بعد دیگر استفاده از اینترنت ناشناخته ماندن سر نخ ها و منابع قدرت است. به علاوه، اینترنت امکان دسترسی اعضای یک خرده فرهنگ را به یکدیگر فراهم می آورد، اعضایی که بدون اینترنت، حتی از وجود یکدیگر هم اطلاعی نداشتند. هنگامی‌که این افراد متوجه خدماتی می‌شوند که اینترنت می‌تواند به آنها بکند، سعی می کنند از آن بهره برند. نحوه استفاده این افراد از اینترنت و وابستگی آنها به این امکان، حتی بیش از اتکای ایشان به جریان اصلی فرهنگ خودشان خواهد بود. یکی از دلایل عمده این موضوع این است که اینترنت امکان دستیابی به چیز های زیادی را برای ایشان فراهم می کند، چیزهایی که اساسا فرهنگی که این افراد به آن تعلق دارند در اختیارشان قرار نمی دهد.
در هر فرهنگ در خصوص محاوره و گفت وگو های افراد قوانین خاصی وجود دارد. این قوانین در ارتباطات اینترنتی نادیده گرفته می شود. اینترنت همبستگی «درون گروهی» را کاهش می دهد، گفتگو با اعضای بیگانه را آسان می کند، و در نتیجه ارتباطات «برون گروهی» یا «بین گروهی» را تسهیل می کند.
متکی نبودن بر ارتباط رو در رو طبیعت ارتباط اینترنتی را متفاوت کرده است. حضور فیزیکی در روابط متقابل باعث افزایش انگیزه و هوشیاری می‌شود، اما ارتباطات کامپیوتری منجر به هوشیاری روانشناختی نمی شود. در ارتباطات کامپیوتری قوانین مختلفی و خاص خود بکار برده می شود و نتایج متفاوتی هم از این طریق به دست می آیند.
اینترنت به عنوان رسانه‌ای که می تواند به کار تامین مقاصد سیاسی بیاید یا عاملی برای رشد اقتصادی باشد، می تواند موجبات تغییرات فرهنگی را فراهم کند. از این جهات، اینترنت به افراد میدان می دهد تا عقاید ، نظریات و ارزش هایشان را به دیگران عرضه کنند و به این ترتیب به آنها امکان می دهد که بهترین بهره را از این ابزار ببرند.
● پیامدهای استفاده نادرست و بیش از حد از اینترنت
اینترنت نیز باید مانند تمام ابزار دیگر، درست مورد استفاده قرار گیرد، چرا که استفاده نادرست و بیش از حد از اینترنت پیامدهایی را به همراه دارد، که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
● تجاوز به حریم خصوصی
حفاظت ازحریم خصوصی امری حیاتی است و چنین حریمی در اینترنت با درجه آسیب‌پذیری بالایی روبرو است چرا که اینترنت این امکان را بوجود آورده است که افراد دیگر نیز حق سرکشی به اطلاعات شخصی ما را داشته باشند و ممکن است افشا ساختن و علنی نمودن چنین اطلاعاتی در اینترنت ما را در معرض تهدیدات حاد قرار خواهد داد.
● تحلیل استعدادهای نهفته
زمانی که ما برای ساعات نامحدودی به صورت «آن لاین» به شبکه اینترنت متصل می شویم، یک «زمان باارزشی» را از دست می دهیم که می توانیم از این زمان در راستای اهداف سازنده استفاده نماییم و چنانچه زمان زیادی را از زمان آزاد خود به اینترنت اختصاص دهیم، رشد و پرورش فکری ما تا حدی زیادی با مخاطره روبرو خواهد شد.
● افسردگی
تحقیقات نشان داده است افرادی که نسبت به دیگران کمتر از اینترنت استفاده می‌کردند، ارتباط بیشتری با پدر، مادر، اعضای خانواده و دوستان خود داشتند در حالی که افرادی که از اینترنت بیشتر استفاده می کنند، ارتباط خود را با نزدیکان و دوستان خود کاهش می دهند و بعد از مدتی دچار افسردگی می شوند.
● خطرات بالقوه
علاوه بر پیامدهای منفی که در صورت استفاده بیش از حد از اینترنت به وجود می آید، خطرات بالقوه دیگری نیز نوجوانانی را که از اینترنت استفاده درست نمی کنند، تهدید می کند. از جمله این خطرات می توان موارد زیر را برشمرد:
۱) ماهیت سانسور نشده اینترنت و مشکلات نوجوان در ارزیابی دقیق اطلاعاتی که با آن مواجه می شود.
۲) خطرات بالقوه ناشی از افشای جزئیات شخصی یا ترتیب ملاقاتهای شخصی با افرادی که به صورت «آن لاین» ملاقات کرده اند.
۳) تاثیرات منفی مواجهه با هرزه نگاری ناخواسته.
۴) وقوع و تاثیرات تحریکات جنسی.
۵) تاثیرات مواجه با سایتها یا منابع آزار دهنده و تهدید کننده.
● هشدار در استفاده از اینترنت
در استفاده از اینترنت باید به یک هشدار توجه کرد و آن پدیده ای به نام «نرم افزارهای جاسوسی در اینترنت» است. این نرم افزارهای جاسوسی گونه ای از برنامه ها و فناوری هایی که به صورت پنهانی و مرموزانه اقدام به جمع آوری اطلاعات از سیستم کاربر کرده و این اطلاعات را به مقصد خاصی ارسال می کنند تا پس از پردازش این اطلاعات عملیات گوناگونی بر روی سیستم قربانی انجام شود. حال این عملیات می توانند به تناسب ماهیت برنامه جاسوسی و اهداف آن بر روی سیستم متفاوت باشند.
گونه ای از «نرم افزارهای جاسوسی در اینترنت» نیز وجود دارد که هدفی جز افزودن فایلهای مخرب بر روی سیستم کاربران ندارند. این نرم افزارهای جاسوسی بر روی سیستم کاربر می نشینند و اطلاعات وب گردی کاربر را از طریق اینترنت جاسوسی می کنند و در ادامه با تبلیغات سایت و نمایش ابزار، مزاحمت را برای کاربر به همراه دارند.

نویسنده: علیرضا تاجریان

منبع : باشگاه تحلیل‌گران جوان آریا