اولیاء مسجد

● واقف و بانی مسجد
۱) س: واقف مسجد خود را متولی و عزل و نصب‏امام مسجد را در حیطه تولیت‏خود قرار داده است آیاصحیح است‏یا خیر؟
ج: جعل تولیت‏برای مسجد صحیح نیست‏و عزل و نصب او اثر ندارد (۱) .
۲) س: مسجدی در سال ۵۴ توسط شخصی بناشده و به نام همان شخص نامگذاری شده و مردم درطول چندین سال در این مسجد نماز خوانده‏اند و سپس توسعه داده‏اند و مقداری زمین نیز جنب مسجدخریداری نموده و فرش و منبر و سایر لوازم نیزخریده‏اند و خود بانی مسجد نیز هیچگونه ممانعتی‏نكرده،سپس مردم مستضعف مقداری آهن نیزخریداری كرده‏اند تا مسجد را به طور كلی تعمیراساسی نمایند،لاكن بانی مسجد اكنون مخالفت نموده‏و مانع ساختن و توسعه مسجد می‏باشد و حال این كه‏اولا خود ایشان عنوان مسجد را گذاشته و ثانیا اكنون‏می‏گوید:«حتی اگر به مراجع تقلید هم مراجعه كنیدمن می‏گویم مسجد را وقف نكرده‏ام و سند آن نزد من‏است و من آن را نمی‏دهم،شما اگر می‏خواهید در كناراین مسجد یك مسجدی برای خودتان بسازید».
حالا ما آهنی را كه تهیه كرده‏ایم برای همه زیر بناو با نقشه مهندسی می‏باشد و ضمنا برای محلی كه‏ایشان آن را مسجد تعیین كرده خرج زیادی كرده‏ایم،اكنون نه می‏توانیم دو مسجد در كنار هم بسازیم و نه‏می‏توانیم تعمیر اساسی مسجد را شروع و ساختمان آن را تكمیل نمائیم.خواهشمند است ما را راهنمایی‏كامل بفرمائید.
ج: سند میزان نیست،اگر وقف مسجدمتحقق شده و تحویل جهت وقف گردیده‏دیگر واقف اختیاری در آن ندارد و توسعه‏مسجد اگر ضرورت داشته باشد اشكال‏ندارد و واقف حق ممانعت ندارد (۲) .
۳) س: زمینی در بیش از بیست‏سال قبل برای‏مسجد داده شده و با پول مردم،مسجد ساخته شده،آیا صاحب قبلی زمین یا وارث آن می‏توان بگوید:من‏راضی نیستم كسی در این مسجد نماز بخواند یا خیر؟
ج: بعد از ساختن مسجد و تحویل به‏نمازگزاران نمی‏تواند رجوع كند و رضایت‏او معتبر نیست (۳) .
۴) س: آیا كسی كه مسجدی را بنا می‏كند و همه مخارج آن را می‏دهد،می‏تواند بگوید:مثلا فلان اتاق‏كه برای خادم مسجد ساخته‏ام،راضی نیستم برای كاردیگری گذاشته شود؟
ج: اگر بانی و واقف،مرافق( جاهایی كه مورد استفاده و بهره‏برداری واقع می‏شود.)مسجد رابرای استفاده بخصوص تعیین كرده،مخالفت‏آن جایز نیست ولی اگر در وقف مصرف‏خاصی تعیین نشده،استفاده در شؤون مربوطبه مسجد مانع نداد (۴) .
● متولی مسجد
۵) واقف می‏تواند برای وقف متولی(سرپرست)یاناظر مشخص كند،حتی واقف می‏تواند تعیین متولی‏وقف را به شخص دیگری واگذار كند،كه در این‏صورت تولیت وقف با همان شخصی است كه از سوی‏واقف معین شده است‏بجز در مسجد كه واقف نمی‏تواند،خود یا شخص دیگری را به عنوان متولی‏مسجد مشخص كند.پس مسجد یك مكان مومی‏است‏برای استفاده شرعی همه مسلمانان و واقف یاهیئت امناء یا دیگران،تولیتی بر مسجد ندارند (۵) .
۶) س: شخصی مقداری زمین را برای مسجدوقف كرده ولی متولی معین نكرده،اهالی، امام‏جماعت را دعوت می‏كنند و به سعی ایشان مسجد،آباد و تكمیل می‏گردد،آیا رضایت صاحب زمین درصحت نماز امام و اهالی شرط است‏یا نه؟
ج: مسجد متولی ندارد(ولی موقوفات مسجد،می‏تواند متولی داشته باشد.)و رضایت كسی‏در عبادت در آن معتبر نیست ولی‏تصرفاتی كه منافی با احترام مسجد یامزاحم نمازگزاران باشد جایز نیست (۶) .
