شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا
محمدحسن امین الضرب
برجسته ترین بازرگان قرن نوزده ایران و اولین سرمایه گذار صنعتی در ایران حاج محمدحسن اصفهانی معروف به کمپانی و ملقب به امین دارالضرب __ مخففاً امین الضرب __ حوالی ۱۲۵۱ه . ق (مطابق ۱۲۱۴ شمسی و ۱۸۳۵م) در شهر اصفهان به دنیا آمد. پدرش آقا محمدحسین و مادرش بی بی ماه خانم در اصل از مردم خوی بود. ۱ محمدحسن خواندن و نوشتن فارسی و خوشنویسی قرآن را در مکتب خانه آموخت. ۲ او پس از فوت پدر برای کسب و کار به تهران آمد و مشغول تجارت شد. سرنوشت محمدحسن هنگامی دگرگون شد که با بازرگانی به نام پنایوتّی (panayotti) که نماینده یک شرکت یونانی در تهران بود مشغول به کار شد. بر اساس برخی اسناد محمدحسن فوت و فن بازرگانی داخلی و خارجی را از پانایوتّی آموخت. ۳ چون درستکار و مردمدار بود، در اندک زمانی اعتماد همگان را جلب کرد و کارش رونق یافت. کم کم قبول برات بزرگان و رجال او را به شهرت رساند و با درباریان و شخص شاه ارتباط پیدا کرد. ۴ حاج محمدحسن با کمک علی اصغر خان امین السلطان کارهای دولتی را نیز به فعالیتهای اقتصادی و تجاری خود افزود . کار ادارهٔ ضرابخانه و حقوق انحصاری آن و در نتیجه لقب " امین الضرب " به او داده شد. در مورد نحوه کار او در ضرابخانه بحث بسیار است که در این نوشته نمی گنجد. ۵
از خدمات و تأسیساتی که امین الضرب به وجود آورد می توان به این موارد اشاره کرد:
۱) ایجاد خط راه آهن بین محمودآباد و آمل ۱۳۰۸ق
۲) احداث کارخانه برق
۳) احداث کارخانه بلورسازی ۱۳۰۵ق
۴) تأسیس کارخانه چینی سازی در تهران
۵) ایجاد کارخانه ابریشم تابی و ابریشم بافی
۶) بنای کاروانسرای حسن آباد میان راه تهران – قم
۷) ساخت راه افجه به تهران
۸) پیشنهاد تأسیس بانک در ۱۲۹۶ق
۹) اقدام مهم دیگر او پیشنهاد احداث اولین کارخانه ذوب آهن ایران در ۱۳۰۴ق بود که امتیاز آن را از شاه گرفت، اما موفق به اجرای آن نشد نام برد.
امین الضرب بجز زمینه های اقتصادی و تجاری در امور عمومی و عام المنفعه نیز دخیل و فعال بود. به طور مثال چون گروهی از رجال دانشور عصر مظفری " انجمن معارف " را برای توسعه مدارس و گسترش فرهنگ جدید تشکیل دادند عضویت آن را پذیرفت. خدمت دیگر او که نیکنامی برایش به ارمغان آورد، خرید مقادیر بسیار گندم در قحطی سال ۱۲۸۸ق از مازندران و حمل آن به تهران بود که موجب نجات مردم از مرگ حتمی شد. ۶دولتمردان عصر ناصری برای افزایش درآمد خود به اعطای امتیازاتی به کشورهای بزرگی که در ایران به رقابت تجاری و سیاسی با یکدیگر مشغول بودند دست زدند که مضر به منافع کشور بود و امکان سوء استفاده این کشورها را از وضع موجود بیشتر می کرد، اما به سبب مخالفت و اعتراض عمومی و فتوای میرزای شیرازی، دو امتیاز تجاری که به انگلستان داده شده بود، یعنی امتیاز بهره برداری از معادن به رویتر و امتیاز انحصاری خرید و فروش تنباکو به ماژور تالبوت لغو گردید. گرچه در مرحلهٔ نهایی تحریم استعمال تنباکو از سوی علما باعث لغو قرارداد شد، اما نقش تجار، از آن جمله امین الضرب را نیز در این جریان نمی توان اندک دانست. به عنوان یکی از تجار متنفذ کشور که با شاه و امین السلطان نیز روابطی نزدیک داشت، امین الضرب رابط میان جامعهٔ بازرگانان