آرکائوپتریکس

● آناتومی:
آركائوپتریكس(به معنای پرنده بالدار قدیمی) نوعی پرنده ماقبل تاریخ است كه۱۵۰ میلیون سال قبل، در طی دوره ژوراسیك، كه بسیاری از دایناسورها می زیستند،‌ زندگی می كرد. آركائوپتریكس، یكی از قدیمیترین پرندگان شناخته شده است.
به نظر می رسد كه بخشی از آركائوپتریكس پرنده و بخشی دیگردایناسور باشد. برخلاف پرندگان پیشرفته امروزی، آركائوپتریكس دارای دندان بود و بر روی هر بال سه چنگال داشت و دارای استخوان جناغی مسطح، دنده های شكمی(گاسترالیا) و دمی بلند و استخوانی بود. مثل پرندگان مدرن امروزی، دارای پر، بدنی سبك وزن با استخوانهای توخالی، استخوان جناغ و انگشتان اصلاح شده بود. به علاوه این جانوركه به اندازه یك كلاغ بود، می توانست در مسافتهای كوتاه پرواز كندوخیلی خوب هم پرواز نمی كرد. اگر چه این پرنده دارای پر بود و می توانست پرواز كند، اما شباهتهایی هم به دایناسورها داشت كه شامل دندانها،‌جمجمه، نبود منقار سفت و ساختار استخوانی بدنش می باشد. طول بالهای آركائوپتریكس حدود۵/۱ فوت(۵/۰ متر) و طول بدنش از منقار تا نوك، حدود ۱ فوت(۳۰ سانتیمتر) بود. وزن آن احتمالا حدود ۱۱ تا ۱۸ اونس(۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم) بوده است.
دیرینه شناسان تصور می كنندكه آركائوپتریكس،‌ در طی تكامل نابود شد و تروپودهای كوئلوروساریان(گروهی از دایناسورها كه شامل درومائوزاروس، دینونیكوس،‌ اوتاراپتور و ولوسیراپتور می باشند) منجر به پیدایش پرندگان شده اند.
● فسیلها:
فسیلهای جزیی شگفت آوری از آركائوپتریكس ها در آهكهای ریزدانه ژوراسیك، در جنوب آلمان كشف شده اند. این آهكهای ریزدانه در فرآیندهای لیتوگرافیك به كار می روند از این رو به نمونه های اولیه آركائوپتریكس، نام لیتوگرافیكا داده شد. نخستین فسیل آركائوپتریكس(یك پر) در سال ۱۸۶۰، در نزدیكی سولن هوفن آلمان كشف شد و در سال ۱۸۶۱، توسط دیرینه شناس آلمانی، هرمن وان میرنامگذاری شد. در همان سال، وی نخستین نمونه آركائوپتریكس را كشف كرد. علاوه براین پر، ۸ نمونه فسیل آركائوپتریكس هم كشف شده است.
منطقه سولن هوفن در طی دوره ژوراسیك، لاگونی راكد بوده است(اروپا در این زمان، به صورت یك سری جزیره بوده است). آب لاگون در نزدیكی كف آن، اكسیژن كمی داشته و یا فاقد اكسیژن بوده است و این شرایط به حفظ بسیاری از جانوران مرده كمك كرده و شانس تشكیل فسیل را افزایش می دهد زیرا بعد از مرگ، تجزیه و فساد در آبهای فاقد اكسیژن بسیار آهسته صورت می گیرد.
فسیلهای پرندگان ، كمیاب هستند زیرا استخوانهای پرندگان توخالی و تردهستند و معمولا به جای فسیل شدن، نابود شده و خراب می شوند. هرچند تعداد كمی فسیل از پرندگان ژوراسیك، كرتاسه میانی،‌ ائوسن و میوسن- پلیوسن كشف شده است.
● منشا پرندگان:
در سال ۱۸۶۸، توماس هنری هوكسلی، عنوان كرد كه آركائوپتریكس، پرنده ای انتقالی بوده كه بسیاری از ویژگیها و عوارض خزندگان را دارا می باشد. با بررسی فسیلهای آركائوپتریكس و كامپسوگناتوس،‌ دایناسوری در اندازه پرندگان و پرنده مانند، هوكسلی مطرح كرد كه پرندگان و خزندگان اجداد مشتركی به وجود آمده اند. در دهه بعد، نظریه هوكسلی، اهمیت خود را از دست داد و تنها یك قرن بعد، در دهه ۱۹۷۰ مورد توجه مجدد قرار گرفت(بعد از تحقیقات بیشتر).
در سال ۱۹۸۶، گوتیر، بیش از صد ویژگی پرندگان و دایناسورها را مورد بررسی كرد و نشان داد كه پرندگان متعلق به گروهی از دایناسورهای كوئلوروزاریان هستند(گوتیر، ۱۹۸۶، مونوفیلی ساریچیان و منشا پرندگان در: منشاپرندگان و تكامل پرواز، تاریخچه علوم آكادمی كالیفرنیا، شماره ۸).
● طبقه بندی:
· قلمرو(جانوران)
· شاخه مهره داران(دارای طناب عصبی پشتی هستند كه در مغز خاتمه می یابد)
· رده آركوزاریا(دیاپسیدها با دندانهای سرپیچی و غیره)
· راسته ساریچیا- دایناسورهای جهنده(یا راسته آركائوپتریگیفرم).
· زیرراسته تروپودا- گوشتخواران دو پا.
· تتانورا- تروپودهای تكامل یافته سه انگشتی.
· روراسته كوئلوروزاریا- درندگان سبك وزن و تندرو با استخوانهای توخالی و مغز بزرگ.
· خانواده آركائوپتریدا
· جنس آركائوپتریكس.
گونه ها- آركائوپتریكس لیتوگرافیكا(گونه نوعی كه در سال ۱۸۶۱، توسط هرمن وان میرنامگذاری شد)، آركائوپتریكس باواریكا(ولن هوفر،۱۹۹۳).
● فعالیتهای آركائوپتریكس:
آركائوپتریكس(آركائوپتریكس تلفظ می شود)، قدیمیترین پرنده شناخته شده است. این پرنده،در طی دوره ژوراسیك، حدود۱۵۰ میلیون سال قبل،كه بسیاری از دایناسورها می زیستند،‌ زندگی می كرد. دیرینه شناسان تصور می كنندكه آركائوپتریكس،‌ در طی تكامل نابود شد و تروپودهای كوئلوروساریان(گروهی از دایناسورها كه شامل درومائوزاروس، دینونیكوس،‌ اوتاراپتور و ولوسیراپتور می باشند) منجر به پیدایش پرندگان شده اند.
● تغذیه: آركائوپتریكس، گوشتخوار بود وحشرات و جانوران كوچك دیگر را می خورد.
● فسیلها: هفت اثر فسیلی جزیی از این پرنده ابتدایی در آلمان یافت شده است. آركائوپتریكس، در سال ۱۸۶۱، توسط دیرینه شناس آلمانی هرمن وان میر نامگذاری شد.
● طبقه بندی: خانواده جانوران، شاخه مهره داران، رده اوس، جنس آركائوپتریكس، گونه لیتوگرافیكا(وان میر،۱۸۶۱)، باواریا(ولن هوفر، ۱۹۹۳).

منبع : پایگاه داده های علوم زمین کشور