جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان کهکلویه‌وبویراحمد

استان كهگیلویه و بویر احمد سرزمینی كوهستانی و نسبتاً مرتفعی است كه كوه‌های زاگرس با رشته‌های موازی،‌ سراسر شمال و شرق و كوه‌های سیاه و سفید، خومی خائیز و نیل جنوب شرقی آن را در بر گرفته‌اند. بلندترین نقطه استان قله دنا با ارتفاع 4409 متر و پست‌ترین ناحیه آن لیشتر به ارتفاع 500 متر از سطح دریا می‌باشد. رودخانه‌های مارون،‌ بشار، زهره، خرسان و نازمكان از این استان عبور می‌كنند و ارتفاعات آن، سرچشمه‌ تعدادی از رودخانه‌ها است. چهار پنجم مساحت منطقه از ارتفاعات و تپه ماهورها تشكیل شده است. در مناطق سردسیر، ارتفاعات بلندتر و تپه ماهورها بیشتر و در مناطق گرمسیر ارتفاعات كوتاه‌تر و تپه ماهورها نیز كمتر است. دشت‌ها نیز حدود یك پنجم از مساحت استان را تشكیل می‌دهند و معمولاً عمده‌ اراضی كشاورزی در دشت‌ها واقع شده است.
با توجه به شرایط جغرافیایی استان، هر چه در امتداد اصلی كوه‌های زاگرس از شمال شرقی به جنوب غربی نزدیكتر شویم، از ارتفاع كوه‌ها و مقدار بارندگی و رطوبت هوا به طور محسوسی كاسته می‌شود. این وضعیت طبیعی، مشخصات اقلیمی دوگانه‌ای را پدید آورده و استان را به دو ناحیه سردسیری و گرمسیری تقسیم كرده است:

ناحیه گرمسیری : این ناحیه در قسمت جنوب و غرب استان با وسعتی بیش از 8000 كیلومترمربع واقع شده و آب و هوایی گرم و نیمه خشك دارد. باران این منطقه از آبان ماه آغاز می‌شود و تا اردیبهشت ماه به تناوب ادامه می‌یابد. در مقایسه با ناحیه سردسیر، میزان بارندگی در این قسمت نسبتاً كم است. همچنین در این مناطق یخبندان به ندرت اتفاق می‌افتد. این قسمت از استان كهگیلویه و بویراحمد درختان پسته كوهی فراوان دارد.

ناحیه سردسیری‌ : این ناحیه با وسعتی بیش از 6500 كیلومترمربع با ارتفاع متوسطی در حدود 2100 متر از سطح دریای آزاد، در شمال و شرق استان و در مجاورت استان‌های فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری واقع شده است. دمای متوسط این ناحیه از 36 درجه سانتی‌گراد در گرم‌ترین ماه‌های سال تا 10 درجه زیر صفر در فصل سرما متغیر است. بارش این ناحیه نیز معمولاً از آبان‌ ماه شروع و تا اردیبهشت ماه به تناوب ادامه می‌یابد و بیشتر بارش آن به صورت برف است. این قسمت از استان كه در واقع جنوبی‌ترین بخش زاگرس مرطوب است با جنگل‌های وسیع و زیبای بلوط پوشیده شده و سرچشمه رودهای بزرگ و پرآبی مانند كارون و مارون است. فصل یخبندان منطقه در بعضی از نقاط شهریور آغاز شده و تا اواخر اسفندماه ادامه می‌یابد.
براساس داده‌های ایستگاه هواشناسی استان كهگیلویه و بویراحمد در سال 1375، اوضاع جوی شهر یاسوج به شرح زیر بوده است: حداكثر مطلق درجه حرارت در ماه‌های تیر، شهریور و مرداد به ترتیب 35/2، 35/4، 36/4 درجه سانتی‌‌گراد و حداقل مطلق درجه حرارت در ماه‌های آذر، دی، بهمن و اسفند به ترتیب 1/4- ، 5/6- ، 7/4- و 4/0- درجه سانتی‌گراد.
حداكثر مطلق رطوبت نسبی در ماه‌های فروردین، آذر و بهمن 100 درصد و حداقل مطلق رطوبت نسبی در ماه‌های مرداد و شهریور 57 و 63 درصد، حداكثر میزان بارندگی در فروردین ماه 203/6 میلی‌متر و حداقل میزان بارندگی در ماه‌های مرداد،‌ شهریور و آبان به ترتیب 0/3، 0/1 و 0/4 میلی‌متر گزارش شده است. تعداد روزهای یخبندان در شهر یاسوج 45 روز است كه بیشترین تعداد آن به ماه‌‌های بهمن و دی تعلق دارد. در این استان بادهایی با جهات مختلف می‌وزند و مهم‌ترین آنها عبارتند از:
بادهای موسمی : این بادهای نسبتاً شدید به نام باد شمال و باد جنوب معروف هستند. باد شمال بادی است كه از طرف شمال غربی از دریای مدیترانه و گاهی از اقیانوس اطلس به داخل منطقه نفوذ می‌‌كند. وزش این باد در جهت عبور ابرهای باران‌زایی است كه از استان لرستان وارد منطقه می‌شوند و در زمستان سبب بارش می‌گردند. باد جنوب نیز یكی دیگر از بادهای موسمی است كه از سمت جنوب و جنوب غربی به ویژه در اواخر بهار و تابستان به داخل منطقه نفوذ می‌كند. این باد گرمی و خشكی بیش از حدی همراه دارد و اغلب موجب آسیب‌های فراوانی به مزارع و محصولات كشاورزی منطقه می‌شود.
بادهای محلی‌ : علاوه بر بادهای موسمی شمال و جنوب كه در تمام منطقه می‌وزند،‌ بادهای دیگری نیز در نواحی مختلف نسبتاً محدود و كم وسعت استان می‌وزند كه به بادهای محلی شهرت دارند. مهم‌ترین بادهای محلی عبارتند از :
باد آشوب : در سر رود بویراحمد علیا می‌وزد، به طوری كه تمام خار و خاشاك و علف‌های خشك منطقه را جمع نموده و با خود می‌برد. در گرمسیر بویراحمد سفلی نیز این باد می‌وزد، ولی جهت معینی ندارد.
باد زیر روز : در هنگام غروب از طرف مغرب در ناحیه بهمئی احمدی می‌وزد.
كوه باد : از سمت شمال غربی منطقه بهمئی احمدی می‌وزد و دنباله همان باد است.
باد حیران :‌ در بویراحمد گرمسیر از سمت شرق می‌وزد.
باد چوغان : سخت‌ترین باد محلی منطقه است و معمولاً در سقاوه بویراحمد سفلی می‌وزد. این باد، زمستان‌ها از سمت شمال می‌وزد و گاهی ممكن است وزش آن تا هفت شبانه روز با شدت زیاد ادامه یابد.