انواع ماهی پرورشی

● ماهی های پرورشی بطورکلی دو گونه اند :
▪ انواع ماهی گرمابی
▪ انواع ماهی سرد آبی
● تاریخچه پرورش ماهی در ایران
اولین تکثیر مصنوعی ماهی در ایران به سال ۱۳۰۱ بر میگردد که با تکثیر ماهیان خاویاری آغاز شد اما پرورش ماهی گرمابی در ایران به دهه ۴۰ بر می گردد . لزوم حذف علوفه در تالاب انزلی دولت وقت را مجبور به مبارزه با گیاهان عالی رشد یافته در مرداب که پس از مرگ و میر میزان رسوبات را افزایش و میزان اکسیژن محلول در آب را کاهش میدهد ‎‎‏‎‎‎؛ نمود. در نتیجه ماهی آمور را از روسیه و چین به این اکوسیستم معرفی کرد.
با توجه به استقبال از ماهیان پرورش یافته مراکز تکثیر نیز در کشور بوجود آمد و اکنون نزدیک به بیست مرکز تکثیر کپور ماهیان در کشور وجود دارد. مساحت کل مزارع پرورش ماهی در کشور هشت هزار هکتار میباشد که حدود شصت هزار تن ماهی گرم آبی تولید می شود .
هر نوع ماهی در محدوده حرارتی مشخصی به خوبی تغذیه و رشد مناسب خواهد داشت و سایر اختصاصات عمده ماهیان چنین است: بدن دوکی شکل ؛عموما دارای فلس ؛ داشتن اندام حرکتی به نام باله های شنا ؛ تنفس توسط آبشش و از اکسیژن محلول در آب ؛ داشتن کیسه شنا ؛ وجود خط حسی جانبی در پهلو ها ؛ فقدان گوش خارجی ؛ فقدان بینی داخلی ؛ نمو کم مغز ؛ تولید مثل از طریق تخم ریزی و لقاح خارجی در آب .
● ماهیان گرم آبی :
از ویژگیهای بارز آنها پزیرش شرایط گرما است . مهمترین گونه های پرورش موجود در کشور عبارت است از :
▪ کپور ماهیان چینی شامل :کپور نقره ای ؛ آمور ؛ کپور معمولی ؛ سر گنده ( بیگ هد)
▪ کپور ماهیان هندی شامل :کاتلا ؛ روحو ؛ بیریگال و کالباسو
▪ کپور سیاه ؛ خامه ماهی ؛ لای ماهی ؛ کفال و …. از ماهیان پرورشی دیگر می باشند.
● خصوصیات فیزیکی آب :
▪ دما : در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد به بالا خوب تغذیه ؛ رشد و تکثیر مکنند بهترین شرایط رشد آنها بین ۲۸-۲۵ درجه سانتیگراد است در دمای بالای ۳۳ درجه سانتیگراد دچار خفگی می شوند و در دمای زیر ۱۳ درجه سانتیگراد بیمار و در دمای زیر ۸ درجه سانتیگراد به خواب زمستانی می روند.
▪ شفافیت : آبهای زلال و شفاف فاقد میکرو ارگانیسمهای لازم برای رشد و نمو ماهیان است و آبهای دارای کدورت مناسب این ویژگی را دارند که میتواند باعث رشد و نمو ماهی گردد .
● خصوصیات شیمیائی آب:
▪ تولید اکسیژن محلول در آب اکسیژن محلول در آب از سه مبع اصلی زیر تامین می شود.
ـ از طرق عملیات مکانیکی (هواده) که این دستگاه باعث تزریق اکیسژن به آب از طریق پمپ کردن هوای اطراف به درون آب می باشد.
ـ نفوذ اکسیژن هوا از طریق ایجاد امواج د رلایه های سطحی
ـ اکسیژن حاصل از عمل فتوسنتز گیاهان موجود د رآب
▪ گاز کربنیک محلول در آب: این گاز به مقدار فراوان با آب ترکیب میشود که ماده اصلی در عمل فتوسنتز میباشد.
▪ PH آب : که بیانگر حالتهای اسیدی ؛ قلیائی و خنثی بودن آب را می رساند . PH کمتر از ۷ را اسیدی ؛ PH بیشتر از ۷ را قلیائی و PH ۷ را خنثی نام نهاده اند. د امنه PH آب برا ی پرورش ماهیان گرم آبی بین ۵/۸ – ۳/۷ می باشد . دامنه کشندگی PH در ماهیان گرم ابی کمتر از ۴ و بیشتر از ۱۱ می باشد .
● روش های مختلف پرورش ماهیان گرم آبی
▪ پرورش ماهی از نظر سن یا اندازه ماهی : د راین روش تولید ماهی به سه مرحله تقسیم می شود:
ـ تولید لارو تا بچه ماهی نورس
ـ تولید بچه مای نورس تابچه ماهی با و مناسب برای پرورش ماهی
ـ تولید ماهیان بازاری
▪ پرورش ماهی از نظر ترکیب گونه : در این روش ؛ پرورش امکان دارد بصورت تک گونه ؛ دو گونه و یا چند گونه باشد که در صورت افزایش بازده استخر پرورش ماهی اکثر پرورش دهندگان از روش چند گونه ای استفاده می کنند.
▪ پرورش ماهی از نظر تراکم کشت د راستخرها
ـ پرورش به صورت گسترده و غیر متراکم با استفاده از تولیدات طبیعی آب و عدم استفاده از غذای دستی
ـ پرورش به صورت نیمه متراکم که ۶۰ تا ۹۰ درصد غذای ماهی از طریق کود دهی و غذای طبیعی تامین میشود و بقیه غذا بصورت دستی خواهد بود.
ـ پرورش بصورت متراکم که ۵۰ تا ۶۰ درصد غذای ماهی از طریق کود دهی و غذای طبیعی تامین می شود و بقیه غذا بصورت دستی خواهد بود.
ـ پرورش بصورت فوق متراکم این روش مختص ماهیان با ارزش اقتصادی بالا همچون ماهی قزل آلا می باشد .

زینب کیارستمی - معاون آموزشگاه

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان