نقش کلیدی عنصر سلنیوم در کار غده تیرویید

غده تیرویید غده پروانه ای شکلی است که در جلوی گردن قرار گرفته است. این غده هورمون‌هایی ترشح می‌كند كه بر تمامی فعالیت‌های بدن تأثیر مستقیم می‌گذارند. به علت اهمیت هورمون‌های غده تیرویید، این غده را به قلب دوم تشبیه می‌كنند. فعالیت غده تیرویید نه تنها بر فعالیت اندام‌های درونی بدن بلکه بر وضعیت روحی و عاطفی فرد نیز تأثیر مستقیم دارد. اگر کار تیرویید دچار اختلال شود ‌عملکرد تمامی اندامهای درونی بدن مختل می‌شود.
مشکلات ناشی از اختلال در کار غده تیرویید به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول مشکلاتی که در اثر پرکاری تیرویید به وجود می‌آیند و دسته دوم مشکلاتی که کم‌کاری تیرویید موجب بروز آنها می‌شود. این دو حالت با نشانه‌های متفاوتی همراه هستند.
پر کاری تیرویید منجر به تولید بیش از نیاز هورمون‌های تیروییدی در بدن می‌شود. از آنجا كه هورمون‌های تیروییدی سوخت و ساز درونی بدن را كنترل می‌كنند افزایش میزان آنها در خون سبب بالا رفتن سوخت و ساز درونی بدن و لاغری می‌شود. افزایش ضربان قلب، بی‌خوابی و بی‌قراری نیز از نشانه‌های پر كاری تیرویید هستند. در حالیکه کم‌كاری تیرویید ”به علت کاهش تولید هورمون‌های تیروییدی“ تمامی فعالیت‌های درونی بدن را دچار خمودگی و كرختی می‌كند. بی‌حالی یا شل بودن، کندی ضربان قلب، کاهش سوخت و ساز درونی بدن و افزایش وزن همگی از پیامدهای كم كاری تیرویید هستند.
پر کار شدن غده تیرویید می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. یكی از شناخته شده‌ترین این علت‌ها نقص سیستم ایمنی بدن است. وظیفه سیستم ایمنی بدن از بین بردن ذرات خارجی و بیگانه‌ای است که وارد بدن شده‌اند. نقص و اشکال در کار این سیستم موجب می‌‌شود كه سیستم ایمنی نتواند هدف را به درستی تشخیص بدهد و گاه به یکی از اندام‌های درونی بدن حمله کند. این حالت سبب بروز بیماری خودایمنی می‌شود. حمله سیستم ایمنی به غده تیرویید موجب پركاری این غده می‌شود. عللی مانند استرس و فشار روحی–روانی زیاد نیز سبب پركاری تیرویید می‌شوند. پرکاری تیرویید اگر به موقع تشخیص داده شود به خوبی به دارو پاسخ می‌دهد و می‌تواند به سرعت بهبود یابد.
حالت دوم كم كاری تیرویید است. متخصصین غدد داخلی هنوز دلیل روشن و واضحی برای علت کم‌کاری تیرویید نمی‌شناسند. کم‌کاری غده تیرویید مشکلی است که متاسفانه دیر تشخیص داده می‌شود و عواقب وخیم‌تری به دنبال دارد.
پژوهشكده بین‌المللی دانشگاه برلین در آلمان، مدتی است كه مشغول تحقیق بر روی عوامل موثر در بروز كم‌كاری غده تیرویید است. این گروه در آخرین مقاله خود در سال ۲۰۰۵ میلادی عنوان می‌کند که کم کاری غده تیرویید پیامد یک اختلال ژنتیکی است. در این تحقیق چهار کودک از دو خانواده متفاوت و از دو نقطه مختلف دنیا بررسی شده‌اند. دو كودك از خانواده‌ای درعربستان سعودی و دو كودك از خانوده‌ای در ایرلند. این کودکان همگی مبتلا به کم کاری تیرویید بوده‌اند. بررسی و تحقیق ژنتیکی که روی این کودکان انجام گرفته است نشان می‌دهد یك اشكال ژنتیكی میان این كودكان مشترک است. این اشكال كوچك ژنتیكی سبب می‌شود كه میزان عنصر سلنیوم در خون كاهش یابد و این كمبود با كم كار شدن غده تیرویید ارتباط مستقیم دارد.
سلنیوم عنصر مهمی است كه میزان آن در بدن هر فرد تنها در حدود ده تا پانزده میلی‌گرم است. اما همین مقدار بسیار ناچیز نقش موثری در كنترل مهمترین فعالیت‌های بدنی برعهده دارد. كمبود سلنیوم قدرت دفاعی بدن را كاهش می‌دهد و موجب ضعف كار عضلات قلبی می‌شود كه خطر ابتلا به سكته را افزایش می‌دهد. ریزش شدید و یكباره موها نیز از پیامدهای كمبود این عنصر است. سلنیوم در حبوبات، خشكبار، فرآورده‌های لبنی بخصوص پنیر، ماهی و گوشت به وفور یافت می‌شود.
كمبود سلنیوم مشكلی است كه در ارتباط با اختلالات تیروییدی اغلب نادیده گرفته می‌شود، در حالیكه نقش این عنصر در كنترل فعالیت‌های تیروییدی به اندازه عنصر ید مهم است. ید از مواد اولیه‌ای است كه در تركیب هورمون‌های تیروییدی شركت می‌كند.
پیش از این متخصصان متوجه شده بودند که کم کاری غده تیرویید تا حد زیادی ریشه ژنتیکی دارد . از اینرو پزشکان توصیه می‌كنند چنانچه یکی از اعضای فامیل دچار کم‌کاری تیرویید است، بستگان نزدیک او به طور مرتب با آزمایش خون، فاکتورهای هورمونی مربوط به فعالیت غده تیرویید خود را کنترل کنند.

منبع : خبرگزاری آفتاب