آیین‌های محرم و کارکردهای اجتماعی

همه زیر یك سقف بزرگ
۱. ماه محرم برای هر ایرانی، از هر طبقه فكری، اجتماعی، فرهنگی و با هر نوع تربیت و پرورشی معنای خاصی دارد. جدای از بعد مذهبی - تاریخی، شركت در آیین‌های بزرگداشت امام حسین (ع) و یارانش نوعی پاسخ به درون است. محرم و عاشورا در خون ما شیعیان جاری است. فرقی هم نمی‌كند كه تا چه حد بر مظاهر و آداب عبادی فردی و اجتماعی و پافشاری می‌كنیم. محرم انگار چیز دیگری است.
۲. كدام یك از ما كه در نقطه‌ای از ایران متولد شده و زندگی كرده است، می‌تواند ادعا كند در مراسم عزاداری ماه محرم شركت نكرده؟ حتی اگر تظاهر به بی‌اعتقادی نزد برخی‌ها متداول شده باشد، آیا حضور در این آیین را هم می‌تواند كتمان كند؟ درحالی كه برخی‌ها در بوق بی بندوباری نسل جوان می‌دمند، آیا گذری در خیابان‌ها و سرك كشیدن داخل تكیه‌ها و حسینیه‌هایی كه در این ماه دایر می‌شوند، جز برخورد با جماعت جوانی كه این اماكن را پر كرده اند، نتیجه دیگری هم دارد؟ آیا حداقل چهره‌هایی را كه ده روز از سال را نوع دیگر می‌پوشند، حرف می‌زنند، رفتار می‌كنند... نوع دیگر زندگی می‌كنند، نمی‌توان تشخیص داد؟ فرقی نمی‌كند كه صورت شان را می‌تراشند یانه، موی شان را مد روز آرایش كرده اند یا نه، مهم این است كه حرمتی را پاس می‌دارند و به پیشوایی كه صدها سال پیش بر ظلم شورید و سر تسلیم فرود نیاورد، عمیقاً عشق می‌ورزند. برای آنها محرم چیز دیگری است.
۳. واقعیت این است كه هرسال اغلب حاضران در آیین های عاشورایی را جوانان تشكیل می دهند. این جوانان با هم متفاوت اند و این تفاوت را نمی شود كتمان كرد. اما چه اهمیتی دارد؟ نام مقدس یك معصوم و شرح ویژگی ها، زندگی، قیام و مصائبش بهانه ای است برای گرد آمدن جوانانی از طیف های گوناگون زیر یك سقف. اگر جنبه‌های اعتقادی، مذهبی و تاریخی عاشورا پراهمیت است، آیا كاركرد اجتماعی و روانی آیین‌های عاشورا را می‌توان ناچیز انگاشت؟ آیا جز نام مقدس و پربركت امام حسین (ع) پدیده دیگری تا این حد می‌تواند زمینه ساز اشتراك و وفاق میان آحاد مختلف اجتماع بزرگ ما شود؟
۴. امسال با نزدیك شدن به ایام ماه محرم، بسیاری از بزرگان مذهبی نسبت به رعایت حرمت قیام عاشورا و لزوم پرهیز از تحریف و اغراق در نوحه سرایی‌ها و ذكر مصیبت‌ها هشدار دادند. دغدغه این بزرگان _ از مراجع عظام تا دولتمردان و سیاست ورزان _ چیست؟ واكنش جامعه روبه رشدی كه روز به روز میزان آگاهی، اطلاع و عقلانیتش نسبت به جمیع امور افزایش می‌یابد، در برابر تحریف‌هایی كه از سر غفلت و احساساتی گری افراطی، تقدس و حرمت این واقعه مهم دینی مان را مخدوش می‌كند چیست؟ آیا میان این دو سؤال نسبتی برقرار نیست؟ آیا بزرگان ما نگران برخورد جوانان با این نوع تحریف‌ها نیستند؟ آیا این تحریف‌ها نمی‌تواند آن اشتراك و وفاق زیر سقف بزرگ محرم را در دراز مدت آسیب پذیر كند؟
۵. عقلای سیاست و حكومت كه همواره نسبت به لزوم همبستگی ملی رهنمود داده‌اند، در شرایط حساس كنونی ایران در جهان از چه گزینه هایی برای تقویت این همبستگی استفاده می‌كنند؟ برای ایرانی شیعه كه گوشت و خونش به عشق امام حسین (ع) آمیخته است، برپایی درست و منطقی آیین‌های بزرگداشت آن امام الگوی مناسبی است. وقتی در ایام محرم، ایرانیان فارغ از دغدغه‌های روزمره و جدا از دسته بندی‌های اجتماعی و طبقاتی گردهم می آیند تا هریك بنا به اعتقاد خود بهره ای ببرند، آیا نمی توان از این گردهمایی بزرگ برای رسیدن به همبستگی ملی بهره برد؟ قرن‌ها پیش معصومی به دعوت مردمانی از یك دیار راه به سوی آنان طی كرد و گسست اتحاد میان مسلمانان آن دیار باعث واقعه‌ای شد كه تا قیامت اندوهش با ماست. وقتی از عبرت‌های عاشورا سخن به میان می‌آید، چگونه نمی‌توان آفت دودستگی و افتراق را از یاد برد؟ به بركت نام و یاد آن معصوم مظلوم، هنوز هم گردهم می‌آییم تا یادش را گرامی داریم. آیا این بهترین فرصت برای مشق همبستگی و گریز از دودستگی نیست؟ پویایی و جریان یافتن آن واقعه عظیم در طول تاریخ واضح‌تر از این می‌تواند جلوه گر باشد؟ این فرصت ارزشمند را از دست ندهیم.

منبع : روزنامه ایران