دوشنبه, ۲۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 10 February, 2025
مجله ویستا

پدر علم‌ نجوم‌ مدرن‌، یوهانس‌ کپلر


پدر علم‌ نجوم‌ مدرن‌، یوهانس‌ کپلر
۴۳۳ سال‌ پیش‌، پدر علم‌ نجوم‌ جدید دركشور آلمان‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود. (یوهانس‌ كپلر)در طی‌ عمر پرفراز و نشیب‌ خود با تفحص‌ درستاره‌ها و سیارات‌، توانست‌ قوانین‌ معروف‌ كپلر راارائه‌ دهد كه‌ امروزه‌ به‌ عنوان‌ قوانین‌ سه‌گانه‌ كپلردر نجوم‌ بكار می‌رود، او وقتی‌ ادعا كرد كه‌سیاره‌ها در مدارهای‌ بیضوی‌ بدور خورشیدمی‌چرخند و خورشید تنها نیروی‌ اداره‌ كننده‌مدارهای‌ سیارات‌ است‌; مورد اعتراض‌ سنت‌ها وباورهایی‌ كه‌ قرن‌ها پایدار بود قرار گرفت‌. قوانین‌سه‌گانه‌ او در مورد حركت‌ سیاره‌ای‌ كه‌ به‌ قوانین‌كپلر معروفند تاثیر عمیقی‌ بر ستاره‌شناسان‌ بعد از اوبه‌جا گذاشتند و امروزه‌ نیز برای‌ تجسم‌ و درك‌منظومه‌ شمسی‌ دارای‌ اهمیت‌ فراوانی‌ می‌باشند.
او یكی‌ از طرفداران‌ سرسخت‌ نظریه‌ خورشیدمركزی‌ یا منظومه‌ شمسی‌ بود. آن‌چه‌ كه‌می‌خوانید به‌ بررسی‌ زندگی‌ این‌ دانشمند و منجم‌اشاره‌ای‌ خواهد داشت‌.
● فروپاشی‌ خانواده‌
(یوهانس‌ كپلر) در ساعت‌ چهار و سی‌ و هفت‌دقیقه‌ صبح‌ شانزدهم‌ می‌ ۱۵۷۱ در وایل‌ اشتات‌آلمان‌ متولد شد او تاریخ‌ انعقاد نطقه‌ و ساعت‌ وروز تولدش‌ را در جدول‌ طالع‌بینی‌ خویش‌یادداشت‌ كرده‌ بود.
یوهانس‌ در تاكستان‌ زیبای‌ سوابیا و كشتزارهای‌جنوب‌غربی‌ آلمان‌ كه‌ بین‌ جنگ‌ سیاه‌ و رودخانه‌راین‌ واقع‌ است‌، دوران‌ كودكی‌اش‌ را گذراند. اودر خانواده‌ای‌ بزرگ‌ شد كه‌ در فقر و تنگدستی‌بسر می‌بردند. البته‌ پدربزرگ‌ وی‌ سبالدوس‌پوست‌فروش‌ بود و دودمانی‌ اشرافی‌ داشت‌.مدتی‌ نیز در مقام‌ شهرداری‌ و جزء افراد برجسته‌شهر به‌ شمار می‌رفت‌.
اما پس‌ از وی‌ افراد خانواده‌ محترم‌ كپلر، راه‌انحطاط را پیمودند. فرزندان‌ و نواده‌های‌سبالدوی‌ بطور تباه‌ شده‌ همسرانی‌ هم‌ كه‌برگزیدند از همین‌ نوع‌ بودند.
برای‌ مثال‌ پدر یوهانس‌ یك‌ مرد لاابالی‌ وبی‌بند و بار بود به‌ حدی‌ كه‌ حكم‌ اعدامش‌ صادرشده‌ بود. مادر یوهانس‌، كاترین‌ دختر یك‌مهانسرادار بود كه‌ زیردست‌ خاله‌اش‌ پرورش‌یافت‌. خاله‌ او به‌ جزم‌ جادوگری‌ و آلوده‌ كردن‌جوانان‌ به‌ فساد و مواد مخدر سوزانده‌ شد.
