فرهنگ خانواده‌های موج سوم در تهران

دهکده جهانی، کوچک‌تر شده و موج سوم تافلر نه‌تنها جوامع غرب بلکه جامعه در حال گذار ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده و آن را به‌سمتی می‌برد که فرهنگ خانواده‌های تک‌نفره و بدون بچه این موج در آن رسوخ کرده و بر اساس نظریه تافلر تعداد افراد تنها و مجرد بیشتر و بیشتر می‌شود.
هرچند فرهنگ خانواده موج سوم در تضاد با آموزه‌ها و ارزش‌های تبلیغی جامعه ماست، ولی
بر اساس آمارهای غیر‌رسمی ۱۵درصد خانواده‌های ایرانی تک‌نفره بوده و آخرین گزارش‌های رسمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز گویای افزایش سن ازدواج در کشور است.
دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌ها در آخرین تحقیقات خود اعلام کرده سن ازدواج برای دختران به ۹/۲۷ و برای پسران به ۷/۲۹ افزایش یافته و این در حالی است که میانگین سن ازدواج برای پسران ۲۶ و برای دختران ۲۳ سال بوده است.
جامعه روزبه‌روز متنوع‌تر می‌شود و نیازهای فردی و محلی در اولویت قرار گرفته و افراد فردیت بیشتری می‌یابند.موج سوم با خود شیوه نوینی از زندگی می‌آورد و قواعد جدیدی را برای رفتار افراد وضع می‌کند و جوان دیگر محدود به انتخاب یک یا دو نوع شیوه رایج زندگی نیست.
● مجردها در تهران
روزانه صدها جوان مجرد در تهران برای پیدا‌کردن خانه مورد نظر خود برای زندگی مجردی آگهی‌های املاک را پیگیری کرده و یا حضوری به آژانس‌های املاک مراجعه می‌کنند و این در حالیست که گاه بعد از ماه‌ها مراجعه و پیگیری، صاحبان ملک حاضر به اجاره‌دادن ملک خود به افراد مجرد نمی‌شوند ولی با این حال باز تقاضا برای خانه مجردی بالاست، طوری که به گفته یکی از مدیران آژانس املاک در فرمانیه، از بین ۲۵ قراردادی که در ماه بسته می‌شود، ۱۰ نفرشان مجردند.
مدیر آژانسی دیگر در تهرانپارس تاکید می‌کند که در ماه از ۹۰ مورد متقاضی مسکن،
۴۰ نفر مجرد هستند اما در بیشتر مواقع صاحبان ملک به مجردها ملک اجاره نمی‌دهند چراکه معتقدند اجاره‌دادن خانه به فرد مجرد، مشکلاتی دارد که به دردسرش نمی‌ارزد.
مدیر آژانسی در امیرآباد شمالی نیز می‌گوید: ۷۰درصد مراجعین ما مجرد هستند و ما به‌دلیل تقاضای بالای افراد مجرد مجبوریم با آنها قرارداد ببندیم. پیدا‌کردن سوئیت‌های ۴۰ـ۳۰ متری
یک خوابه برای زندگی یک نفره در خیابان نواب راحت‌تر است و به گفته مدیر آژانسی در این منطقه از ۶۰ متقاضی مسکن، ۳۵ نفر مجرد بوده و به جرأت می‌توان گفت که از این تعداد ۱۹ نفرشان خانم هستند و این روزها ساخت‌وساز هم تحت تاثیر تقاضای بالای افراد برای زندگی‌های تک‌نفره به‌سمت واحدهایی با متراژ پایین تک‌خوابه می‌رود و زیاد دور از انتظار نیست که تا چند سال دیگر شاهد رشد خانه‌هایی تنها با یک نفر باشیم.
● متقاضیان خانه‌های مجردی در تهران
تعداد قابل‌توجهی از متقاضیان خانه‌های مجردی در پایتخت را دانشجویانی تشکیل می‌دهند که از شهرهای دیگر آمده و خوابگاه ندارند و یا به‌علت محدودیت‌ها و امکانات کم خوابگاه‌ها ترجیح می‌دهند خانه اجاره کنند و در این رابطه بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی ریاست صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، در حال حاضر بیش از ۳۶۶ هزار دانشجو در کشور فاقد خوابگاه هستند و تعداد زیادی از این افراد در تهران ساکنند که در صورت محاسبه این افراد با کسانی که با وجود داشتن خوابگاه به اجاره خانه‌های مجردی می‌پردازند، رقم قابل‌توجهی می‌شود. علاوه بر تحصیل که یکی از عوامل گرایش افراد به زندگی مجردی است، طلاق نیز یکی از مسائلی است که زندگی مجردی را دامن می‌زند. به گفته فرح ترکمان،جامعه‌شناس، افراد پس از طلاق، خانه پدری را برای زندگی جالب ندانسته و به زندگی مجردی روی می‌آورند. از آنجا که طی سال‌های اخیر طلاق ۱۱درصد افزایش داشته است، تعداد زیادی از افراد مطلقه به این علت زندگی مجردی را به‌عنوان آخرین راه‌حل انتخاب کرده‌اند که البته این افراد صرفا ساکنان پایتخت نبوده و تعدادی مطلقه از شهرهای دیگر کشور هستند که برای زندگی مجردی محیط تهران را مناسب‌تر دانسته‌اند.