۷) س:شخصی زمینی را وقف مسجد كرده ومصارف منافع را معین كرده است،۵۰ درصد مال امام‏جماعت،۳۰ درصد مال خادم و ۲۰ درصد تعمیرمسجد،امام جماعت و متولی را نیز معین كرده،آیامتولی حق دارد چیزی به عنوان حق التولیه بردارد وسپس در نحو مذكور تقسیم كند؟
ج: بلكه می‏تواند اجرهٔ المثل را به عنوان‏حق التولیه بردارد و سپس تقسیم كند (۷) .
آیت‏الله اراكی قدس‏سره
● اختیارات هیئت امنای مسجد
۸) س: آیا هیئت امنای مسجد می‏توانند برای‏تعمیر مسجد و سایر تصرفات بدون اجازه متولی اقدام‏كنند؟
ج: ظاهر در وقف عام تحریر است نه‏تكلیف و بنابر تحریر اصل جواز است و درمورد سؤال هیئت نمی‏توانند بدون اذن متولی تصرفات در مسجد داشته باشند ونقش متولی تنها در مساله موقوفات مسجداست (۸) .
آیت‏الله اراكی قدس‏سره
● امام جماعت
از آنجا كه نماز جماعت از برنامه‏های مهم دینی‏است كه اغلب در مساجد برپا می‏شود،و در نمازجماعت،رهبر و پیشوای نمازگزاران امام جماعت‏است،نقش و نظر او در اداره امور مساجد به ویژه درمسائل فرهنگی قابل انكار نیست،لذا می‏بینیم كه‏انجام برخی از كارها را در مسجد به نظر امام جماعت‏محول كرده‏اند و دستور به مشورت با او داده‏اند كه‏نمونه‏ای از آن در مورد نمایش فیلم در مسجد گذشت‏و به نمونه‏ای دیگر توجه كنید:
۹) «...استفاده از شبستان مسجد جهت‏برگزاری جلسات قرائت قرآن و بیان احكام شرعی و معارف اسلامی و سایر مراسم دینی و مذهبی چنانچه‏مزاحم نمازگزاران نباشد،و زیر نظر امام جماعت‏باشد،اشكال ندارد...» (۹)
آیت‏الله خامنه‏ای دامت‏بركاته
● شرایط مؤذن
۱۰) مستحب است كسی را كه برای گفتن اذان‏معین می‏كنند،عادل،وقت‏شناس و صدایش بلندباشد (۱۰) .
● وظیفه مؤذن
۱۱) مستحب است هنگام اذان گفتن اینگونه باشد:
▪ رو به قبله
▪ ایستاده
▪ با طهارت(با وضو یا غسل)
▪ در جای بلند اذان بگوید(برای آنكه مردم صدای او را بشنوند،و این مساله اكنون با بلندگوحاصل می‏شود.)
▪ دستها را به گوش بگذارد و اینگونه اذان بگوید:
▪ با صدای بلند و كشیده اذان بگوید
▪ بین جملات اذان،كمی فاصله دهد
▪ آخر جملات وقف كند
▪ در جملاتی كه كلمه مبارك‏«الله‏»قرار داد«الف‏»و«ه»را به روشنی ادا كند (۱۱) .
۱۲) اذان و اقامه،باید بعد از داخل شدن وقت نمازگفته شود و اگر عمدا یا از روی فراموشی قبل از وقت‏بگوید باطل است (۱۲) .

پی‏نوشتها:
۱) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۹۶،س ۱۴۶.
۲) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۳۶،س ۶.
۳) همان،ص ۳۳۹،س ۱۲.
۴) همان،ص ۴۶،س ۳۲۹.
۵) تحریر الوسیله،ج ۲،كتاب الوقف،ص ۸۲،م ۷۸ و ۷۹ و استفتاآت،ج ۲،ص ۳۹۶ و ۳۹۷،س ۱۴۶ و ۱۴۷ اختیار امور مساجد با حاكم اسلامی‏است(صحیفه نور،ج ۲۰،ص ۱۷۰).
۶) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۹۷،س ۱۴۸.
۷) استفتاآت،ص ۱۴۳،س ۳.
۸) استفتاآت،ص ۱۴۶،س ۱۴.
۹) اجوبهٔ استفتائات،ج ۱،ص ۱۲۴،پاسخ سؤال ۴۱۳.
۱۰) توضیح المسائل،م ۹۴۱.
۱۱) توضیح المسائل،م ۹۳۸ و ۹۳۹ و العروهٔ الوثقی،ج ۱،فی مستحبات‏الاذان و الاقامهٔ،ص ۶۰۹.
۱۲) توضیح المسائل،م ۹۳۵.

منبع : بلاغ