خلاقیت و نوآوری در آموزش و پرورش

بحث تغییر و نوآوری در قرن حاضر بحث دنیای علم است و عصر امروز، عصر تغییر و عصر انفجار علم، عصر پیدایش سازمانهای متعدد علمی، اجتماعی و اقتصادی و عصر نوآفرینی و نوآوری است.
جهان امروز با شتاب فوق العاده در حال تحول و دگرگونی است و دامنه معرفت و دانش و فن آوری به سرعت فزونی می گیرد و نوآفرینی جزو ضروریات هستی نظامهای مختلف فرهنگ، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است.
از سازمانهایی که امروزه بیش از سایر سازمانها در زمینه پرورش خلاقیت و نوآوری مسئولیت دارند سازمان آموزش و پرورش است. زیرا آموزش و پرورش زیربنای اصلی و عمده شخصیت و دیدگاههای مردمی و رشد ابعاد وجود آدمی است.
● خلاقیت
خلاقیت را شاید بتوان برترین سطح یادگیری بشر به بالاترین توانمندی تفکر و محصول نهایی ذهن و اندیشه انسان دانست. افرادی که خلاقیت بالایی دارند دارای خصوصیات شخصیتی و رفتاری ویژه ای هستند که به وسیله این خصوصیات می توان آن ها را از سایر افرادی که از خلاقیت کم تری برخوردار هستند تشخیص داد فایده اصلی آشنایی با ویژگی های افراد خلاق این است که می توانید از آن ها به عنوان الگوهای رفتاری برای ایجاد و پرورش رفتارهای خلاقانه در کودکان استفاده کنید.
● استقلال
فرد خلاق در افکار و کارهای خویش از استقلالی بالا برخوردار است. او عقاید و اندیشه هایش را وابسته به افکار و عقاید دیگران نمی داند. وی معمولا در ایجاد دگرگونی های اساسی در کارها و تغییر مسیر در شیوه زندگی خود مستقلانه عمل می نماید و فرد خلاق کم تر خود را نیازمند و وابسته به دیگران حس می کند.
● کنجکاوی زیاد
فرد خلاق تمایل زیادی به کشف مسائل و پی بردن به اصل پدیده ها دارد. وی همیشه علاقمند است که از سطح ظاهری یک مسئله فراتر رود و درون آن را بیابد.
● علاقه به کارهای پیچیده
فرد خلاق پیچیدگی را دوست دارد به همین دلیل او در کارهای مشکل و پیچیده بیش از هر چیز دیگر انرژی صرف می کند. او به درگیر شدن با امور دشوار که نیاز به تلاش فکری زیاد دارد، بیش از حل مسائل ساده و عادی علاقمند است.
● اعتماد به نفس بالا
فرد خلاق نسبت به خود و توانمندی هایش آگاهی دارد به همین سبب از اعتماد به نفس زیادی برخوردار است او به خود و افکار خود اطمینان دارد و معتقد است که ایده ها و نظراتش ارزشمند هستند.
حساسیت و توجه
بسیاری از اشیاء و پدیده ها که برای اغلب مردم، عادی و پیش پا افتاده جلوه می کند، می تواند توجه و حساسیت فرد خلاق را برانگیزد او محیط پیرامون و پدیده های اطراف را به گونه ای متفاوت از سایر افراد می نگرد. زاویه دید او وسیع است، به جزئیات توجه می کند و تغییرات را زیر نظر دارد.
حساسیت فرد خلاق، او را هدایت می کند تا او را به راه های رفع ایرادات افکار و ایده های دیگران و تغییر و بهبود اشیای پیرامون خود فکر کند.
● اصول پرورش خلاقیت در کلاس درس
در این قسمت مهم ترین اصول و روش هایی که در این مورد وجود دارد و می تواند در فرایند رشد خلاقیت نقش تسهیل کننده و تسریع کننده داشته باشد بیان می گردد.
۱) دانش آموزان خود را به تناسب رفتارها، فعالیت ها و دستاوردهای خلاق آن ها مورد تشویق قرار دهید.
۲) به دانش آموزان خود بیاموزید که نسبت به ایده ها و افکار خود حساس باشند و آن ها را یادداشت کنند.
۳) در مورد ماهیت خلاقیت و مفاهیم آن، به دانش آموزان اطلاعات لازم را بدهید.
۴) برای تخیلات و افکار نو دانش آموزان ارزش و احترامی ویژه قائل باشید.
۵) آن ها را عادت دهید که برای حل مسائل، همواره راه های متعددی را جست وجو کنند.
۶) آن ها را به مطالعه و کسب اطلاعات در زمینه های مختلف ترغیب نمائید.
۷) دانش آموزان خود را با مسائل حل نشده روبرو کنید و از آن ها راه حل های جدید بخواهید.
● نتیجه گیری
تفکر خلاق، نوعی تیزهوشی است افراد متفکر و خلاق در استنتاج از مسائل، فراتر از افکار منحصر به فرد اصیل رفته و سازمان یافته و مبتکرانه گام برمی دارند این افراد، احتمالا در خانه و کلاس که افکار غیرمعمول در آنها از ارزش بیشتری برخوردار است، پیشرفت کرده و مورد تشویق قرار می گیرند و در محیط های خشک یا بی توجه نسبت به تفاوت های فردی، اعتماد به نفس خود را از دست می دهند.
شیوه های نگرش و تفکر خلاق باید در خانه و کلاس درس آموزش داده شود پرورش و ایجاد ویژگی ها و نگرش های خلاق در کودکان، باعث رشد تفکر خلاق در آنها می شود. افراد خلاق مسائل مبهم را به خوبی تحمل می کنند و حتی گاهی لذت هم می برند.

رضا شیرازی
کارشناس امور فرهنگی و هنری
از علی آباد کتول
منابع:
کلاس خلاقیت، تألیف افشین سلیمانی
کودک تیزهوش دکتر سیلویاریم مترجم ناهید آزادمنش
مدیریت و نوآوری در مدارس تألیف احمد صافی
یادگیری و آموزش مهارت های اجتماعی و عاطفی تألیف موریس. جی الیاس ترجمه محمد فرهمندیان

منبع : روزنامه کیهان