کدام خانه‌ها در زلزله ویران می‌شوند؟

مشارکت مردمی، موثرترین راهکار برای کم کردن خطرات جانی، مالی و اقتصادی زلزله قبل از وقوع آن است زیرا مردم بیشترین حضور، دلسوزی، منافع و جدیت را در مقابله با حادثه زلزله داشته و به شرط آنکه حساسیت‌هایشان هدف‌دار تحریک شده و تعلیم داده شود، می‌توانند خود به‌عنوان پلیس ساختمان و استحکامات شهری عمل نموده و نقاط ضعف محل زندگی خود را تشخیص دهند و برای سناریوهای بحران، مطابق با آن مشکلات، راهکارهای ارزشمند برای حفظ مال و جان خود را فراگرفته و اجرایی نمایند...
طرح انتقال مفاهیم اساسی زلزله به جامعه برای کاربردی کردن راهکارهای مقابله و تقلیل خطرات و عواقب این پدیده، گرچه در ابتدا سخت و طاقت‌فرسا به نظر می‌رسد لیکن در صورت ارایه کارشناسانه راهکارها به‌صورت ساده و روان و غیره پیچیده و در عین حال جامع و رسا تحت یک برنامه آموزشی موثر، می‌تواند جذاب، باورپذیر و اجرایی بوده و در تغییر و تعیین الگوهای رفتاری مناسب جامعه در هنگام بحران زلزله شهر مثمر ثمر قرار گیرد.
● ۹ نکته‌ای که باید بدانید
در اولین بخش از این سلسله گفتارها به چند نکته مهم و ساده برای تشخیص ساختمان غیرمقاوم و یا مشکوک به مقاوم در برابر زلزله در حد اطلاعات و توانمندی‌های یک شهروند معمولی می‌پردازیم- این نکات در این مرحله صرفا برای ایجاد حساسیت استفاده‌کنندگان از ساختمان‌ها برای رجوع به کارشناسان خبره و اخذ اطمینان سلامت ساختمان محل کار و زندگی‌شان در مقابله با زلزله است.
۱) شهروندان غیرمهندس باید بدانند که اولین آیین‌نامه‌های اجباری رعایت استحکام سازه‌ها در مقابله با زلزله در ایران بعد از سال ۱۳۶۸ تدوین و در کشور به تدریج اجرایی شده است لذا کلیه ساختمان‌های سه، چهار و پنج طبقه فلزی و بتن احداثی قبل از دهه هفتاد (یعنی ساختمان‌های با عمر بیش از بیست سال) باید در حال حاضر توسط کارشناسان خبره قانونی (نظام مهندسی یا شهرداری) مورد بازدید و بررسی فنی قرار گیرد. این بررسی که جهت سنجش پایداری سازه و به صورت کتبی خواهد بود، باید در هنگام خرید یا اجاره به ساکنین مربوطه قابل ارایه باشد.
۲) ساختمان‌های یک تا سه طبقه آجری جدید یا قدیمی ساخت در صورت وجود هر یک از موارد ذیل، در مواقع زلزله قابل اعتماد نبوده و باید مورد بررسی فنی قرار گیرند:
▪ وجود نداشتن یک کلاف بتنی یا فلزی دورا دور سقف ساختمان که معمولا در نما قابل رویت است.
▪ وجود نداشتن دیوارهای باربر با ضخامت بیشتر از ۳۰ سانتی‌متر در ساختمان
▪ ارتفاع سقف بیش از ۸۰/۲ سانتی‌متر در یک یا همه طبقات ساختمان
▪ وجود دهانه‌های بیش از ۵ متر در ساختمان (حداقل در یکی از جهات در داخل ساختمان، فاصله دو دیوار حمال از هم بیش از ۵ متر باشد).
۳) ساختمان‌هایی که دارای بالکن یا طره یا کنسول هستند، در صورت وجود موارد ذیل پرخطر محسوب می‌شوند:
▪ بالکن‌ها بیش از ۵۵/۱ متر در ساختمان‌های قدیمی و بیش از ۲۰/۱ در ساختمان‌های جدید بیرون آمده باشند.
▪ بالکن‌ها با دیواره محصور شده باشند یعنی فضای بالکن با دیوارکشی محصور و به زیر بنای داخل ساختمان اضافه شده باشد.
۴) ساختمان‌هایی که بیش از یک طبقه بوده و مورد بازسازی قرار گرفته‌اند و در یکی یا همه طبقات آن، دیوارهای داخلی جا به جا یا حذف یا نازک‌تر یا ضخیم‌تر از قبل شده باشد. (شکل پلان طبقه یا طبقات با روز اول فرق کرده و فضاها جابه جا شده باشند) این ساختمان‌ها از نظر رفتار سازه‌ای و احتمال آسیب‌پذیری باید مورد بررسی کارشناسی قرار گیرند.
۵) در ساختمان‌های آجری تا چهار طبقه که اسکلت فلزی یا بتنی نداشته‌اند لیکن مورد بازسازی قرار گرفته و در طول زمان بعد از احداث اولیه، هر گونه جابه‌جایی در محل در، پنجره و بازشوها داشته و یا انواع دهانه‌های بازشوی آن نسبت به احداث اولیه کوچک‌تر یا بزرگ‌تر گردیده است، احتمال آسیب‌پذیری باید مورد بررسی فنی قرار گیرد.
۶) ساختمان‌های چند طبقه جدید یا قدیمی‌ساز که مورد بازسازی قرار گرفته و پلان داخلی آنها به اصطلاح اپن شده و تعدادی از دیوارها حذف یا کمتر شده‌اند حتی در صورت وجود استراکچر مطمئن‌ فلزی یا بتنی، باید از نظر عدم تشکیل طبقه نرم مورد بررسی مهندسی و کارشناسانه قرار گیرند.
۷) چنانچه به‌عنوان استفاده‌کننده فعلی ساختمان، حدس می‌زنید وزن ساختمان نسبت به روز اول احداث با ایجاد کف‌سازی‌های جدید، کاشی یا سنگ‌کاری جدید دیوارهای داخلی یا خارجی، میزان و تعداد اجسام داخل ساختمان و یا... تغییر کرده است، بهتر است به دلیل امکان تغییر مرکز ثقل ساختمان و مشکلات عملکردی سازه ساختمان در زلزله، حتما از یک مهندس خبره سازه دعوت نمایید تا ملک شما را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد.
۸) متاسفانه افراد غیرمتخصص و بعضا سودجو، بسیار ناآگاهانه نسبت به برداشتن یا جابه جایی تیر حمال در داخل ساختمان‌ها اقدام می‌نمایند که این عمل حتی برای ساختمان‌های یک طبقه هم بسیار پرخطر و مشکل‌ساز است. در صورت وجود سابقه چنین اعمال خطرناکی در ساختمان شما، حتما با مهندسی خبره و مطمئن در امر سازه مشورت نمایید.
۹) اگر شک دارید که در طول مدت بهره‌برداری از ساختمان شما، طبقه یا طبقات یا حتی نیم طبقه‌ای هم به ارتفاع ساختمان شما اضافه شده است، این ساختمان به دلیل پرخطر بودن باید مورد بررسی سازه‌ای قرار گیرد حتی اگر این اضافه بناها با سازه‌های سبک و سقف سبک هم باشد، تحلیل سازه‌ای ساختمان را به هم زده است.

مهندس محمدرضا اردلانی
کارشناس ساختمان‌های سلامت محور

منبع : روزنامه سلامت