تداخل آسپیرین و جینکو

خانمی ۸۲ ساله طی تماس با مرکز ملی اطلاع رسانی داروها وسموم از بروز عارضه‌ی خونروی از بینی (Epistaxis)، متعاقب مصرف قرص Ginkgo شکایت می‌کند. این شخص به علت فراموشی و کاهش حافظه سه روز قبل به پزشک مراجعه کرده و پزشک برای وی قرصGinkgo به میزان روزانه ۳ عدد تجویز نمود. در ضمن بیمار دارای سابقه‌ی‌ ابتلای به آنژین قفسه‌ی‌صدری در مدت چند سال اخیر بوده و تحت نظر پزشک روزانه ۱ عدد آسپیرین ۸۰ میلی‌گرم مصرف می‌کرده است. در خصوص این بیمار توجه همکاران محترم را به نکات زیر جلب می‌نمائیم:
۱) آسپیرین از دسته داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌باشد. این دسته از داروها با مکانیسم کلی مهار آنزیم سیکلواکسیژناز باعث مهار سنتز گروهی از فاکتورهای دخیل در واکنش‌های التهابی به نام پروستاگلاندین‌ها و یکی از فاکتورهای تجمع پلاکتی به نام ترومبوکسان A۲ می‌شوند. آسپیرین تنها داروی این دسته می‌باشد که با استیلاسیون برگشت ناپذیر آنزیم باعث مهار دراز مدت آن می‌گردد.
به خاطر این اثر ضد پلاکتی، آسپیرین در پیشگیری از اختلالات ترومبوتیک و حمله Stroke با دوز پایین ۷۵ تا ۳۲۵ میلی‌گرم در روزکاربرد دارد.اثر ضد پلاکتی آسپیرین معمولاً ۷ روز پس از قطع دارو از بین می‌رود. بنابراین یکی از عوارض مهم این دارو مانند سایر داروهای ضد انعقاد، افزایش احتمال خونروی می‌باشد.
۲) فرآورده‌های دارویی Ginkgo، از گیاه Ginkgo biloba به دست می‌آید و با اثرات Neuroprotective برای درمان و پیشگیری از دمانس و Alzheimer به کار می‌رود. این دارو با مهار (PAF)Platelet activating factor ممکن است باعث افزایش ریسک خونروی شود. ماده‌ی مؤثره‌ی این دارو ترکیبی به نام Ginkgolide B می‌باشد.
۳) مصرف همزمان Ginkgo با سایر داروهای ضد انعقاد مانند آسپیرین ممکن است احتمال بروز خونروی را به صورت بالقوه افزایش دهد. در مصرف توام این دو دارو، موارد Vitreous hemorrhage Subphrenic hematoma, hyperaemia گزارش شده که در بسیاری از بیماران علامت اولیه در مراجعه به پزشک، تاری دید بوده است. موارد کاهش هماتوکریت هم در مصرف این داروها مشاهده شده است.
۴) موارد Subdural hematoma, subarachnoid hemorrhage و خونروی پس از عمل جراحی در مصرف Ginkgo به تنهایی هم گزارش شده است.
۵) تداخل آسپیرین و Ginkgo دارای شدت major وشروع اثر تأخیری (بالای ۲۴ ساعت) می‌باشد.
اقدامات درمانی لازم درمواجهه یا پیشگیری با این تداخل به شرح زیر می‌باشد:
▪ مصرف همزمان Ginkgo و آسپیرین توصیه نمی‌شود.
▪ مانیتورینگ Bleeding time در موارد اجتناب ناپذیر مصرف توام این دو دارو ضروری است.
با آسپیرین عارضه‌ی ترومبوسیتوپنی هم گزارش شده که اقداماتی نظیر انجام CBC از بیمار ارزش تشخیصی خواهد داشت.
▪ در موارد مشابه، با قطع Ginkgo، حتی در صورت ادامه‌ی مصرف آسپیرین عارضه خونروی برطرف شده است.
● نتیجه‌گیری:
با بررسی‌های انجام شده، محتمل‌ترین فرضیه، بروز تداخل بین آسپیرین و Ginkgo به نظر می‌رسد. به بیمار توصیه شد داروی Ginkgo را قطع و به پزشک مراجعه نماید. با پیگیری‌های انجام شده مشخص گردید متعاقب قطع دارو توسط پزشک عوارض جانبی در بیمار مرتفع گردید.
لازم به ذکر است مرکز ملی اطلاع رسانی داروها و سموم، تاکنون چند مورد از بروز خونروی و پتشی ناشی از مصرف همزمان داروی آسپیرین و فرآورده‌های Ginkgo دریافت کرده است که خوشبختانه با دستور قطع Ginkgo، بیمار بهبود یافته است.
نکته‌ی قابل توجه در بروز این تداخل آن است که برخی از بیماران، با این تصور اشتباه که داروهای گیاهی کم خطر و یا حتی بی‌خطر می‌باشند و عارضه‌ی جانبی در پی نخواهند داشت، به صورت خودسرانه اقدام به تهیه Ginkgo و مصرف آن جهت تقویت حافظه می‌نمایند.
لذا مجدداً تأکید می‌شود، همکاران پزشک و داروساز، پیش از تجویز و ارائه‌ی داروی Ginkgo به بیماران، از تاریخچه‌ی کامل بیماری‌ها و همچنین داروهای مصرفی بیمار مطلع گردند وسپس اقدام به تجویز و ارائه‌ی دارو بنمایند تا احتمال بروز عارضه‌ی ناشی از این تداخل به حداقل برسد.
یادآوری می‌شود مرکز ملی اطلاع رسانی داروها و سموم معاونت غذا و دارو، با شماره تلفن رایگان و شبانه‌روزی ۰۹۶۴۶، پاسخگوی کلیه‌ی سوالات دارویی، اعم از موارد مصرف، منع مصرف و عوارض جانبی داروها، تداخلات احتمالی در مصرف همزمان داروها با هم و با غذا، سازگاری داروهای تزریقی با هم و با محلولهای تزریقی و همچنین کنترل موارد مسمومیت درخدمت همکاران گروه پزشکی وعموم مردم می‌باشد.

منابع در دفترنشریه می‌باشد.
دکتر غلامرضا هزاره
داروساز

منبع : هفته نامه پزشکی امروز