یوهانس‌ در خانه‌ پدر بزرگ‌ خود كه‌ به‌ پدرش‌ارث‌ رسیده‌ بود بزرگ‌ شد. مادر بزرگ‌ یوهانس‌نیز زنی‌ تندخو، دروغگو، مفسد و میخاره‌ بود.
پدر یوهانس‌، هالیزیش‌ نام‌ داشت‌ مردی‌ شریر،سرسخت‌، ستیزجو و بی‌بندوبار بود، همین‌ رفتار وخلق‌ و خویش‌ سبب‌ شد كه‌ همه‌ ثروت‌ پدر وهمسرش‌ را به‌ باد دهد. پدر و مادر یوهانس‌ همیشه‌در خانه‌ با هم‌ نزاع‌ داشتند.
یوهانس‌ از دوران‌ كودكی‌اش‌ خاطرات‌ تلخی‌به‌ یاد داشت‌. وقتی‌ یوهانس‌ ۶ ساله‌ بود پدر خانه‌را فروخت‌ و میخانه‌ای‌ گشود. در سال‌ ۱۵۷۸پدر به‌ دلیل‌ زایل‌ شدن‌ عقل‌ بر اثر مشروبات‌ الكلی‌بشكه‌ باروتی‌ را منفجر كرد و یوهانس‌ ۷ ساله‌ دراین‌ انفجار زخمی‌ شد.
علیرغم‌ این‌ كه‌ خانواده‌ كپلر از زمره‌قدیمی‌ترین‌ خانواده‌های‌ پروتستان‌ شهر وایل‌ به‌شمار می‌آمدند اما اعضای‌ خانواده‌ زندگی‌بی‌ریشه‌ و فاسدی‌ داشتند.
پدر یوهانس‌، كاترین‌ همسرش‌ را به‌ شدت‌كتك‌ می‌زد به‌ طوری‌ كه‌ یك‌ بار زیر مشت‌ ولگدهای‌ او، كاترین‌ یك‌ هفته‌ بیهوش‌ بود. البته‌كاترین‌ نیز در بی‌ثباتی‌ چیزی‌ از همسرش‌ كم‌نداشت‌. او كه‌ با خاله‌ جادوگرش‌ زندگی‌ كرده‌بود، از گیاهان‌ مخدرزا شربت‌هایی‌ درست‌می‌كرد و به‌ جوانان‌ می‌فروخت‌ و در میخانه‌شوهرش‌ می‌رقصید.
یوهانس‌ شش‌ خواهر و برادر داشت‌ كه‌ سه‌ تن‌از آنان‌ در كودكی‌ درگذشتند. هاینزش‌كوچكترین‌ برادر یوهانس‌ مبتلا به‌ بیماری‌ صرع‌بود كه‌ ارث‌ خانوادگی‌ آنان‌ به‌ شمار می‌رفت‌.بعدها در جوانی‌ دزد و راهزن‌ شد و سرانجام‌ بادرماندگی‌ نزد مادر بازگشت‌ و در سن‌ ۴۲ سالگی‌در خانه‌ مادر بر اثر بیماری‌ صرع‌ درگذشت‌.
همان‌طور كه‌ خواندید یوهانس‌ دوران‌كودكی‌ عجیبی‌ داشت‌، اما از لحاظ خلق‌ و خوی‌بسیار منحصر به‌ فرد بود. او برای‌ تحصیل‌ به‌ مدرسه‌پروتستان‌ رفت‌ و در اثر هنر و استعدادی‌ كه‌ ازخود نشان‌ داد به‌ وسیله‌ استادانش‌ روانه‌ دانشگاه‌توبینگن‌ شد.
در همان‌ سال‌ها بود كه‌ پدر خانه‌ را ترك‌ كرد وناپدید شد.