بحث دیگر در زندگی مجردی از نظر این جامعه‌شناس بالا‌رفتن سن ازدواج است که بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان ثبت‌احوال، در حال حاضر سن ازدواج دختران به ۲۸ سال و پسران به ۳۰ تا ۳۵ سال افزایش یافته و آمار دختران مجرد تا ۳۵ سال در کشور ۶میلیون و یکصدهزار و جمعیت پسران مجرد تا ۳۰ سال، ۴میلیون و سیصدهزار نفر است. خیلی از این افراد با بالا‌رفتن سن، ترجیح می‌دهند تنها زندگی کنند. علاوه بر آن تعدادی نیز به‌دلیل فشارها، کمبودها و تفاوت‌های فرهنگی عظیمی که با خانواده خود دارند، زندگی مجردی را تنها راه گریز از قید و بندهای زندگی خانوادگی دانسته و آن را به‌عنوان راهی برای رهایی از انقیاد خانواده انتخاب می‌کنند و دسته‌ای دیگر هم هستند که خانواده آنها را نمی‌پذیرد و به‌دلایلی که بیشتر اخلاقی هستند آنها را طرد می‌کند که در این صورت زندگی مجردی تنها راه‌حلی است که به‌نظر می‌آید.برخلاف عواملی مثل طلاق و شکاف‌های فرهنگی جوانان با والدین و غیره که گاه خود را ناخواسته درگیر زندگی مجردی می‌کنند، پدیده تاسف‌انگیزی که به گفته ابراهیم خلیل‌زاده، آسیب‌شناس بحران اخلاقی زندگی‌های مجردی را دامن می‌زند، گرایش برخی مردان متاهل به داشتن خانه‌های مجردی است که در اکثر اختلافات خانوادگی به آن اشاره می‌شود. هرچند نمی‌توان این موضوع را در افزایش زندگی‌های مجردی دخیل دانست ولی شکل آن از گرایش افراد به داشتن خانه‌های تک‌نفره خبر می‌دهد.
● سوئد، مجرد‌ترین کشور دنیا
«تمدن فراصنعتی، جوامع را به سمت خانواده‌های تک‌نفره پیش می‌برد و هرچه جوامع به این سمت می‌روند، زندگی مشترک و عشق و علاقه به فرد دیگر معنی نخواهد داشت.»
اظهارنظر اریک هرنگرن، متخصص برنامه‌ریزی جوامع آینده در شرایطی مطرح می‌شود که این اتفاق در کشور سوئد روی داده و بر اساس ارقام مرکز آمار سوئد که در همکاری با مرکز مشابهی مربوط به کل اتحادیه اروپا صورت گرفته، سوئد در میان ۲۵ کشور اتحادیه اروپا دارای بیشترین تعداد خانواده‌های تک‌نفری است و ۴/۴۶ درصد واحدهای مسکونی سوئد را خانواده‌های تک‌نفره تشکیل داده‌اند که البته این آمار در شهرهای مختلف این کشور متغیر بوده و در ۵/۶۰ درصد از واحدهای مسکونی استکهلم بزرگ، تنها یک نفر زندگی می‌کند و تعداد خانواده‌های تک‌نفری در شهر گوتنبرگ سوئد به ۱/۵۵ درصد و در مالمو، سومین شهر بزرگ سوئد ۱/۵۳ درصد می‌رسد.
بنابراین دستاوردهای الگوزدایی در کشورهای پیشرفته غربی که سوئد پرچمدار آن است، جامعه‌ای را بنیان نهاده که دیگر هیچ نوعی از زندگی در آن عجیب و یا عیب به‌شمار نمی‌رود و از آنجایی که این حق شهروندان در پناه و حمایت قانون نیز قرار دارد، مسوولان و یا کشیشان هم دخالت و دیکته‌کردن الگوی خاصی از زندگی را هم برای مردم ندارند.
اریک هرنگرن، شیوه‌های متنوع زندگی در سوئد را یکی از اثرات ملموس تمدن صنعتی به‌شمار می‌آورد و در ادامه اظهار‌نظر خود در خصوص جوامع آینده می‌گوید: «اگر جامعه‌ای بدون رشد اقتصادی داشته باشیم، ممکن است مجبور شویم دوباره با یکدیگر زندگی کنیم که هزینه مخارج خود را پایین بیاوریم. چنین وضعیتی ممکن است مسیر تکامل را به‌سوی دیگری هدایت کند اما چنین سناریویی متعلق به آینده‌ای بسیار دور است.
جامعه‌شناسان بر این نکته تاکید دارند که تغییر و تحولات در جامعه ما چنان با سرعت و غیر‌قابل پیش‌بینی انجام شد که برخی از ارزش‌ها و ضد‌ارزش‌ها جای خود را عوض کردند. اگر تا چند دهه اخیر تنها راهی که جوانان برای یافتن استقلال می‌شناختند، ازدواج بود، امروزه این امر به مانع بزرگی برای استقلال محسوب می‌شود. با دگرگونی باورهای اجتماعی و با ارتباطات گسترده‌ای که از راه اینترنت و ماهواره برای جوانان به‌وجود آمده است، این قشر به‌مولفه‌های یک زندگی ایده‌آل می‌اندیشند و قصد تجربه فضاها و دنیاهای جدیدی را دارند که به‌نظر این افراد تنها در صورت زندگی مجردی به‌دست می‌آید.
بنابراین با توجه به گفته استاندار تهران که جمعیت جوان کشور را در نقطه اوج می‌داند و می‌گوید یک فاصله چند ساله بین یک تا ۲ دهه بین بلوغ زیستی و بلوغ اقتصادی این قشر ایجاد شده، می‌توان گفت زندگی مجردی که حتی قابل تصور هم برای پیشینیان ما نیست، می‌رود که درصد زیادی از جوانان ایرانی را جذب کند و ما دیگر از موج سوم تافلر متعجب نخواهیم شد.

منبع : روزنامه تهران امروز