تازه‌های چشم خشک

خشکی چشم یک مشکل عادی نیست و موضوعی است که در سالیان اخیر بیشتربه آن پرداخته شده است. شکایت خشکی چشم بنا به گفته‌ی ‌متخصصان، به طور کامل و یکنواخت توسط بیماران توصیف نمی‌شود.
تحقیقات جدید، یافته‌های تازه، استانداردهای جدید، محصولات و درمانهای جدید را عرضه داشته است.
به عبارتی خشکی چشم یک بیماری چند فاکتوری اشک و سطح چشم است و علائم آن شامل: ناراحتی، اختلال بینایی، تزلزل در لایه‌ی اشکی همراه پتانسیل آسیب به سطح چشم است با افزایش اسمولاریته‌ی لایه‌ی اشکی و التهاب سطح خارجی چشم می‌باشد (شکل ۱ ).
لایه‌ی اشکی از ۳ بخش مجزا و مشخص تشکیل شده:
خارجی‌ترین لایه، لیپیدی است. میانی زلالیه وآنکه تماس مستقیم با اپی تلیوم قرنیه دارد لایه‌ی موسین است.
بر اساس تحقیقات جدید روشن شده که اگر چه ۳ لایه‌ی اشکی وجود دارد اما به آن وضوحی نیست که قبلاً تصور می‌شد.
محتویات هر لایه‌ی اشکی با هم تداخل داشته و هر ۳ لایه ازآنچه که در گذشته تصور می‌شد، پیچیده‌ترند.
این یافته‌ها و شناخت زیر گروههای چشم ‌خشک، سبب پیشنهادهای درمانی تازه‌یی شده است.
● علل و شدت خشکی چشم:
۲ علت مهم خشکی چشم یکی خشکی تبخیری و دیگری خشکی ناشی از کمبود اشک است.
خشکی تبخیری همراه است با اشکال درلایه‌ی لیپیدی که در نتیجه باعث از دست رفتن مقدار زیادی آب از سطح خارجی چشم می‌شود، در حالی که کمبود مایع زلالیه (نوع دوم) ناشی از اشکال در ترشح اشک است. هر دو گروه به چندین زیر گروه تقسیم‌بندی می‌شوند:
● ۲ زیرگروه بزرگ برای نوع اول شامل :
۱) Intrinsic (علت داخلی) مثل اختلال غدد میبومین
۲) Extrinsic (خارجی) مانند بیماریهای سطح چشم
● ۲ زیرگروه بزرگ برای نقص تولید اشک شامل:
۱) سندرم چشم خشک شوگرن
۲) سندرم چشم خشک غیرشوگرن مانند چشم خشک سنی
در یک بررسی در۱۵۸۴ بیمار مراجعه کننده شیوع نسبی خشکی چشم دریک معاینه‌ی ساده‌ ارزیابی شد، تقریباً از هر ۱۰ نفر یک نفر مبتلا به خشکی چشم بودند و این میزان در افراد بالاتر از ۴۰ سال شدت بیشتری داشت (۱/۲۰ درصد) که درمقایسه با افراد زیر ۴۰ سال (۳/۷ درصد) بود. خشکی چشم ناشی از لایه‌ی لیپیدی شایعترین زیر گروه بیماری و درحدود ۳۷% کل خشکی‌های چشم را شامل می‌شد. نقص در تولید اشک تقریباً حدود ۱۶% بود (شکل۲).
● راههای جدید بررسی خشکی چشم:
لایه‌ی اشکی پایدار در چشم طبیعی و غیر خشک وجود دارد. لایه‌ی اشکی ناپایدار دلیل بر خشکی چشم است.
۲ علت ناپایداری لایه‌ی اشکی کمبود لیپیدو کمبود موسین است.
در بیماری که خشکی چشم ناشی از گرفتاری لایه‌ی لیپیدی باشد میزان تبخیر ۴ برابر بیشتر از چشم سالم است. مهمترین علل لایه‌ی لیپیدی جلوگیری از تبخیر لایه‌ی اشکی است. ثبات لایه‌ی اشکی حداقل میزان تبخیر را دارد. لایه‌ی لیپیدی به لایه‌ی اشکی کمک می‌کند تا ساختار آن ثبات داشته باشد. به علاوه در تداخل با لایه‌ی زلالیه و سایرمحتویات مانند موسین و پروتئین می‌باشد.
اصلاح لایه‌ی لیپید در خط اول درمان بوده چرا که عمل آن بسیار حیاتی است:
۱) باعث جلوگیری از تبخیر رطوبت از لایه‌ی زلالیه می‌شود.
۲) باعث فراهم کردن حالت روغنی لایه‌ی‌اشکی و کشش لایه‌ی اشکی و کاهش اصطکاک م‌یگردد.
۳) سبب صافی و همواری قرنیه و سطح شفاف انعکاسی در جهت تأمین دید خوب می‌شود.
سعی در ساخت لایه‌ی موسینی سطح چشم برای کاهش نشانه‌های خشکی انجام شده است.
لایه‌ی موسینی به عنوان سیستم داربست در کل لایه‌ی اشکی عمل می‌کند.
ضایعه و یا اشکال در لایه‌ی موسین سبب ناپایداری لایه‌ی اشکی و نازک شدن لایه‌ی زلالیه و کم شدن حجم اشک و خشک شدن قرنیه می‌گردد.
● درمان خشکی چشم:
به صورت عادی اکثر متخصصان تشخیص شدت بیماری خشکی چشم را داده (خفیف - متوسط - شدید) و درمان را هم انجام می‌دهند.
بعضی از نرم‌کننده‌های چشمی برای نوع خفیف تا متوسط به کار می‌رود، در حالی که بقیه‌ی عوامل را به صورت رزرو و برای موارد خیلی شدید نگه می‌دارند.
براساس تحقیقات جدید متخصصان، باید علل اساسی خشکی چشم را در نظر داشته باشند.
اکثریت بیماران از کاهش حجم اشک خود در اثر تبخیر و یا ایراد در دستگاه اشکی خود مطلع اند و لذا با تقویت لایه‌ی لیپیدی منتفع خواهند شد.
اگر چنانچه تقویت لایه‌ی لیپیدی به تنهایی کافی نباشد، سعی در بازسازی لایه‌ی لیپیدی تجویز می‌شود.
۲ ترکیب از شرکت باش اندلمب Soothe XP (Emollient) لوبریکان که سبب بازسازی لایه‌ی لیپیدی می‌گردد و دیگری قطره‌ی Soothe/Preservative Free-Longlasting Lubricant که باعث تقویت لایه‌ی موسینی تخریب شده می‌گردد.
البته هر۲ ترکیب سبب راحتی بیمارانی می‌شود که مبتلا به نوع خفیف ملایم ویا شدید خشکی چشم هستند. اما همچنان دیدگاه قبلی برای بازسازی لایه‌ی اشکی مؤثر خواهد بود. هر۲ ترکیب بالا براجزای متفاوت لایه‌ی اشکی مؤثر بوده و بنابراین تکمیل کننده هستند.
باز هم تکرارمی‌شود خشکی چشم یک بیماری ساده نیست و تحول در درمان آن سبب شده تا در تسکین علائم بیماری مؤثر باشد

دکتر محمدحسین کوچک زاده
چشم

منبع : هفته نامه پزشکی امروز