طبلا، مهمترین طبل موسیقی هندوستانی(Hindustani Sangeet) شبه قاره هند

طبلا مهمترین طبل "موسیقی هندوستانی" (Hindustani Sangeet) شبه قاره هند است و شامل دو طبل است که یکی کوچکتر و به صورت کوزه است و نامش "دایان" و دیگری بزرگتر و به صورت کاسه و نامش "بایان". "دایان" که طبلی قابل کوک است، با یکی از نغمه های راگا ی مورد نظر و معمولاً با اصلی ترین نغمه ی راگای مورد نظر کوک می شود که نامش "شاه نغمه" ی راگا است. برخی "بایان" را نیز چند نغمه بم تر (فاصله ی چهارم، پنجم یا اکتاو) کوک می کنند.
در طبلا دست راست روی "بایان" و دست چپ روی "دایان" است (مگر آنکه طبلا نواز چپ دست باشد) و برای نواختنش از انگشتان و کف دو دست استفاده می شود. در حقیقت دستی که روی طبل کوچکتر (بایان) است پرکارتر می باشد و دست دیگر بیشتر حالت کمکی دارد و نوازنده با این دست، رنگ و ترکیب های گوناگونی به دست اصلی اضافه می کند. همچنین برخی اوقات دست فرعی روی طبل بزرگتر فشار هایی را وارد می کند تا کوک صدای "بایان" را به صورت موقت تغییر داده و صداهای گوناگونی را از آن بیرون بکشد. در ضمن به ندرت اتفاق می افتد که نوازنده ی طبلا دست فرعی را از روی طبل بزرگتر برداشته و روی طبل کوچکتر به همراه دست اصلی بنوازد.
پوست طبلا معمولاً از گوسفند یا بز است که توسط "نوار چرمی" روی هر کدام از طبل ها به صورت مجزا بافته می شود و با سفت و شل کردن آن نوار های چرمی، طبلا کوک می گردد. برای راحت تر و دقیق تر کوک کردن طبل کوچکتر، استوانه های کوچک چوبی لای نوار چرمی و بدنه ی آن تعبیه شده است.
پوست طبلا به سه بخش مهم "کنار"، "میدان" و "سیاهی" بخشبندی می شود.
"کنار" در حقیقت همان ناحیه ای است که پوست دیگری در بخش کناره ای طبلا روی پوست اصلی آن کشیده می شود و بنابراین در این بخش پوست طبلا دو لایه است و در طبل کوچکتر صدای اصلی طبلا از این بخش بیرون می آید.
"سیاهی" یک لکه ی دایره ای شکل سیاه رنگ و ماده ی مخصوصی است که روی پوست طبلا چسبانده می شود (در طبل کوچکتر "سیاهی" دقیقاً در مرکز پوست چسبانده شده، در حالی که در طبل بزرگتر "سیاهی" در ناحیه ای بین مرکز و محیط دایره ی پوست است). به وسیله ی این "سیاهی" است که گرفتگی صدای طبلا رخ می دهد.
آن ناحیه که بین "سیاهی" و "کنار" است "میدان" نام دارد.
درباره ی تاریخ طبلا اختلاف هایی وجود دارد و افسانه هایی نیز به آن اضافه شده که بیان سرگذشت این ساز را مشکل تر می کند. در حالی که برخی اختراع این ساز را به امیر خسرو دهلوی، موسیقیدان و شاعر پارسی گوی اهل دهلی نسبت می دهند و برخی دیگر قدمت آن را به هزاران سال قبل می رسانند، بعضی نیز معتقدند که تاریخ آن به پیش از قرن هجدهم میلادی نمی رسد.
با همت و سخت کوشی چند طبلا نواز هندی، چند دهه است که توجه جهانیان به این ساز جلب شده و به خوبی در جهان ترویج یافته است. حتی صدای این ساز به تازگی در موسیقی ایرانی هم شنیده می شود. نمونه های بارز آن کارهای مسعود شعاری با طبلای "درشن آنند" است و آلبوم های غزل "کیهان کلهر" با "سه تار هندی" "شجاعت حسین خان" (پسر یکی از بزرگترین استادان "سه تار هندی"، یعنی زنده یاد "ولایت خان") و طبلای "سندیپ داس".

منبع : هنر و موسیقی