● ورود به‌ دنیای‌ نجوم‌
كپلر جوان‌ از مشاهده‌ یك‌ ستاره‌ دنباله‌دارعظیم‌ به‌ ستاره‌شناسی‌ علاقمند شد. او برای‌ كسب‌درآمد رو به‌ معلمی‌ آورد و در مدرسه‌ شبانه‌روزی‌پروتستان‌ در گراتس‌ معلم‌ ریاضیات‌ شد. او برای‌افزودن‌ درآمد ناچیز خود، تقویم‌های‌ نجومی‌ رابه‌ چاپ‌ رساند كه‌ وضع‌ هوا، سرنوشت‌ شاهزاده‌هاو خطرات‌ وقوع‌ جنگ‌ها را پیش‌بینی‌ می‌كرد.شهرت‌ وی‌ در این‌ زمینه‌ بزودی‌ در سراسر شهرپخش‌ شد و سرانجام‌ در دربار امپراطور رودلف‌ به‌طالع‌بینی‌ پرداخت‌.
او در سال‌ ۱۵۹۶ كتاب‌ رموز جهان‌ را منتشركرد. در این‌ كتاب‌ فواصل‌ هریك‌ از سیارات‌خورشید را بیان‌ كرد.
او مدت‌ ده‌ سال‌ از عمر خود را صبورانه‌ وقف‌كار سخت‌ و بررسی‌ بر روی‌ حركت‌ سیارات‌ وقوانین‌ ریاضی‌ حاكم‌ بر آنان‌ كرد. او همه‌كارهایش‌ را به‌ تنهایی‌ و بدون‌ یاری‌ گرفتن‌ از كسی‌انجام‌ می‌داد. اماارزش‌ كار او به‌ جز از سوی‌ چندتن‌ از شاگردانش‌ درك‌ نشد.
طرح‌ تلسكوپ‌ او به‌ عنوان‌ یك‌ تلسكوپ‌ مجهزدر ان‌ زمان‌ ارائه‌ شد. او توانست‌ یك‌ ستاره‌ جدیدرا كشف‌ كند كه‌ امروزه‌ آن‌ را اختر كپلر می‌نامند.
● قوانین‌ كپلر
كپلر در سال‌ ۱۶۰۶ كتاب‌ نجوم‌ جدید رامنتشر كرد و درآن‌ نشان‌ داد كه‌ سیاره‌ها درمدارهای‌ بیضی‌شكل‌ به‌ دور خورشید و حول‌ یك‌كانون‌ مشترك‌ حركت‌ می‌كنند و این‌ كه‌ اگر خطی‌بین‌ خورشید و یك‌ ستاره‌ در حال‌ حركت‌ رسم‌شود این‌ خط در زمان‌ مساوی‌ از نواحی‌ مساوی‌ ازمدار بیضی‌ خواهد گذشت‌. این‌ ادعاها را به‌عنوان‌ قوانین‌ اول‌ و دوم‌ كپلر می‌شناسید.
او بعد از چندین‌ سال‌ مطالعه‌ در حركت‌سیارات‌ در سال‌ ۱۶۱۸ موفق‌ به‌ كشف‌ قانون‌ سوم‌خود شد. كپلر بر پایه‌ آن‌ یافته‌ها قوانین‌ سه‌گانه‌ رادرباره‌ حركت‌ سیارات‌ بیان‌ كرد وكتاب‌ هماهنگی‌جهان‌ را منتشر كرد.
كپلر درباره‌ كتب‌ خود چنین‌ نوشته‌ است‌: من‌كتاب‌های‌ خود را می‌نویسم‌ خواه‌ خوانندگان‌مردان‌ فعلی‌ یا آیندگان‌ باشند. برایم‌ تفاوتی‌ندارد. این‌ كتاب‌ها می‌تواند سال‌ها انتظارخوانندگان‌ واقعی‌ خود را در بر داشته‌ باشد. مگرنه‌ خداوند شش‌ هزار سال‌ انتظار كشید تاتماشاگری‌ بای‌ آثار خودش‌ پیدا كند.
به‌ طور كلی‌ قوانین‌ كپلر رابطه‌ مستقیمی‌ باقوانین‌ حركت‌ نیوتن‌ دارد.
در واقع‌ نیوتن‌ از طریق‌ قوانین‌ كپلر به‌ قوانین‌گرانشی‌ دست‌ یافته‌ است‌. قوانین‌ كپلر به‌ عنوان‌قوانین‌ مدرن‌ ستاره‌شناسی‌ اهمیت‌ زیادی‌ دارند.هم‌ اكنون‌ با استفاده‌ از قوانین‌ كپلر می‌توان‌ مدارحركت‌ سفینه‌های‌ فضایی‌ را پیشگویی‌ كرد. و بااستفاده‌ از محاسبات‌ مداری‌ اجرام‌ سماوی‌ تعیین‌می‌شود. لذا قوانین‌ كپلر در حال‌ حاضر ازمهمترین‌ و پرفایده‌ترین‌ قوانین‌ فیزیك‌ و نجوم‌شناخته‌ شده‌ است‌.
