شناخت و اهمیت بیماری اورنیتوباکتریوز در طیور

درسال ۱۹۹۱، یک بیماری جدید تنفسی در جوجه های گوشتی در آفریقای جنوبی توسط Dupreez گزارش شد که با علایم تنفسی نسبتا" خفیفی همراه با سرفه درسن ۲۸ روزگی شروع می شد و تا پایان دوره ادامه داشت که همراه با افزایش تلفات ، کاهش رشد وکاهش بازده غذایی بود. درآزمایش های کالبد گشایی مهم ترین نشانه ، اگزودای سفید کف آلود در کیسه های هوایی خصوصا" کیسه هوایی شکمی بود. آزمایشات باکتری شناسی ، باکتری پلی مورف و گرام منفی با رشد آهسته ای را مشخص کرد که در هیچ طبه بندی شناخته شده ای تا آن زمان قرار نمی گرفت. درسال ۱۹۹۱ و۱۹۹۲ از آلمان، ۱۹۹۳ از هلند، ۱۹۹۵ از اسراییل ، ۱۹۹۴ از فرانسه و ۱۹۹۳ از آمریکا و انگلستان نیز گزارش های مشابهی ارائه شد.
● نامگذاری
در سال ۱۹۹۴، این باکتری گرم منفی پلی مورف با رشد آهسته ، توسط Van beek و سپس Van dam به نام اورنیتوباکتریوم رینو تراکئه (ORT) نامگذاری گردید.
● میزبانان
این باکتری از گونه های مختلف پرندگان ، شامل بوقلمون ، ماکیان، اردک، غاز،کلاغ، کبوتر،مرغابی، کبک، قرقاول و.... جدا شده است .
● اتیولوژی
ORT ، یک باکتری گرام منفی و پلی مورف (شامل اشکال متنوع رشته ای، چماقی،دمبلی،کوکوباسیل) غیرمتحرک و فاقد اسپور است. تاکنون وجود خار، تاژک، پلاسمید وفعالیت سمی گزارش نشده است . حداکثر رشد باکتری درشرایط انکوباسسیون ۳۷ درجه درمحیط مغذی حاوی خون گوسفند ، به مدت ۴۸ ساعت و تحت شرایط میکروآیروفیلیک با co۲ بین ۱۰-۵ درصد فراهم می شود. خصوصیات پلی مورفیک باکتری درکشت درمحیط مایع، بارزترازکشت درمحیط آگاراست. ضمنا" درمحیط مک کانکی هیچگونه رشـــــدی صورت نمی گیرد.
● جداسازی باکتری
ازریه، مغز،نای،کبد،طحال و تخمدان می توان باکتری را جدا نمود.برای سرکوب رشد دیگوباکتری ها درمحیط کشت مثل باکتری E.coli ، می توان جنتامایسین و پلی میکسین به محیط کشت اضافه نمود.
حساسیت نسبت به مواد ضد عفونی کننده
ORT حساسیت زیادی به ضد عفونی کننده های شیمیایی دارد.venno vet وffvenno ، با علظت۵/۰ درصد درمدت ۱۵ دقیقه، باعث غیرفعال شدن باکتری می شود. ولی اخیرا"، ORT درهرمنطقه جدیدی حتی درمزارع ضدعفونی شده و به ویژه درسالن های پرورش متراکم و سالن های دارای گله های با سنین مختلف دیده می شود. ضعف بهداشت و ضدعفونی نامناسب به ویژه بعد ازحذف گله آلوده باعث آلودگی فارم های مجاورمی شود وعامل آلودگی ازیک سالن به سالن دیگرمرتبا" منتقل می شود.
● بررسی سرولوژیکی
تا سال ۱۹۹۸، با کمک آزمایش ELISA و AGP ،۱۲ سروتیپ شناسایی شده است که ازA-L نامگذاری شده است. سروتیپ A ، بیشترین مدت را خصوصا" درجوجه های گوشتی دارد و ۹۵ درصد سروتیپ های جداشده از جوجه های گوشتی، ازنوع A هستند. ۵۴ درصد سروتیپ های جداشده ازبوقلمون ها نیز، ازنوع A هستند. اکنون مشخص شده است که سروتیپ های ماکیان تنوع کمتری نسبت به بوقلمون ها دارد. بین منطقه جغرافیایی ونوع سروتیپ ارتباط وجود دارد.درتشخیص و تعیین سروتیپ ها از آزمایش های ELISA ،RSA ،PCR ،AGP استفاده می شود. بین TP وOMP سروتیپ های مختلف شباهت بسیاری وجود دارد. دارد. همچنین ازنظربیماریزایی و واکنش های بیوشیمیایی ، بین سروتیپ های مختلف، شباهت زیادی وجود دارد.
● انتقال
دارای انتقال افقی از طریق آیرو سل های باکتری از راه هوا و نیز دارای انتقال عمودی، از راه تخم، کلواک و تخمدان می باشد. محققین علت گسترش سریع ORT درگله های تجارتی را انتقال عمودی می دانند.
● تشخیص تفریقی
ازآنجا که نشانه های بالینی و ضایعات کالبدگشایی ORT ، شبیه عفونت های ویروسی وباکتریایی دیگری می باشد. جداسازی وتشخیص عامل بیماری ضروری است .ORT باید ازپاستورلا مولتی سیدا، پاستورلاگالیناروم، پاستورلاهمولیتیکا، یرسینیاسودوتوبرکولوزیز، هموفیلوس پاراگالیناروم و ریمولا آناتیژستیفر تفریق شود. برای تشخیص اولیه، ازنای ، ریه و کیسه های هوایی نمونه گیری به عمل می آید.
