معرفی مختصر چند مقام مهم و باستانی تنبور

● جلو شاهی
جلوشاهی از مقام های کهن تنبور است که از نشاطو جذبه خاصی برخوردار است . این مقام در اعیاد بزرگ مذهبی و یا در وقت استقبال از بزرگان و مقامات ظاهری با سرنا و دهل و در پیشواز از بزرگان معنوی یعنی پیران و پیشوایان طریقت و حقیقت با تنبور و دف اجرا می گردد.
● بایه بای
بایه بایه از مقام های قدیمی تنبور است که از حال و هوای شادی برخوردار است .این آهنگ در مراسم و اعیاد ملی و مذهبی با تنبور و یا سرنا اجرا می گردد.
● قطار
قطار از مقام های آوازی بسیار کهن است که از حالتی حماسی و عاشقانه برخوردار است . خواننده ی ایم مقام گاه بدون همراهی تنبور و گاه همراه تنبور ایم مقام را اجرا می نماید و طی آن اشعاری عاشقانه و یا حماسی که گاهی از چاشنی پند و عبرت نیز برخوردار است را زمزمه می نماید .
● سوار سوار
از مقام های باستانی است که حالات مختلف صدای پای اسب را تداعی می کند . در آغاز با ریتمی کند موسوم به دو نعل و سپس مقداری تندتر موسوم به سه نعل و بعد چهار نعل و تاخت و نشیب و فراز و در آخر کند می شود که گویی اسب از حرکت می ایستد .
● سحری
سحری یکی از مقام های بسیار ارزشمند و دلنشین باستانی تنبور است که با آواز همراه با تنبور و یا سرنا به همراهی دهل اجرا می شود . تنبور نوازان در مجالس و محافل اذکار روحانی که طی آن شب به صبح می انجامد طلوعی دیگر را نوید داده و اشعار امید بخشی که سراپا وجد و نشاط ایجاد می کند را به گوش مستمعین می رسانند و در اعیاد ملی و مذهبی نیز سرنا و دهل نوازان بر فراز بام های خود همین مقام را در وقت سحر می نوازند .
● سماع نوع اول ( سملی )
این مقام از انواع سماع است که علاوه بر حالت نشاط و شور از وقار خاصی نیز برخوردار است . این مقام را در مراسم ذکر روحانی بگاه وقوع حالات جذبه و غلبه ی شوق با تنبور و دف و یا در مراسم جشن و سرور و اعیاد ملی با سرنا و دهل و ساز های دیگر از جمله دوزله- دایره و یا موکش می نوازند .
● سماع نوع دوم ( سه جاران )
مقام سماع سه جاران یکی از زیبا ترین و غنی ترین مقام های موسیقی قدیم کردی است که بیشتر در اعیاد ملی و مذهبی با سرنا و دهل و در مراسم آئینی اهل حق با تنبور اجرا می گردد و حقیقتا اندکی ماند به آن آوازها .
● سماع نوع سوم ( بال و شان )
بال و شان به معنی دست افشان است . این مقام از آنگ و ریتمی بسیار جذاب و زیبا و ظریف برخوردار است . این مقام از مهمترین مقام های سماع در موسیقی باستانی و عرفانی تنبور است .
● گل و خار
این مقام از مقام های برجسته ی باستانی و مخصوص تنبور است که از ریتمی بسیار باشکوه و آهنگی غنی برخوردار است . شاید در گذشته های دور شعر این آهنگ مخصوص مناظره ی گل و خار بوده است که به مرور زمان استفاده از دیگر اشعار کردی نیز برای اجرای آن رایج گردیده است . ریتم این مقام سه ضربی لنگ است که ضرب اول فراختر از دو ضرب بعدی است یعنی در هفت چنگ موجود در میزان سه تای آن در ضرب اول و دوتای آن در ضرب دوم و دو تای دیگر در ضرب سوم نهفته است . این ریتم را در موسیقی کردی سه پا می نامند .

سیاوش بیرانوند
منبع : وبلاگ تنبور مست

منبع : هنر و موسیقی