كپلر قدرت‌ بینایی‌اش‌ را روز به‌ روز از دست‌می‌داد. با این‌حال‌ به‌ مقام‌ ریاضیدان‌ و منجم‌ دردربار امپراطور فردینانردوم‌ درآمد.
كپلر علاقه‌ای‌ به‌ تشكیل‌ زندگی‌ مشترك‌ وداشتن‌ یك‌ خانواده‌ و فرزند نبود. شاید به‌ دلیل‌مسائل‌ خانوادگی‌ تلخ‌ و شوم‌ كه‌ برای‌ او در دوران‌كودكی‌ و نوجوانی‌ رخ‌ داده‌ بود تمایلی‌ به‌ داشتن‌همسر و فرزند نبود. او همیشه‌ سعی‌ می‌كردخاطرات‌ ناگوار گذشته‌اش‌ را از ذهنش‌ پاك‌ كند.و از مادر بدكاره‌اش‌ یاد نمی‌كرد. حتی‌ خجل‌ وشرمنده‌ می‌شد اگر از او درباره‌ خانواده‌ ودودمانش‌ سوالی‌ شود.
كپلر همه‌ زندگی‌ خود را وقف‌ آموختن‌ علم‌ وبررسی‌ بر روی‌ ستاره‌ها و سیارات‌ كرده‌ بود. اومی‌خواست‌ در سیارات‌ و ستاره‌ها غرق‌ شود تاخاطره‌ای‌ از گذشته‌اش‌ و خانواده‌ بی‌بند وبارخود را به‌ یاد نیاورد.
كپلر به‌ مطالعه‌ درباره‌ مسیر مریخ‌ پرداخت‌ وچند سالی‌ را به‌ این‌ موضوع‌ اختصاص‌ داد.
او داستان‌ علمی‌ تخیلی‌ به‌ نام‌ سولمنیوم‌ رانوشت‌. این‌ كتاب‌ داستان‌ یك‌ سفر رویایی‌ به‌ ماه‌می‌باشد. البته‌ بیست‌ سال‌ بعد از مرگ‌ كپلر به‌ چاپ‌رسید و مورد استقبال‌ جوانان‌ و دانش‌آموختگان‌قرار گرفت‌.
سال‌ها از عصر او گذشت‌ و كپلر پا به‌ ۵۹ سالگی‌گذاشته‌ بود. از ضعف‌ بینایی‌ رنج‌ می‌برد و به‌راحتی‌ نمی‌توانست‌ از تلسكوپ‌ استفاده‌ كند. ازسویی‌ حالت‌ صرع‌ خفیفی‌ گاه‌به‌گاه‌ به‌ سراغش‌می‌آمد.
این‌ دانشمند و منجم‌ بزرگ‌ در ۱۵ نوامبر۱۶۳۰ در سن‌ ۵۹ سالگی‌ هنگامی‌ كه‌ عازم‌ریجنزبورگ‌، از ایالت‌ باواریا بود بر اثر نوعی‌ تب‌ وهمراه‌ با صرع‌ چشم‌ از جهان‌ فروبست‌.
بعد از مرگ‌ كپلر عده‌ای‌ از شاگردانش‌ به‌احیای‌ قوانین‌ و كتب‌ استادشان‌ اقدام‌ كردند ونوشته‌ها و مقالات‌ كپلر را به‌ صورت‌ كتاب‌ صحافی‌كردند. امروزه‌ بسیاری‌ از دست‌نوشته‌های‌ كپلر درموزه‌ وایل‌ موجود می‌باشد.
این‌ دانشمند منجم‌ در طول‌ زندگی‌ خودتوانست‌ با بیان‌ قوانین‌ ارزنده‌اش‌ راهگشای‌آیندگان‌ به‌ فضا باشد.
منبع : خانواده سبز