● نشانه های بالینی
مهم ترین نشانه های کلینیکی عبارتنداز: تورم کیسه های هوایی، پنومونی، تورم استخوان، مننژیت، عفونت مفاصل ، کاهش تولید، افسردگی،تنگی نفس،سرفه،ترشحات بینی،مرگ ناگهانی،تورم سرو صورت،کاهش کیفیت پوسته و...
● نشانه های میکروسکوپ
مهم ترین نشانه های میکروسکوپی عبارتنداز: تجمع ادم وفیبرین و وجود ماکروفاژهای فراوان وهتروفیل ها، حجم زیادخون درریه ها ومجاری هوایی و برونش ها، نکروز انعقادی کانونی درریه، ترومبوز،اگزودای فیبرینی مجاری هوایی، پرخونی کبد وطحال،لمفوسیتی خفیف و تجمع هتروفیل ها درسیاهرگ باب کبدو...
● نشانه های کالبدگشایی
مهم ترین نشانه های کالبد گشایی عبارتنداز:
▪ پرخونی وادم ریه ها،
▪ ندول هایی به اندازه ۳-۱ میلی متر درسطح ریه ها،
▪ سفت شدن ریه ،
▪ پرخونی احشاء،
▪ هیپروتروفی کبد،
▪ تغییرشکل تخمدان،
▪ آرتریت،
▪ پریتونیت،
▪ سینوزیت،
▪ پریکاردیت و...
● درمان :
حساسیت باکتری به آنتی بیوتیک ها، چندان قابل اطمینان نیست و به منشا سویه بستگی دارد. درآلمان ۹۰ درصد سویه ها به انروفلوکسازین مقاوم هستند ولی درفرانسه وبلژیک به انروفلوکسازین حساس هستند. مقاومت اکتسابی باکتری به لینکومایسین،تایلوزین، دوکسی سایکلین و فلومکوئین گزارش شده است.درهلند تمامی سویه ها به تتراسایکلین وآمپی سیلین حساس هستند وبه فلومکوئین مقاوم هستند.درآلمان، ۹۰ تا ۱۰۰ درصد سویه ها به آمپی سیلین و پنی سیلین و تایلوزین و آموکسی سیلین حساس هستند ولی به انروفلوکسازین، نئومایسین، تریتوپریم و سولفانامید مقاوم هستند. درآمریکا تمامی سویه ها به آمپی سیلین و تایلوزین و اسپکتینومایسین حساس هستند. استفاده از کلرتتراسایکلین درآب آشامیدنی به میزان ppm ۵۰۰ به مدت ۵-۴ روز و آموکسی سیلین درآب آشامیدنی به میزان ppm ۲۵۰ به مدت ۷-۳ روز مؤثر بوده است.درکرواسی، مؤثرترین آنتی بیوتیک، اکسی تتراسایکلین گزارش شده است، درعین حال اریترومایسین، پنی سیلین و تیلمیکوزین هم مؤثربوده است .
● کنترل و پیشگیری
به دلیل اینکه هنوز جنبه های مختلف عفونت ORT ، مشخص نشده است، روش های پیشگیری نیز چندان مشخص نیست . رعایت اصول بهداشتی، مدیریت مناسب و کاهش استرس، موجب به حداقل رساندن باکتری درمحیط زندگی پرنده می شود. بهترین روش پیشگیری، واکسیناسیون می باشد. واکسیناسیون با واکسن روغنی غیرفعال، درکاهش علایم بیماری مؤثر بوده است. واکسیناسیون به همراه باکترین، نیزمؤثرگزارش شده است. بهترین نتیجه واکسیناسیون زمانی حاصل می شود که مادران گوشتی را واکسینه کنیم تا جوجه های گوشتی بتوانند با تیترآنتی بادی مادری تا ۴-۳ هفتگی علیه بیماری مقاوم باشند. استفاده ازواکسن زنده هنوز مورد تردید محققان می باشد. گزارش شده است که واکسن زنده، برای ایجاد محافظت علیه ORT ، مؤثربوده است.
● مطالعات درایران
اولین گزارش جداسازی باکتری ORT ازطیور صنعتی درایران، مربوط به سال ۱۳۷۸ می باشد که باکتری ازریه و نای جوجه های گوشتی مبتلا به پنومونی و ازسینوس زیرچشمی پولت های تخمگذار مبتلا به سینوزیت جدا شد. درآزمایش تعیین حساسیت نسبت به آنتی بیوتیک ها، بیشترین میزان حساسیت دربرابر آنتی بیوتیک های سفازولین، تیامولین، سفرادین، سفالکسین، کلرامفنیکل ودردرجه بعدی حساسیت متوسط به انروفلوکسازین، فلومکووین، آموکسی سیلین، باسیتراسین، پنی سیلین و داکسی سیلین نشان داده شد و نسبت به فورالتادون، نئومایسین، فورازولیدون، اسپکتینومایسین، لینکومایسین، تایلوزین، تریتوپریم، کوتریموکسازول،تتراسایکلین واکسی تتراسایکلین مقاومت گزارش شد.

سید مسعود شیخ الاسلامی
نشریه دنیای کشت و صنعت

منبع : موسسه مرغداری ایران