از سویی و دربار و دولت از سوی دیگر، بود. سیدجمال الدین اسدآبادی در دو سفر خود به ایران در خانه امین الضرب اقامت گزید و او را شیفته و مرید خویش کرد. امین الضرب از کمک مالی به سیدجمال هنگام اقامت او در روسیه، و حتی پس از آنکه به خواری از ایران رانده شد، کوتاهی نکرد. دوستی او با سیدجمال الدین و حمایتش از او ناشی از این باور بود که اسدآبادی مردی به راستی روحانی و مرشدی مذهبی است که هدفی جز پیشبرد اسلام ندارد. هر دو در اعتقاد به ضرورت اصلاحات در جوامع اسلامی به ویژه در ایران همرأی بودند. در دید امین الضرب سید جمال الدین اسدآبادی رهبر مؤثری برای انجام این گونه اصلاحات در جهان اسلام بود. از مظاهر اعتقادات عمیق مذهبی امین الضرب و اشتیاقش به افزایش سطح آموزش عمومی اقدام او به تکثیر بحارالانوار در ۲۲ جلد به هزینه شخصی و توزیع رایگان آن بود. وی به احداث بناها و نهادهای عام المنفعه و ساختن حجره برای طلاب در اماکن مذهبی نیز علاقه ای مخصوص داشت. ۷ سرانجام امین الضرب در ۸ شعبان ۱۳۱۶ق (مطابق اول دی ماه ۱۲۷۷ و دسامبر ۱۸۹۸م) درگذشت ۸ و جنازه اش را به نجف برده و در جنب گلدسته ایوان حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) به خاک سپرده شد. ۹
اکبر مشعوف
۱. اصغر مهدوی و ایرج افشار، یزد در اسناد امین الضرب، سالهای ۱۲۸۸ -۱۳۳۰ قمری، تهران: فرهنگ ایران زمین، ۱۳۸۰، ص ۱۵؛ شیرین مهدوی، زندگینامه حاج محمدحسن کمپانی امین دارالضرب، ترجمه منصوره اتحادیه؛ فرحناز امیرخانی حسینک لو (تهران: نشرتاریخ ایران، ۱۳۷۹ ) ص ۴۷ .
۲. شیرین مهدوی، ص ۵۵ .
۳. نادر مطلبی کاشانی، حدیث عشق ۶ : دکتر اصغر مهدوی از او و با او (تهران: کتاخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مرکز نشر میراث مکتوب ، ۱۳۸۳) ص ۳۳۰ .
۴. محمدکاظم موسوی بجنوردی، ویرایشگر، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج. ۱۰ (تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ، ۱۳۶۷- ) ص ۹۳ .
۵. نادر مطلبی کاشانی، ص ۳۴۷، ۳۳۵-۳۳۶ .
۶. محمدکاظم موسوی بجنوردی، ص ۲۹۴ .
۷. نادر مطلبی کاشانی، ص ۳۴۷، ۳۴۴ - ۳۴۵ .
۸. یزد در اسناد امین الضرب، ص ۱۵ .
۹. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج. ۳ (تهران :زوار، ۱۳۴۷ – ۱۳۵۱) ص ۳۶۲ .
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
حجاب دولت حماس ایران رئیس جمهور پاکستان رئیسی گشت ارشاد دولت سیزدهم کارگران رهبر انقلاب سریلانکا
کنکور خانواده سردار رادان تهران سیل قم سازمان سنجش فضای مجازی اصفهان شهرداری تهران پلیس زنان
خودرو یارانه دلار قیمت خودرو آفریقا تورم قیمت دلار قیمت طلا بازار خودرو سایپا ایران خودرو ارز
پایتخت سریال پایتخت تلویزیون موسیقی سریال ترانه علیدوستی فیلم سینمای ایران مهران مدیری کتاب سحر دولتشاهی
هوش مصنوعی کنکور ۱۴۰۳ عبدالرسول پورعباس
غزه فلسطین رژیم صهیونیستی اسرائیل آمریکا جنگ غزه روسیه طالبان ایالات متحده آمریکا اوکراین ترکیه طوفان الاقصی
پرسپولیس فوتبال آلومینیوم اراک جام حذفی استقلال فوتسال بازی بارسلونا تیم ملی فوتسال ایران باشگاه پرسپولیس باشگاه استقلال تراکتور
همراه اول ناسا الماس تسلا سامسونگ فیلترینگ
مالاریا آلزایمر پیری کاهش وزن سلامت روان زوال عقل